ÇEVRE VE EKOLOJİ KAVRAMLARININ EKOELEŞTİREL VE KAPİTALİST SÖYLEM BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 2, 219 - 234, 23.03.2015

Sezgin Toska

Öz

Son dönemde yazın dünyasında gelişimini ve etkinliğini arttıran ekoeleştiri, (ecocriticism), insan merkezli düşünce sistemi ve yaşam tarzlarının ekolojik yıkımlar, doğal felaketler ve çevresel sorunların oluşmasında önemli etkisi olduğunu ileri sürmektedir. Ekoeleştiri yazın dünyasını da insan merkezli anlayışlardan kaynaklanan sorunların araştırılması ve olası çözüm yollarının bulunup geliştirilmesi için harekete geçirmeye yönlendirmektedir. Eleştirilerini özellikle insan merkezlilik üzerine yoğunlaştıran ekoeleştiri anlayışı için kavram kullanımı da önemli hale gelmiştir. Ekoeleştiri, bu nedenle insanı merkeze koyabilecek kavramların kullanımından özenle kaçınmaktadır. Ekoeleştiri sözcüğünün bu yeni eleştiri yaklaşımı için isim olarak seçilmesinde bu özelliğinin ön planda tutulduğu açıktır. Ülkemizde ekoeleştiri yaklaşımın yaygınlaşmaya başlamasından sonra birbirine benzer olduğu düşünülen ekoloji ve çevre kavramlarının kullanımında dikkatli olma gereği ortaya çıkmıştır. Söz konusu kavramların seçilmesi ve kullanımı ekoeleştirel ve kapitalist söylemde farklılıklar göstermektedir. Bu yüzden birbiri yerine kullanılabilen bu kavramları uygulama alanına taşımanın basit bir sözcük seçiminden ibaret olmadığı, söylemsel farklılıkları da yansıtabileceği dikkate alınmalıdır. Makalede çevre ve ekoloji kavramlarının etimolojilerinden faydalanılarak kapitalist ve ekoeleştirel söylemlerdeki gelişimlerine ve kullanım farklılıklarına değinilmektedir. Bazen bilinçsizce birbiri yerine kullanılan ekoloji ve çevre kavramlarının bazen de kendi düşmanını kendisi oluşturarak onu kontrol altında tutmak isteyen kapitalist söylem içerisinde bilinçli olarak birbiri yerine kullanılmaya çalışıldığını gözlemlemek olasıdır. Bu söylem farklılıkları afiş, televizyon programı, filmler ve gazete haberinden oluşan medya çalışmaları örneklemeleriyle incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ekoeleştiri, Ekoloji, Çevre, Medya Çalışmaları, Kapitalizm

Kaynakça

• Hürriyet Gazetesi, 29.04.2012.
• Başol, K. ve Gökalp, F. M.“Ekonomi İle Çevre Sorunları Arasındaki İlişkilere pdf.Erişim tarihi: (01.03.2013).
• Bookchin, M. (1996). Ekolojik Bir Topluma Doğru(Çev. A. Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı. (1988).
• Budak, S. (2003). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Çalgüner, T. (2003). Çevre mi? Ekoloji mi? Ankara: Nobel Basım Evi.
• Emiroğlu, K. ve Aydın S. (2003). Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Fromm, H. (1996). “From Transcendence to Obsolescence: A Route Map,” The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology. Eds. Cheryll Glotfelty and Harold Fromm, Athens: The University of Georgia Press, 1996, s. 35.
• Glotfelty, C. (1996). “Introduction: Literary Studies in an Age of Environmental
• Crisis”, C. Glotfelty-H. Fromm (Eds.), The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology içinde (s. xv-xxxvii). Athens, Georgia: The University of Georgia Press. James Cameron (Yapımcı), James Cameron (Senarist), James Cameron (Yönetmen), (2009), Avatar (Film). Kıycı, http://web.beun.edu.tr/dmyo/files/2012/02/cevre3-4-hafta.pdf. Erişim tarihi: 002013.
• Marshall, G. (2003). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev. O. Akınhay ve D. Kömürcü).
• Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. (1999).
• Özlem Tunca (Yapımcı), (26.11.2011), Dünyayı Geziyorum (TV. Programı).
• Roland Emmerich, Mark Gordon, Harald Kloser, Larry Franco, Ute Emmerich (Yapımcı), Roland Emmerich- Harald Kloser (Senarist), Roland Emmerich, (Yönetmen) (2009), 2012 (Film).
• Roland Emmerich-Mark Gordon (Yapımcı), Roland Emmerich- Jeffery Nachmanoff (Senarist), Roland Emmerich (Yönetmen), (2004), Yarından Sonra (Film).
• Ünder, H. (1996). Çevre Felsefesi: Etik ve Metafizik Görüşler. Ankara: Doruk.
• Williams, R. (2006). Anahtar Sözcükler, (Çev. Savaş Kılıç). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Yalçın, A. (2009). “Küresel Çevre Politikalarının Küresel Kamusal Mallar
• Başol, K. ve Gökalp, F. M.“Ekonomi İle Çevre Sorunları Arasındaki İlişkilere pdf.Erişim tarihi: (01.03.2013).
• Bookchin, M. (1996). Ekolojik Bir Topluma Doğru(Çev. A. Yılmaz). İstanbul: Ayrıntı. (1988).
• Budak, S. (2003). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Çalgüner, T. (2003). Çevre mi? Ekoloji mi? Ankara: Nobel Basım Evi.
• Emiroğlu, K. ve Aydın S. (2003). Antropoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Fromm, H. (1996). “From Transcendence to Obsolescence: A Route Map,” The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology. Eds. Cheryll Glotfelty and Harold Fromm, Athens: The University of Georgia Press, 1996, s. 35.
• Glotfelty, C. (1996). “Introduction: Literary Studies in an Age of Environmental
• Crisis”, C. Glotfelty-H. Fromm (Eds.), The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology içinde (s. xv-xxxvii). Athens, Georgia: The University of Georgia Press. James Cameron (Yapımcı), James Cameron (Senarist), James Cameron (Yönetmen), (2009), Avatar (Film). Kıycı, http://web.beun.edu.tr/dmyo/files/2012/02/cevre3-4-hafta.pdf. Erişim tarihi: 002013.
• Marshall, G. (2003). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev. O. Akınhay ve D. Kömürcü).
• Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. (1999).
• Özlem Tunca (Yapımcı), (26.11.2011), Dünyayı Geziyorum (TV. Programı).
• Roland Emmerich, Mark Gordon, Harald Kloser, Larry Franco, Ute Emmerich (Yapımcı), Roland Emmerich- Harald Kloser (Senarist), Roland Emmerich, (Yönetmen) (2009), 2012 (Film).
• Roland Emmerich-Mark Gordon (Yapımcı), Roland Emmerich- Jeffery Nachmanoff (Senarist), Roland Emmerich (Yönetmen), (2004), Yarından Sonra (Film).
• Ünder, H. (1996). Çevre Felsefesi: Etik ve Metafizik Görüşler. Ankara: Doruk.
• Williams, R. (2006). Anahtar Sözcükler, (Çev. Savaş Kılıç). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Yalçın, A. (2009). “Küresel Çevre Politikalarının Küresel Kamusal Mallar