Özbek Göçmenlerin Dilsel Uyum Stratejileri

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 15, 109 - 132, 17.03.2020

Sonel Bosnalı Yusuf Topaloğlu Ferda Dıkmen İrfan Atalay

https://doi.org/10.20304/humanitas.684196

Öz

Konusu, azınlık konumundaki göçmen toplulukların dil teması durumunda toplumdilsel davranış ve tutumlarının incelenmesi olan bu çalışmada, göçmen toplulukların uyum sürecinde ne tür toplumdilsel stratejiler benimsediklerinin araştırılması amaçlanmaktadır. Berry’nin uyum stratejileri modelinden hareketle, “dil değiştirimi” sürecinin kaçınılmaz bir strateji olup olmadığı tartışılmaktır. Herhangi bir göçmen topluluğunun; bütünleşme (çok dilli sürdürüm), ayrışma (ana dili sürdürümü), benzeşme (dil yitimi) ve dışlanma (dilsel değişim) olmak üzere dört farklı strateji benimseyebileceği varsayımından hareketle, Özbek göçmenlerin seksenli yılların başında gelip yerleştikleri yaklaşık 7000 nüfuslu Hatay’ın Ovakent Mahallesi araştırma sahası olarak seçilmiştir. Dillerin aktarım, kullanım ve işlevine yönelik tutum ve davranışları belirlemek amacıyla, kota yöntemiyle oluşturulan 210 kişilik bir örneklemle gerçekleştirilen anket çalışması, Berry’nin uyum stratejileri modelinden hareketle yapılandırılan dilsel uyum stratejileri ölçeğiyle çözümlenmiştir. Bu üç düzleminde sergilenen davranış ve tutumlardan elde edilen bulgular, topluluğun bütünleşme çerçevesinde “çok dilli sürdürüm” yönünde bir dilsel uyum stratejisi benimsediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Özbek, Göç, Dil Teması, uyum, dil değiştirimi

Destekleyen Kurum

Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi BAP

Proje Numarası

NKUBAP.01.GA.17.122

Linguistic Acculturation Strategies of Uzbeks Emigrants

Öz

In
order to evaluate linguistic acculturation strategies of Uzbek migrants living
in Ovakent, data obtained from the sociolinguistics surveys, were analysed with
the linguistic acculturation strategies scale based on the Berry’s model. Findings on the transmission dimension show that
the Uzbek community transfers Turkish (3,66) and continues also to transmit
their mother tongue (3,63) at a high level. The practices and attitudes in the field of usage indicate that Uzbek
migrants use Uzbek a little more frequent and widespread (3,55) than Turkish
(3,23). Finally, the scale of
2,59 for Turkish and 2,20 for Uzbek demonstrate that the position of these
languages is close to each other in terms of function. As a result, findings
from these three linguistic practices and attitudes on the scale of 3,13 for
Uzbek and 3,16 for Turkish, were evaluated as bilingual maintenance strategy.

Anahtar Kelimeler

Uzbeks, Migration, Acculturation, Language Contact, shifting

Proje Numarası

NKUBAP.01.GA.17.122

Kaynakça

• Akıncı, M. A. (2003). Une situation de contact de langues: le cas turc-français des immigrés turcs en France. J. Billiez (Ed.), Contacts de langues: modèles, typologies, interventions içinde (s.127-144). Paris: L’Harmattan.
• Alessio, M., Baude O. ve Sibille, J. (2010). Modèles d’intégration et pratiques langagières. Hommes & migrations, 1288, 70-73.
• Asselah-Rahal, S. (2004). Plurilinguisme et migration, Paris: L’Harmattan.
• Bosnalı, S. (2004). İran´da diller ilişkisi, diller çatışması: Azeri Türkçesinin konumu ve işlevine toplumdilbilimsel bir bakış. Dilbilim Araştırmaları, 111-122.
• Bosnalı, S. (2007). İran Azerbaycan Türkçesi: toplumdilbilimsel bir inceleme. İstanbul: Kebikeç Yayınları.
• Bosnalı, S. (2010). Halaççanın yitim ve değişim sürecine tasarlama kipleri açısından bir bakış. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 53, 67-86.
• Bosnalı, S. (2012). Dil edimi açısından Halaççanın konumu. Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 32, 45-67.
• Bosnalı, S. (2016). Değinim durumundaki azınlık dillerinin sürdürümü. Border Crossing, 6(2), 292-304.
• Bosnalı, S. ve Şafak Z. (2016). Bulgaristan Türk Göçmenlerinde dil değinimi. A. Tilbe ve S. Bosnalı (Ed.), Göç üzerine yazın ve kültür incelemeleri içinde (s.141-149), Londra: Transnational Press.
• Bentzin, A. (2010). Türk, Türkistan ve Özbek kimlikleri arasında: İstanbul’daki Özbek Göçmenler. B. Push ve T. Wilkoszewski (Ed.) Türkiye’ye uluslararası göç içinde (s. 281-296) (M. Çomak-Özbatır, Çev.), İstanbul: Kitap Yayınevi. (Orijinal çalışma basım tarihi 2007).
• Berry, J. W. (1997). Immigration, acculturation and adaptation. Applied Psychology: An International Review, 46(1), 5-68.
• Berry, J. W., Kim, U., Power, S., Young, M. ve Bujaki, M. (1989). Acculturation attitudes in plural societies. Applied Psychology: In International Review, 38(2), 185-206.
• Brenzinger, M. (1992). Language death: factual and theoretical explorations with special reference to East Africa. Journal of Linguistics, 31(2), 469-482.
• Britain D. ve Trudgill, P. (2000). Migration, dialect contact, new dialect formation and reallocation. K. Mattheier (Ed.), Dialect and migration in a changing Europe içinde (s.73-78), Frankfurt am Main: Peter Lang.
• Coşkun, E. (2011). Türk ve Göçmen öğrencilerin yazılı anlatımlarında metin bağdaşıklığı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, Educational Sciences: Theory & Practice, (11)2, 892-899.
• Çakırer Özservet, Y. (2013). İstanbul Zeytinburnu İlçesi’nde Afgan Türklerinin ulusötesi kentleşme ağlarının analizi. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2, 163-181.
• Çakırer Özservet, Y. (2014). Zeytinburnu kentsel mekânında soydaş diyasporasının örgütlenmesi. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 3, 231-243.
• Çetin, B. ve Gün, İ. (2015). “Türkiye'ye göçen Özbeklerde iktisadi kültür ve adaptasyon süreci Ovakent örneği (Hatay). S. Zaman ve O. Coşkun (Ed.), Coğrafya’ya adanmış bir ömür Prof. Dr. Hayati Doğanay içinde (s.535-570), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Deprez, C. (2005). Langues et migrations: dynamiques en cours. La linguistique, 41(2), 9-22.
• Dorian, N. C. (1973). Grammatical change in a dying dialect. Language, 49(2), 413-438.
• Dorian, N. C. (1982). Language death. The life cycle of a Scottish Gaelic dialect. Studies in Second Language Acquisition, 4(2), 227-230.
• Dorian, N. C. (Ed.) (1989). Investigating obsolescence. Studies in language contraction and death. Cambridge: Cambridge University Press.
• Eraslan, A. (2015a). Antakya’da yaşayan Özbeklerde Nevruz Bayramı ve Nevruz Tatlısı: Sümelek. Folklor/Edebiyat, 21(84), 109-129.
• Eraslan, A. (2015b). Antakya’da Yaşayan Özbeklerde Kimlik ve Aidiyet. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Eraslan, A. (2016). Antakya’da yaşayan Özbeklerde “Tüvekli Beşik” geleneği. Çukurova Araştırmaları Dergisi, 2(1), 39-51.
• Fishman, J. A. (1966). Language maintenance and language shift as a field of inquiry”. J.A. Fishman, V.C Nahirny, J.E. Hofman ve R.G. Hayden (Ed.), Language Loyalty in the United States, içinde (s.424–458), Mouton: The Hague.
• Fishman, J.A. (1971). The sociology of language: An interdisciplinary social science approach to language in society. J.A. Fishman (Ed.), Advances in the sociology of language içinde (s.217–304), Mouton: The Hague.
• Gal, S. (1997). Language change and sex roles in a bilingual community. N, Coupland ve A. Jaworski (Ed.), Sociolinguistics (Modern Linguistics Series) içinde (s. 376-390), London: Palgrave.
• Grimshaw, A. D. (1974). Textbooks - Joshua A. Fishman, The sociology of language: an interdisciplinary social science approach to language in society. Language in Society, 3(2), 312-320.
• Gömmez, E. (2008). Afganistan’dan gelen Göçmen Özbeklerin sosyo-kültürel ve dini hayatları üzerine sosyolojik bir araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Karabulut, F. (2005). Dil ölümü bağlamında Kayseri'de yaşayan Uygur Türk toplumu. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 35, 17-47.
• Melliani, F. (1999). Le métissage langagier comme lieu d’affirmation identitaire. Le cas de jeunes issus de l’immigration maghrébine en banlieue rouennaise. Lidil, les parlers urbains, 19, 59-78.
• Yağmur, K. (2004). Language maintenance patterns of Turkish immigrant communities in Australia and Western Europe: the impact of majority attitudes on ethnolinguistic vitality perceptions. International Journal of the Sociology of Language (IJSL), 165, 121-142.