The Difficulties Faced by Women Residing in Temporary Shelters in Daily Life in Van Earthquake of 2011

Yıl 2024, Cilt: 41 Sayı: 2, 578 - 596, 30.12.2024

Yekbün Özaydın , Aylin Görgün Baran

https://doi.org/10.32600/huefd.1483741

Öz

This study examines the difficulties encountered by women residing in temporary shelters following the 2011 Van Earthquake and the alterations and modifications in their daily routines. The study uses the interpretive-constructivist approach to comprehend women’s evolving and transformative experiences following the earthquake and identify the specific challenges they encountered. Theories utilized in the study are Lefebvre and Harvey’s spatial theories for physical and spatial qualities in the temporary shelter spaces and Berger and Luckmann’s social construction of reality for the change/transformations of daily life. The study involves conducting in-depth interviews with 32 purposefully selected women using the snowball method. The data collected from the comprehensive interviews have been systematically categorized into five distinct groups (physical attributes of temporary shelters, experienced fears, heightened care and workload for women, solidarity and tension in terms of assistance and support, and the impact of the earthquake on women’s daily lives and social relationships), have been then analyzed within the established framework. According to the findings of the study, women have experienced various problems due to physical and spatial conditions in temporary shelters, various fears, care of the elderly, disabled, children, and sick people in tents, and being a woman in receiving assistance. Furthermore, as a result of the alterations and shifts in everyday life and social interactions following the earthquake, it has been concluded that circumstances such as heightened work demands, gender role preconceptions, apprehensions regarding theft, harassment, and so forth resulted in significant challenges for women. In light of these challenges and obstacles, recommendations are put forth to enhance the well-being of women in the aftermath of disasters like earthquakes, alleviate their anxieties, and alleviate their burdens.

Anahtar Kelimeler

Earthquake and women, daily life of women after earthquake, fears of women in earthquake, care and workload of women after earthquake, earthquake and gender

2011 Yılı Van Depremi’nde Geçici Barınma Alanlarında Kalan Kadınların Gündelik Yaşamda Karşılaştıkları Zorluklar

Öz

Bu çalışma; 2011 yılı Van Depremi sonrası geçici barınma alanlarında kalan kadınların yaşadıkları zorlukları, gündelik yaşamlarını ve bu gündelik yaşamların değişimini/dönüşümünü konu edinmektedir. Deprem sonrası kadınların değişen ve dönüşen yaşamlarını anlamak, nasıl ve ne tür sorunlar yaşadıklarını tespit etmek amacından hareketle çalışmada yorumcu-inşacı yaklaşım esas alınmıştır. Geçici barınma alanlarındaki fiziki ve mekânsal özellikler Lefebvre ve Harvey’in mekânsal kuramlarından, gündelik yaşamının şekillenmesi ve değişimi/dönüşümü ise Berger ve Luckmann’ın toplumsal gerçekliğin inşası yaklaşımından faydalanılmıştır. Çalışmada amaçsal olarak belirlenmiş ve kartopu yöntemi ile seçilmiş 32 kadınla derinlemesine görüşme (mülakat) yapılmıştır. Derinlemesine görüşmelerden elde edilen veriler manuel olarak 5 grupta temalaştırılmış (geçici barınma alanlarının fiziki özellikleri, yaşadıkları korkular, kadının bakım ve iş yükünün artması, yardım ve destek konusunda dayanışma ve gerginlik, deprem sonrası kadının değişen gündelik yaşamı ve sosyal ilişkileri) ve bu temalar çerçevesinde analiz edilmiştir. Çalışmanın bulgularına göre kadınlar; geçici barınma alanlarındaki fiziki ve mekânsal koşullardan, çeşitli korkulardan, çadır içi yaşlı-engelli-çocuk ve hasta kişilerin bakımından, yardım almada kadın olmaktan kaynaklı çeşitli sıkıntılar yaşamışlardır. Bununla birlikte deprem sonrası gündelik yaşam ve sosyal ilişkilerine dair değişim ve dönüşümler neticesinde iş yüklerinin artması, toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin kalıp yargılar, hırsızlık, taciz kaynaklı korkular vb. gibi durumların kadınların yaşamında ciddi zorluklara sebep olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Tespit edilen zorluklar ve sıkıntılardan hareketle kadınların deprem gibi afetler sonrasında yaşamlarının iyileştirilmesine, korkularının giderilmesine ve iş yüklerinin azaltılmasına dair öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Deprem ve kadın, deprem sonrası kadının gündelik hayatı, depremde kadının korkuları, deprem sonrası kadının bakım ve iş yükü, deprem ve toplumsal cinsiyet

Kaynakça

• Açıkalın, O. (2017). Yüzyılın hesabı. Deprem bağlamında dirayetli toplumun neresindeyiz? Yeni İnsan Yayınevi.
• Alkın, R.C. (2020). Dünyada ve Türkiye’de afet sosyolojisi. Afetlerin sosyolojideki yerine ilişkin bir literatür taraması, İ. Can (Yay. haz.). Afet Sosyolojisi içinde (ss. 63-88). Çizgi Kitabevi.
• Aykutalp, A. (2019). Kent, afet ve siyaset- felaket kapitalizmi, kapasite yoksunluğu ve kent. Efe Akademi Yayınevi.
• Bateman, J., Edwards, R. (2002). Gender and evacuation: A closer look at why women are more likely to evacuate for hurricanes. Natural Hazards Review 3(3), 107-117. https://doi.org/10.1061/(ASCE)1527-6988(2002)3:3(107)
• Berger, P., Luckmann, T. (2008). Gerçekliğin sosyal inşası bir bilgi sosyolojisi incelemesi, (V. S. Öğütle, Çev.). Paradigma Yayıncılık.
• Bora, A. (2019). Kadınlar ve hane: “Olmayanın nesini idare edeceksin?”. N. Erdoğan (Yay. haz.), Yoksulluk halleri Türkiye’de kent yoksulluğunun toplumsal görünümleri içinde (s.97-132), İletişim Yayınları.
• Bradshaw, S. (2013). Gender, development and disasters. Edward Elgar Publishing.
• Bradshaw, S., Fordham, M. (2013). Women, girls and disasters. A review for DFID. Erişim adresi: https://assets.publishing.service.gov.uk/media/5dc13dc640f0b637a1443e63/withdrawn-women-girls-disasters.pdf.
• Can, İ. (2020). Afet sosyolojisine alan açma çabası. İ. Can (Yay. haz.). Afet Sosyolojisi içinde (ss. 15-39), Çizgi Kitabevi.
• Cutter, S. (2017). The forgotten casualties redux: women, children, and disaster risk. Global Environmental Change 42,117-121. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2016.12.010
• Çelebi Boz, F., Şengün, H. (2017). Afet ve kalkınma ilişkisinde kadın. International Journal of Social Science, 59, 359-374. https://doi.org/10.9761/JASSS7224
• Çocuk Vakfı (2012). Van depremi sosyo-ekonomik ve psikolojik durum tesbiti araştırması sosyolojik gözlem raporu. İstanbul: Çocuk Vakfı. Erişim adresi: https://www.cocukvakfi.org.tr/wp-content/uploads/2020/12/5_sosyolojik_gozlem_raporu.doc
• Delaney, P.L., Shrader, E. (2000). Gender and post-disaster reconstruction: the case of hurricane mitch in honduras and nicaragua. Decision Review Draft, LCSPG/LAC Gender Team The World Bank. Erişim adresi: https://www.humanitarianlibrary.org/sites/default/files/2014/02/WB_GenderAndPostDisasterReconstruction.doc
• Demirci, K., Avcu, T. (2021). Afet süreçlerinde kadın bireylerin yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri: İzmir ili örneği. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 11(1), 86-105.
• Düzkan, A. (Yay. haz.) (2016). Afet ve acil durumlarda kadın çalıştayı sonuç kitabı. 16-17 Nisan 2016. Mavi Kalem Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği.
• Enarson, E. (Yay. haz.) (2000). Gender and natural disasters. ILO Infocus Programme On Crisis Response and Reconstruction, Working Paper 1, September.
• Enarson, E., Meyreles, L. (2004). International perspectives on gender and disaster: Differences and possibilities. International Journal of Sociology and Social Policy 24(10/11). https://doi.org/10.1108/01443330410791064
• Enarson, E., Fothergill, A., Peek, L. (2007). Gender and disaster: Foundations and directions. H. Rodriguez, E. L. Quarantelli and R. Dynes (Yay. haz.), Handbook of disaster research içinde (pp.130-146). Springer Science.
• Enarson, E., Chakrabarti, P.G.D. (2009) (Yay. haz). Women, gender and disaster global ıssues and ınitiatives. Sage Publications.
• Enarson, E. (2012). Women confronting natural disaster: from vulnerability to resilience, Lynne Rienner Publishers.
• Ergünay, O. (2008). Afet yönetiminde kurumsal yapılanma ve mevzuat nedir? Nasıl olmalıdır? İstanbul Depremini Beklerken Sorunlar ve Çözümler Bildiriler Kitabı, 20 Eylül 2008 CHP İstanbul Deprem Sempozyumu, s.97-108, İstanbul.
• Fırat, M. (2022). Deprem ve toplumsal etkileri. Erişim adresi: https://tezkiredergisi.org/wp-content/uploads/2022/12/tezkire-80.sayi_toprak4-47-72.pdf.
• Fordham, M. (1999). The ıntersection of gender and social class in disaster: Balancing resilience and vulnerability. International Journal of Mass Emergencies and Disasters 17(1), 15-37. https://doi.org/10.1177/028072709901700102
• Fothergill, A. (1996). Gender, risk and disaster. International Journal of Mass Emergencies and Disasters 14(1) 33-56. https://doi.org/10.1177/028072709601400103
• Fothergill, A. (1999). Women's roles in a disaster. Applied Behavioral Science Review 7(2), 125-143. https://doi.org/10.1016/S1068-8595(00)80014-8
• Gündüz, F. (2022). Afetlerde kadın ve toplumsal cinsiyet perspektifi ile çıkarılması gereken dersler (Haiti ve Japonya depremi örneği). IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 440-461.
• Harvey, D. (2004). Yeni emperyalizm, (H. Güldü, Çev.). Everest Yayınları.
• Harvey, D. (2013). Sosyal adalet ve şehir, (M. Moralı, Çev.). Metis Yayınları.
• IRC (International Rescue Committee), (2014). Dinliyor muyuz? Suriye krizinden etkilenen kadınlara ve kızlara yönelik taahhütlerimize göre davranmak. International Rescue Committee.
• Kümbetoğlu, B. (Yay. haz.). (2006). Deprem özel sayısı. Toplumbilim Dergisi, Aralık (21).
• Kümbetoğlu, B. (2015). Afetler. Y. Ecevit, N. Karkıner (Yay. haz.), Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları içinde (ss. 72-95). Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi, (I. Ergüden, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Moreno, J., Shaw, D. (2018). Women’s empowerment following disaster: a longitudinal study of social change. Nat Hazards, 92, 205–224. https://doi.org/10.1007/s11069-018-3204-4
• Nasution, I. W. (2017). Doğal afetler sonrasında kullanılacak geçici barınak tasarımı üzerine bir çalışma: Endonezya – Sinabung örneği. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi 3(2), 93-111. https://doi.org/10.21324/dacd.307100
• Neumayer, E., Plümper, T. (2007). The gendered nature of natural disasters: the impact of catastrophic events on the gender gap in life expectancy, 1981-2002. Annals of the Association of American Geographers, 97(3), 551-566. https://doi.org/10.1111/j.1467-8306.2007.00563.x
• Odabaş, Z. Y. (2010). Sürdürülebilir afet yönetimi ve kadın. Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları:256.
• Odabaş, Z. Y. (2019). Bölüm 5: Afetler ve toplumsal cinsiyet. Z. Sungur Taşdemir (Yay. haz.), Afet psikolojisi ve sosyolojisi içinde (ss. 120-138), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• ODTÜ Afet Yönetimi Uygulama ve Araştırma Merkezi (2011). Tabanlı – Van (23 Ekim 2011) ve Edremit – Van (9 Kasım 2011) depremleri inceleme raporu, 25–27 Kasım 2011, Ankara: ODTÜ.
• Parkinson, D. (2013). The hidden disaster: Domestic violence in the aftermath of natural disaster. Australian Journal of Emergency Management. 28(2), 28-55.
• Peacock, W.G., Morrow, B.H., Gladwin, H. (Yay. haz.). (1997). Hurricane andrew. Ethnicity, gender and the sociology of disasters, Routledge.
• Pincha, C. (2009). Toplumsal cinsiyete duyarlı afet yönetimi: Uygulamacılar için el kitabı, (D. Keskin Demirer, Çev.). Kocaeli Üniversitesi Yayınları: 362.
• Ritzer, G., Stepnisky, J. (2019). 5. Bölüm: Güncel büyük kuramlar II. Çağdaş sosyoloji kuramları ve klasik kökleri. (Irmak Ertuna Howison, Çev.). De Ki Yayıncılık.
• Suğur, S. (2009). Sosyolojik yöntemde klasik dönem tartışmaları. N. Suğur (Yay. haz.), Sosyolojide araştırma yöntem ve teknikleri içinde (ss. 32-56), Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, UNICEF (2015). Van-Erciş depremleri sonrası yürütülen psikososyal destek programlarının değerlendirilmesi değerlendirme raporu.
• Toksoy, G. (2006). 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi sonrasında sivil toplum kuruluşları ve “yardım” ilişkisi. Toplumbilim Dergisi, Aralık (21).
• Türk Tabipleri Birliği (TTB), Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) (2012). Depremin birinci yılında Van ve Erciş raporu.
• Tuna, A.K., Parin, S., Tanhan, F. (2012). Van depremi sosyo-ekonomik ve psikolojik durum tesbiti raporu. İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları. Erişim adresi: http://www.vantso.org.tr/u/files/Van_Depremi_SEPD_Tesbiti_Raporu.pdf.
• Uluocak, Ş. (2020). Gündelik gerçeklikte “anlamın” sosyal inşası: Peter Berger ve Thomas Luckmann. A. Esgin, G. Çeğin (Yay. haz.), Gündelik hayat sosyolojisi temalar, sorunsallar ve güzergahlar içinde (ss. 269-303), Phoenix Yayınevi.
• User, İ. (2006). “Düzce’ye araba çarptı”: Depremin psikososyal etkileri. Toplumbilim Dergisi, Aralık (21).
• Ünür, E. (2021). Afet yönetiminde toplumsal cinsiyet eşitsizliği: Doğal afetlerde cinsiyete dayalı zarar görebilirlik farkı. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 351-381.
• Yalçın, G. (2020). Doğal afetlerin etkilerine ve afet risk yönetimine toplumsal cinsiyet perspektifinden bakış: Türk ve Japon kadınlarının duruş noktasından doğal afetler [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.