İnsanın Zaman Deneyiminin Fizyolojik ve Psikolojik Temelleri

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 18, 235 - 252, 15.10.2021

Ece Saraçoğlu

https://doi.org/10.20304/humanitas.950911

Öz

İnsanın zaman deneyimi zamanın matematiksel, biyolojik, psikolojik, tarihsel ve kültürel tarzlardaki farklı görünümlerinde veya yanlarında açığa çıkmaktadır. Bu makale, felsefe tarihinin önemli bir araştırma alanı olan zaman felsefesi ışığında, insanın zaman deneyiminin yalnızca fizyolojik ve psikolojik temellerini irdelemeyi amaçlamaktadır. Zaman felsefesi hem zamanın varlığı ve neliği sorununu hem de zamanın tür olarak insanla olan ilişkisini konu edinen çok yönlü bir çerçeve çizer. Bu düşüncelerden hareketle bu çalışmada iki ana soru üzerinden yol alınır. İlk soru, diğer canlı var olanlar gibi bir bedene sahip olan insanın, zaman tecrübesinin nasıl bir fizyolojik temel taşıdığıdır. İkinci soru ise, her bir kişide farklı bilişsel süreçlerde ortaya çıkan insanın zaman deneyiminin, psikolojik temellerinin neler olduğu meselesidir.

Anahtar Kelimeler

Bilinç, Biyolojik zaman, İnsan, Psikolojik zaman, Zaman, Zaman deneyimi

The Physiological and Psychological Bases of the Time Experience of Human

Öz

The time experience of human becomes known like mathematical, biological, psychological, historic and cultural of time on these different appearances or sides. This article aims to scrutinize only physiological and psychological essentials of the time experience of human in the light of the philosophy of time that is an important research area in history of philosophy. The philosophy of time draws multifaceted frame for that discussed both the problem of existence and essence of time and the relation between time and the human as species. With reference to these thoughts is proceed over two main question in this study. The first question is the fact that the experience of human that has a body like another alive how the physiological basis of is. The second question is the matter of the time experience of human that is to appear on the different cognitive processes each person what the psychological bases are.

Anahtar Kelimeler

Consciousness, Biological time, Human, Psychological time, Time, Experience of time

Kaynakça

• Aristoteles (2012). Fizik, (S. Babür, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1837).
• Augustine (1912). Confessions. (W. Watts, Çev.). New York: The Macmillian Company. (Orijinal çalışma basım tarihi MS 340).
• Bergson, H. (1929). Matter and memory. (N. M. Paul ve W. S. Palmer, Çev.). New York: The Macmillan Company. (Orijinal çalışma basım tarihi 1896).
• Bergson, H. (1947). Yaratıcı tekamül. (M. Ş. Tunç, Çev.). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. (Orijinal çalışma basım tarihi 1907).
• Bergson, H. (1950). Time and free will: an essay on the immediate data of consciousness. (F. L. Pogson, Çev.). London: George Allen and Unwin Ltd. (Orijinal çalışma basım tarihi 1889).
• Bergson, H. (1978). An introduction to metaphysics. (T. E. Hulme, Çev.). New York: The Knickerbocker Press. (Orijinal çalışma basım tarihi 1903).
• Birx, H. J. (2009). Encylopedia of time. California: Sage Publications.
• Blackburn, S. (2008). Dictionary of philosophy. Oxford: Oxford University Press.
• Block, R. A. ve Gruber, R. P. (2014). Time perception, attention and memory: A selective review. Acta Psychologica, 149(2014), 129-133.
• Colman, A. M. (2009). A dictionary of psychology. Oxford: Oxford University Press.
• Csikszentmihalyi, M. (2008). Flow: The psychology of optimal experience. New York: Harper Collins.
• Davis, A. H. (2011). The book of time. London: Mitchell Beazley.
• Draaisma, D. (2017). Yaşlandıkça hayat neden çabuk geçer? (G. Koca, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 2001).
• Eroğlu, A. (2012). Henri Bergson’da bilinç-sezgi ilişkisi. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 81-102.
• Foer, J. (2008). Caveman: an interview with Michel Siffre. Cabinet, 30(1), 1-6.
• Friston, K., Gu, X., Hof, P. ve Fan, J. (2013). Anterior insular cortex and emotional awareness. The Journal of Comparative Neurology, 521(15), 3371-3388.
• Goldman, M. ve Markov D. (2006). Normal sleep and circadian rhythms: Neurobiologic mechanisms underlying sleep and wakefulness. Psychiatric Clinics of North America, 29(4), 841-853.
• Gündoğan, A. O. (1988). Aristoteles’in zaman görüşü ile Bergson’un zaman zörüşünün karşılaştırılması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Hall, E. T. (1983). The dance of life: the other dimension of time. New York: Anchor Press.
• Klein, S. (2009). Time: A user’s guide. (S. Frish, Çev.). London: Penguin Books. (Orijinal çalışma basım tarihi 2008).
• Kurtoğlu Taşdelen, D. (2003). Bergson’s conception of time: Its Effects on a Possible Philosophy of Life (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Mengüşoğlu, T. (2015). İnsan felsefesi. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Platon (2001). Timaios. (E. Güney ve L. Ay, Çev.). İstanbul: Sosyal Yayınlar. (Orijinal çalışma basım tarihi 1888).
• Pöppel, E. (1988). Mindworks: time and concious experience. (T. Artin, Çev.). Boston: Harcourt Brace Jovanovich. (Orijinal çalışma basım tarihi 1988).
• Pöppel, E. (2004). Lost in time: a historical frame, elementary processing units and the 3-second window. Acta Neurobiologiae Experimentalis, 64, 295-301.
• Richter, C. P. (1978). ‘Dark-active’ rat transformed into ‘light-active’ rat by destruction of 24-hr clock: Function of 24-hr clock and synchronizers. National Academic Science, 75(12), 6276-6280.
• Saraçoğlu, E. (2014). Henri Bergson’da bilinç ve zaman problemlerinin irdelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Shaw, I. (2004). The oxford history of ancient Egypt. Oxford: Oxford University Press.
• Srinivason, V., Singh, J., Pandi-Perumal, S., Spence, W., Brown, G. ve Cardinalli, D. (2010). Jetlag, circadian rhythm sleep disturbances and depression: the role of melatonin and its analogs. Publicado en: Advances in Theraphy, 27(11), 796-813.
• Sunar, C. (1970). Bergson’da şuur halleri ve zaman. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18, 47-66.
• Şenel, F. (2008). Biyolojik zaman. Bilim ve Teknik, 483(12), 58-67.
• Topçu, N. (1998). Bergson. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Warren, H. M. (1996). Neuropsychology of timing and time perception. Cognitive Brain Research, 3(1996), 227-242.
• Wittmann, M. (2018). Hissedilen zaman. (Ö. D. Gürkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 2016).
• Yüksel, A. (2016). Uyku, biyolojik ritim ve kimya: Tüketicilerin bilişsel ve duygusal fonksiyonları üzerine. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 13(1), 121-127.