OLUġUMSAL YAPISALCILIK BAĞLAMINDA “SORUNSAL KAHRAMAN” VE “DÜNYA GÖRÜġÜ” KAVRAMLARI: BERNARD-MARIE KOLTÈS’ĠN BATI RIHTIMI (QUAI OUEST)

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 2, 27 - 48, 23.03.2015

İrfan Atalay , Ayten Er

Öz

Yazın toplumbiliminde ortaya koyduğu ilke ve kuralları kendinden önceki kuramcıların çalıĢmalarıyla birleştirerek, oluşumsal yapısalcılığın sınırlarını çizen ve farklı türden yapıtlardaki uygulamalarını gösteren Lucien Goldmann, yönteminin tiyatro yapıtlarının çözümlenmesinde de uygulanabilir olduğunu gösterir. Ona göre, sanatın hangi dalında olursa olsun, kayda değer eser niteliği taşıyan her ürün, düşüncede oluşma düzeyinden başlayarak, okur veya izleyiciye tamamlanmış bir ürün olarak sunulduğu en son aşamaya kadar, tümüyle ait olduğu toplumun tarihsel, ekonomik, toplumsal ve kültürel gereklilik ve gereksinimleri doğrultusunda ortaya çıkar. Bu ürünün ortaya çıkmasında yazar ya da sanatçının rolü, temsilcisi olduğu toplumun sözcülüğünü üstlenmektir. Aydın kimliğiyle, temsilci konumunda olan sanatçı ya da yazar, toplumda var olan “olası bilinç” sayesinde oluşan “dünya görüşü”nün şekillendirilmesi ve dile getirilmesini sağlar. Goldmann‟ın işaret ettiği bu türden kesinlemeler doğrultusunda, onun çözümleme ve eleştiri yönteminin bir bütün olarak tiyatro yapıtına uyarlanmasının hacimli bir çalışmayı gerektireceği düşüncesinden hareketle çalıĢmamızı sınırlandırmak istedik ve bu çalışmada, çağımız insanının gittikçe büyüyen anamalcı ekonomi düzeninin çarkları arasında parçalanan ve mutsuzluğu sürekli artan değişik toplumsal gruplara özgü insanların gündelik yaĢamından bir kesit sunan Bernard-Marie Koltès‟in Batı Rıhtımı (Quai Ouest) adlı tiyatro oyununda, yapıtın kaleme alındığı toplum koĢullarında oluĢan ortak bilinç çerçevesinde bir sözcü olarak yazarın ortaya koyduğu “dünya görüşü” ve “sorunsal kahraman” kavramlarını inceledik.

Anahtar Sözcükler: Lucien Goldmann, Bernard-Marie Koltès, Tiyatro, Oluşumsal Yapısalcılık, Dünya Görüşü, Sorunsal Kahraman, Mutsuzluk, Göçmen Sorunu.

CONCEPTS OF WORLDVIEW AND PROBLEMATIC HERO IN THE CONTEXT OF GENETIC STRUCTURALISM: QUAY WEST BY BERNARD-MARIE KOLTÈS

Abstract:

Lucien Goldmann, who determines the borders of genetic structuralism by combining his own principles and rules of literary sociology with the works of previous theoreticians, and shows the practices of different types of works, also demonstrates that his own method is also applicable to the analysis of theatre productions.To him, a work of art emerges in the mind as a thought, and until it reaches to the last level in which it is presented to the reader with its complete form, it reflects the historical, economic, social, and cultural necessities and needs of the society it belongs to. The role of the author or the artist in the process of formation of this product is to be the spokesman of his society. With his intellectual identity, the author or the artist, as an agent, forms and expresses the “worldview”, which is constituted by the “potential conscious” of the society. The present work makes use of the Goldmann‟s method of analysis and criticism by applying it to the analysis of the dramatic work. In this paper, Bernard-Marie Koltès‟ absurd theatre play Quay West is introduced by presenting the lives of people who belong to different social groups and are the slaves of the gradually growing capitalist economy and unhappiness. The concepts of problematic hero, and the characters, who are the representatives of this social condition and the writer‟s worldview, are also analyzed in this study.

Key Words: Lucien Goldmann, Bernard-Marie Koltès, Theatre, Formative Structuralism, Worldview, Problematic Hero, Unhappiness, Immigrant Issue.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Aron, P. Saint-Jacques, D. et Viala, A. (2002). Le dictionnaire du littéraire Paris: PUF.
• Akten, S. (1999). “Yazın ve Toplum İlişkisi Üzerine Kuramsal Bir Yaklaşım:
• Yazın Toplumbilimi”, (Bildiri). Ankara Üniversitesi, Tömer Gaziantep Şubesi, Edebiyat ve Toplum Sempozyumu Bildirileri, ( 4–5 Haziran 1999). (ss., 162- 167). Gaziantep: Ankara Üniversitesi, Tömer Basın Yayın Müdürlüğü Yayınları.
• Atalay, İrfan, (2007). Jean Paul Sartre‟ın Özgürlük Yolları Adlı Yapıtına
• Akten, S. (1999). “Yazın ve Toplum İlişkisi Üzerine Kuramsal Bir Yaklaşım:
• Yazın Toplumbilimi”, (Bildiri). Ankara Üniversitesi, Tömer Gaziantep Şubesi, Edebiyat ve Toplum Sempozyumu Bildirileri, ( 4–5 Haziran 1999). (ss., 162- 167). Gaziantep: Ankara Üniversitesi, Tömer Basın Yayın Müdürlüğü Yayınları.
• Atalay, İrfan, (2007). Jean Paul Sartre‟ın Özgürlük Yolları Adlı Yapıtına
• Oluşumsal Yapısalcı Bir Yaklaşım. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum : Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Bakhtine, M. (1970). La Poétique de Dostoïevski. Chapitre 2. Paris : Edition du Seuil.
• Barthes, R. (1966). “Introduction à l'analyse structurale des récits”. In L'analyse structurale du récit. Communications n°8. Paris : Seuil.
• Bouzar, W. (2006). Roman et connaissance sociale. Essai. Alger : Office des
• Publications Universitaires. Duchet, C. (1999). “Pour une sociocritique ou variation sur un incipit” In
• Méthode critique pour l'analyse littéraire. Chapitre 5. Paris: Dunot. Er, Ayten, “Toplumsal değerler kavşağında iki roman: La Place ve Une Femme” , Isparta, VI. uluslararası dil, yazın, deyişbilim sempozyumu), 1-2
• Haziran, İsparta, (Basılmış bildiri, 200 Goldmann, L. (1959). Recherches dialectiques. Paris : Gallimard. ------------------ (1955). Le Dieu caché, Etude sur la vision tragique dans Les
• Pensées de Pascal et dans le théâtre de Racine. Paris : Gallimard. ------------------ (1964). Pour une sociologie du roman. Paris : Gallimard. ------------------ (1970). Marxisme et Sciences Humaines. Paris : Gallimard.
• Gyselinx, I. (2011). Cahier Pédagogique: Quai Ouest. www.theatredeliege/uploads/Dossierspeda2011-12/Quai-Ouest.pdf: 02013‟te bakıldı.
• Hugo, V. (2011). Les Misérables. Tome 5 Jean Valjean. Collection Lettres
• Classiques. Présenté par Didier Hallépée. Livre 3. Chapitre V. http://books.google.com.tr/books?id=1DjqA9ngXhEC&printsec=frontcover&hl =tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false, 16.05.2013‟te bakıldı.
• Koltès, B.-M. (1989). Quai ouest. Paris : Éditions de Minuit. ----------------- (1999 (1)). Une Part de ma vie, Entretiens (1983-1989). Paris :
• Les Editions de Minuit. ----------------- (1999 (2)). Batı Rıhtımı. Toplu Oyunları 1. (Çev. Yiğit Bener).
• İstanbul: Mitos Boyut Yayınları. Lejeune, P. (2008). Génétique et autobiographie. (Extrait de la communication). Lors de la session CLELIA. Lalies. n° 28. Paris : Éditions Rue d'Ulm - Presses de l'École Normale Supérieure.
• Lukács, G. (1989). La théorie du roman. Paris : Gallimard.
• Mounsef, D. (2009). Chair et Révolte dans le théâtre de Bernard-Marie Koltès. Paris : l‟Harmattan.
• Poutot, C. (2011). “Goldmann, Lukács, Girard: De l‟interrogation sur la forme romanesque au sujet de la création”.In AnamnèseNo: 6-2010, Lucien
• Goldmann.(pp. 73-86).Paris: L‟Harmattan. Purkhardt, B. (1998). “Bernard-Marie Koltès et la face cachée du désespoir”.
• Jeu : revue de théâtre, n° 87. www.erudit.org/culture/jeu1060667/jeu1075467/25691ac.pdf, bakıldı.
• Sébastien, M. (2012). Bernard-Marie Koltès et l‟espace théâtral. Paris: l‟Harmattan. 02013‟te
• Tilbe, A. (1999). “Camus‟nün Veba Adlı Romanına Toplumbilimsel Bir
• Uygulama” (Bildiri). Ankara Üniversitesi, Tömer Gaziantep Şubesi, Edebiyat ve Toplum Sempozyumu Bildirileri, (4–5 Haziran 1999). (ss., 105-111).
• Gaziantep: Ankara Üniversitesi, Tömer Basın Yayın Müdürlüğü Yayınları. Tilbe, A. (2000). Une Etude Sociologique dans La Peste d‟Albert Camus.
• (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tilbe A. (2004). “Jean Paul Sartre‟ın Bekleyiş adlı romanına Goldmann‟cı yazın toplumbilimsel bir yaklaşım.” Köksal Alver (Ed.). Edebiyat Sosyolojisi
• İncelemeleri (ss., 93-116). Ankara: Hece Yayınları. Tilbe, A. (2010). “Georges Lukacs ve Lucien Goldmann‟ın Yaklaşımıyla
• Fransız Yazınında Kişi Sorunsalı” (Bildiri). Ertuğrul İşler ve Ark. (Ed). Pamukkale Üniversitesi, Uluslararası BAKEA – Batı Kültürü ve Edebiyatları Araştırmaları Sempozyumu, (7-8-9 Ekim 2009). Batı Edebiyatında Kahraman. nu., (ss. 27-36). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Yayınları.
• Barthes, R. (1966). “Introduction à l'analyse structurale des récits”. In L'analyse structurale du récit. Communications n°8. Paris : Seuil.
• Bouzar, W. (2006). Roman et connaissance sociale. Essai. Alger : Office des
• Publications Universitaires. Duchet, C. (1999). “Pour une sociocritique ou variation sur un incipit” In
• Méthode critique pour l'analyse littéraire. Chapitre 5. Paris: Dunot. Er, Ayten, “Toplumsal değerler kavşağında iki roman: La Place ve Une Femme” , Isparta, VI. uluslararası dil, yazın, deyişbilim sempozyumu), 1-2
• Haziran, İsparta, (Basılmış bildiri, 200 Goldmann, L. (1959). Recherches dialectiques. Paris : Gallimard. ------------------ (1955). Le Dieu caché, Etude sur la vision tragique dans Les
• Pensées de Pascal et dans le théâtre de Racine. Paris : Gallimard. ------------------ (1964). Pour une sociologie du roman. Paris : Gallimard. ------------------ (1970). Marxisme et Sciences Humaines. Paris : Gallimard.
• Gyselinx, I. (2011). Cahier Pédagogique: Quai Ouest. www.theatredeliege/uploads/Dossierspeda2011-12/Quai-Ouest.pdf: 02013‟te bakıldı.
• Hugo, V. (2011). Les Misérables. Tome 5 Jean Valjean. Collection Lettres
• Classiques. Présenté par Didier Hallépée. Livre 3. Chapitre V. http://books.google.com.tr/books?id=1DjqA9ngXhEC&printsec=frontcover&hl =tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false, 16.05.2013‟te bakıldı.
• Koltès, B.-M. (1989). Quai ouest. Paris : Éditions de Minuit. ----------------- (1999 (1)). Une Part de ma vie, Entretiens (1983-1989). Paris :
• Les Editions de Minuit. ----------------- (1999 (2)). Batı Rıhtımı. Toplu Oyunları 1. (Çev. Yiğit Bener).
• İstanbul: Mitos Boyut Yayınları. Lejeune, P. (2008). Génétique et autobiographie. (Extrait de la communication). Lors de la session CLELIA. Lalies. n° 28. Paris : Éditions Rue d'Ulm - Presses de l'École Normale Supérieure.
• Lukács, G. (1989). La théorie du roman. Paris : Gallimard.
• Mounsef, D. (2009). Chair et Révolte dans le théâtre de Bernard-Marie Koltès. Paris : l‟Harmattan.
• Poutot, C. (2011). “Goldmann, Lukács, Girard: De l‟interrogation sur la forme romanesque au sujet de la création”.In AnamnèseNo: 6-2010, Lucien
• Goldmann.(pp. 73-86).Paris: L‟Harmattan. Purkhardt, B. (1998). “Bernard-Marie Koltès et la face cachée du désespoir”.
• Jeu : revue de théâtre, n° 87. www.erudit.org/culture/jeu1060667/jeu1075467/25691ac.pdf, bakıldı.
• Sébastien, M. (2012). Bernard-Marie Koltès et l‟espace théâtral. Paris: l‟Harmattan. 02013‟te
• Tilbe, A. (1999). “Camus‟nün Veba Adlı Romanına Toplumbilimsel Bir
• Uygulama” (Bildiri). Ankara Üniversitesi, Tömer Gaziantep Şubesi, Edebiyat ve Toplum Sempozyumu Bildirileri, (4–5 Haziran 1999). (ss., 105-111).
• Gaziantep: Ankara Üniversitesi, Tömer Basın Yayın Müdürlüğü Yayınları. Tilbe, A. (2000). Une Etude Sociologique dans La Peste d‟Albert Camus.
• (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tilbe A. (2004). “Jean Paul Sartre‟ın Bekleyiş adlı romanına Goldmann‟cı yazın toplumbilimsel bir yaklaşım.” Köksal Alver (Ed.). Edebiyat Sosyolojisi
• İncelemeleri (ss., 93-116). Ankara: Hece Yayınları. Tilbe, A. (2010). “Georges Lukacs ve Lucien Goldmann‟ın Yaklaşımıyla
• Fransız Yazınında Kişi Sorunsalı” (Bildiri). Ertuğrul İşler ve Ark. (Ed). Pamukkale Üniversitesi, Uluslararası BAKEA – Batı Kültürü ve Edebiyatları Araştırmaları Sempozyumu, (7-8-9 Ekim 2009). Batı Edebiyatında Kahraman. nu., (ss. 27-36). Denizli: Pamukkale Üniversitesi Yayınları.