Serezli (Sirozî) Yusuf Paşa’nın Kriptografisi Hakkında Notlar

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 20, 67 - 92, 15.10.2022

Sedat Bingöl

https://doi.org/10.20304/humanitas.1130938

Cited By: 1

Öz

Bu makalemizde Matematik biliminin çalışma alanlarından olan Kriptoloji’ye ait iki yönelim olan Kriptoanaliz ve Kriptografi hakkında temel bazı kavramlar tanıtılıp, Avrupa ve Osmanlı Kriptografisinin kısa bir başlangıç tarihi verilecektir. Bu çerçevede Osmanlı Kriptografi’sinin başlangıcı olan III. Selim dönemi diplomatik kriptografisinin temel özellikleri ele alınıp değerlendirilmiştir. Daha sonra ise Serezli (Sirozi) Yusuf Paşa’nın bazı tarihsel olaylardaki rolünden söz edilecektir. Bu rollere bağlı olarak, Osmanlı idari yapısı içerisinde esinlendiği Kriptografik yöntemlerin kaynağı ve ortaya koyduğu şifre anahtarlarının (Miftah), algoritmaları incelenecektir. Serezli (Sirozi) Yusuf Paşa’nın Ruslara esir düşmesi sonrası ise özellikle Osmanlı Kriptografi’sine getirdiği Kesirli kodlar dışında ve yine oluşturduğu 2 farklı Anahtar (Miftah) incelenerek, Serezli (Sirozi) Yusuf Paşa’nın Kriptografi tarihimizdeki yenilikleri ve yeri değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

kriptografi, varna, tarihsel şifreler, tarihsel kodlar

Kaynakça

• Akdeniz, R. (2000). Konuşma kodlama için yeni bir yaklaşım. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 1(1), 9-17.
• Akleylek, S., Akyıldız, E. ve Çimen, C. (2011). Şifrelerin matematiği: Kriptografi (5. baskı). Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Algoritma. (t.b.). Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde. http://sozluk.gov.tr/
• Âşirefendizâde, M, Hafîd. (2018). Ed-dürerü’l-müntehabati’l- mensure fi ıslahai’l-galatati’l- meşhure. (Y. Yılmaz, Çev.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. (Orijinal çalışma tarihi 1804).
• Aydın, H. V. (2018). 1821 Yunan isyanı sırasında Selanik sancağı ve isyana karşı alınan önlemler. Tarih İncelemeleri Dergisi, 33(2), 303-334.
• Bayrak, M. (1999) 1821 Mora isyanı ve Yunanistan’ın bağımsızlığı (Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Bingöl, S. ve Pınar, H. (2021). Diplomatic immunity and encrypted diplomatic correspondence in the Ottoman Empire. Tarih İncelemeleri Dergisi, 36(1), 1-19
• Bingöl, S. (2021, 20 Mayıs). Methods for encryption in early 19th-century Ottoman diplomatic correspondence. Cryptologia, https://doi.org/10.1080/01611194.2021.1919943
• Churchhouse, R. F. (2002). Codes and ciphers; Julius Caesar, the Enigma, and the internet New York: Cambridge University Press.
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri (COA). HAT 800-37061; 1047-43235; 1050-43272-D; 1347-52652-E; 1347-52652-Ç; 252-14356; 237-13179; 1348-52711.; 1015-42494; 934-40441;1015-42494-A; 1070-43777-A; 1016-42511-A; 934-40441-A;934-40441-B; 934-40441 C; 986-41774; 125-5171;1145-45509 A;1206-47293-Ç; 400-21033-A; 400-21033-B; 1206-47293-F; 1145-45509 A;1206-47293-Ç; 400-21033-A; 400-21033-B; 1206-47293-F; 1432-58608; 1016-42511-B.
• Çelebioğlu, A. (1988). Kültür ve edebiyatımızda şifre alfabeleri. Tarih boyunca paleografya ve diplomatik semineri bildirileri içinde (s. 19-33). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınevi.
• Çeşmeci, M.Ü. (2009). Kriptoloji tarihi. Ulusal Elektronik ve Kriptoloji Araştırma Enstitüsü Dergisi, 1(1), 22-30.
• Decourdemanche, J. M. A. (1899). Note quatre systémes turcs de notation numérique secréte. Journal Asiatique, (14), 258-27.
• Doğan, M. (2019). Mehmet Emin Rauf Paşa (1780-1860) (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Dönmez, A. (2006). Karşılıklı diplomasiye geçiş sürecinde Osmanlı daimî elçiliklerinin Avrupa’da yeniden tesisi 1832–1841 (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Duran, N. (2019). Sırbistan emareti öncesi Belgrad:1792-1830 (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Düzcü, L. (2016). Tuna sınırını yeni baştan düzenlemek/tahdîd-i hudûd: Osmanlı’nın Rusya ile imtihanı (1812-1818). İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 181-210.
• Egüz, E. (2010). Priştineli Begzâde Nûrî divanı ve divan’daki şifreli yazılar. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (27), 297-311.
• İnal, İ. M. K. (1969). Son Osmanlı şairleri c. II. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kahn, D. (1973). The codebreakers: The story of secret writing. New York: The Macmillan Company. Karabey, T. (2011). Tarih düşürme. İslâm ansiklopedisi içinde (Cilt 40, s. 80-82). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları
• Kılıç, M. (2019). İlk ikamet elçilerinin halefleri Rum maslahatgüzarlar (1800-1821). Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 38(65), 251-278.
• Kındap, N. (2015, 12 Kasım). Kriptografi’de şifreleme teknikleri. https://www.linkedin.com/pulse/kriptografide %C5%9Fifreleme-teknikleri-nihal kindap.
• Kodlama nedir? (t.b.). Dersimiz Kodlama. http://www.kodlamadersi.com/kodlama-nedir-cocuklar-icin-onemi.html
• Köprülü, O. F. (1996). Galib Paşa, Mehmed Said. İslam ansiklopedisi içinde (Cilt 13, s. 329-331). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kriptografi, Sezar Şifresi ve Stenografi (t.b.). https://gurelahmet.com/kriptografisezar-%c5%9fifresi-ve-stenografi/
• Kuran, E. (1988). Avrupa’da Osmanlı ikamet elçiliklerinin kuruluşu ve ilk elçilerin siyasi faaliyetleri 1793-1821. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Lunde, P. (2013). Şifreler kitabı (5. baskı). (D, Akın, Çev.). İstanbul: NTV Yayınları.
• Lûtfî, A. (1999). Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi tarihi. (Y. Demirel ve T. Erdoğan, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı-Yapı Kredi Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1873).
• Obaid, Z., Sabonchi, A. ve Akay, B. (2016). Klasik kriptoloji yöntemlerinin karşılaştırılması. Engineering Sciences, 11(4), 100-108.
• Örenç, A. F. (2011). Yunanistan’ın bağımsızlığı sürecinde yok edilen Mora Türkleri. Uluslararası Suçlar ve Tarih, 11(12), 5-32.
• Örs, H. (1964). Topkapı Sarayı arşivinde bulunan şifreli iki vesika. Belleten, 28(109), 85-92.
• Serezli, M.E. (2012). Memleket hatıraları c. II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Singh, S. (2004). Kod kitabı. (C, Hamitoğulları ve E. Y. Sınır, Çev.). İstanbul: Klan Yayınları.
• Süreyya, M. (1996). Sicill-i osmani, (N. Akbayar, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1893-1897).
• Varol, M. (2021). Beş nesil beş devir Sirozîler. İstanbul: Timaş Akademi Yayınları.