TERMINOLOGY-ORIENTED INTERROGATIONS ON DUBBING AND SUBTITLING TRANSLATIONS OF LEGAL TERMS IN CRIMINAL SERIES

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 25, 455 - 480, 20.03.2025

Dilber Zeytinkaya

https://doi.org/10.20304/humanitas.1510750

Öz

Legal terms do not only appear in the constitution, laws, regulations, contracts, indictments, court decisions, but can also be found in audiovisual texts. Legal translation courses can be supported with audiovisual materials in order to make legal translation, which is an in-demand specialisation today, less of an area that students shy away from. The objectives of the study were to identify terminological problems in the Netflix series Criminal (France, Spain, Germany and the United Kingdom), to make terminology-oriented enquiries, to determine the dubbing, subtitling and legal translation strategies of the terms and to discuss the types of equivalence. French and Turkish terms were compiled with a textual terminology approach. It was found that the number of monosemic terms handled within the scope of absolute equivalence was higher than the number of synonyms handled within the scope of semantic equivalence. Besides, sections on observation techniques in the observation room and translations of these techniques into dubbing and subtitles were presented. The articles in the regulation on arrest, detention and statement taking were matched with the scenes in the series, and no difference was found between the dubbing and subtitle translations of the phrases used by the defence counsel and the interrogation officer within the scope of forensic sciences. It was determined that legal terms were translated with a source-oriented translation approach. Legal terms were sampled in four different groups: French voice-over, Turkish dubbing, French subtitling and Turkish subtitling. The translation decisions of dubbing and subtitling translators were analysed. It was found that strategies such as abbreviation, subtraction, displacement, paraphrasing, perspective shifting were frequently used in subtitling translation due to time and space constraints due to lip matching and kinetic (gesture and mimic) matching in dubbing translation. In subtitle translation, it was observed that terms were simplified and made more understandable. It is expected that Legal Translation Studies and juriterminology will improve translation studies by providing new perspectives to translator candidates and expert translators.

Anahtar Kelimeler

Dubbing, Subtitle, Textual terminology, Legal Translation Studies, Juriterminology

CRİMİNAL DİZİSİNDEKİ HUKUK TERİMLERİNİN SESLENDİRME VE ALT YAZI ÇEVİRİLERİNE YÖNELİK TERİMBİLİM ODAKLI SORGULAMALAR

Öz

Hukuk terimleri yalnızca anayasa, kanunlar, yönetmelikler, sözleşmeler, iddianameler, mahkeme kararları kapsamında karşımıza çıkmaz, görsel-işitsel metinlerde de yer alabilir. Günümüzde talep gören bir uzmanlık alanı olan hukuk çevirilerini öğrencilerin çekindikleri bir alan olmaktan çıkarmak için hukuk çevirisi dersi görsel-işitsel materyallerle desteklenebilir. Araştırma nesnesi olarak belirlenen Netflix’in Criminal (Fransa, İspanya, Almanya ve Birleşik Krallık) dizisindeki terim sorunlarını saptayarak terimbilim odaklı sorgulamalarda bulunmak, terimlerin seslendirme, alt yazı, hukuk çeviri stratejilerini belirlemek ve eşdeğerlik türlerini tartışmak araştırmanın hedefleri arasında yer almıştır. Fransızca ve Türkçe terimler, metin terimbilimi yaklaşımıyla derlenmiştir. Mutlak eşdeğerlik kapsamında ele alınan tek anlamlı terimlerin, anlamsal eşdeğerlik kapsamında ele alınan eş anlamlı terimlerden sayıca daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra gözlem odasındaki gözlem tekniklerine ve bu tekniklerin seslendirme ve alt yazı çevirilerine dair kesitler sunulmuştur. Yakalama, gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliğinde yer alan maddeler ile dizide geçen sahneler eşleştirilmiş, adli bilimler kapsamında müdafi ve sorgu memurunun kullandığı kalıp cümlelerin seslendirme ve alt yazı çevirileri arasında bir farka rastlanmamıştır. Hukuk terimlerinin kaynak odaklı çeviri yaklaşımıyla çevrildiği belirlenmiştir. Hukuk terimleri Fransızca seslendirme, Türkçe seslendirme, Fransızca alt yazı ve Türkçe alt yazı olmak üzere dört farklı grupta örneklendirilmiştir. Seslendirme ve alt yazı çevirmenlerinin çeviri kararlarının nasıl şekillendiği incelenmiştir. Seslendirme çevirisinde dudak eşleme, kinetik (jest ve mimik) eşleme nedeniyle alt yazı çevirisinde zaman ve uzam kısıtlarından dolayı sıkça kısaltma, eksiltme, yer değiştirme, açımlama, öykünme, perspektif kaydırma gibi stratejilerin kullanıldığı belirlenmiştir. Alt yazı çevirisinde terimlerin sadeleştirilerek daha anlaşılır kılındığı gözlemlenmiştir. Hukuk çeviribilimi ile hukuk terimbiliminin çevirmen adaylarına ve uzman çevirmenlere yeni bakış açıları kazandırarak çeviribilim araştırmalarını geliştirmesi beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Seslendirme, Alt yazı, Metin terimbilimi, Hukuk çeviribilimi, Hukuk terimbilimi

Kaynakça

• Adli destek ve mağdur hizmetleri yönetmeliği. (2024, 4 Ocak). T.C. Resmî Gazete (Sayı: 31470). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210430-1.htm
• Akyol, E. (1964). Palinoloji nedir ve tatbikatı. Türkiye Jeoloji Bülteni, 9(1-2), 63-70.
• Aral, V. (1985). Hukuk nedir? J. Legal Educ, 1, 1-26. İstanbul Barosu Yayınları.
• Aşkın Balcı, H. (2020). Varyant, değişken ve varyasyon dilbilimi. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 6(3), 301-317. https://doi.org/10.20322/littera.740237
• Baltaş, Z., & Baltaş, A. (2018). Bedenin dili (52. baskı). Remzi Kitabevi.
• Baş, N. (2016). Görsel-işitsel çeviri dublaj ve sesli betimleme. Grafiker Yayınları.
• Bozkurt, C., & Kılıç, E. O. (2021). Surveillance, interrogation and verdict in single place: Netflix Series Criminal (2019-). Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 3(2), 78-90. https://doi.org/10.29228/mekcad.13
• Chiaro, D. (2008). Issues in audiovisual translation. The Routledge Companion to Translation Studies.
• Condamines, A., & Picton, A. (2022). Textual terminology: origins, principles and new challenges. M.- C.
• L’Homme, P. Faber (Ed.), Theoretical approaches to terminology içinde (s. 219-236). John Benjamins.
• Crispino, F. (2006). Le principe de Locard est-il scientifique? ou analyse de la scientificité des principes fondamentaux de la criminalistique [Doktora tezi, Lozan Üniversitesi]. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/33683106_Le_Principe_de_Locard_est-il_scientifique_Ou_analyse_de_la_scientificite_des_principes_fondamentaux_de_la_criminalistique
• Çalık, B. (2018). Suçun tespitinde kriminolojinin hukuktaki yeri, kökeni ve gelişimi. Journal of Turkish Studies, 13(26), 307-327.
• Çetin, S., & Doğan, A. (2021). Osmanlı Devleti’nde 1910 yılında yapılan maarif müfettişi atamaları üzerine bir değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 17-45. https://doi.org/10.33437/ksusbd.802711
• Dayınlarlı, K. (1997). Fransızca-Türkçe hukuk terimleri sözlüğü (2. baskı). Dayınlarlı Hukuk Yayınları. Deliktaşlı, N. (2019). Türk-Fransız hukuk dilinde suç anlamında kullanılan terimler ve çevirilerinde karşılaşılan sorunlar. International Journal of Language Academy, 7(3), 107-127.
• Deliktaşlı, N. (2020). Türk-Fransız hukuk dili ve hukuk metinleri çevirisi. Akademisyen Kitabevi.
• Delil Bilimi (Kriminalistik) Tezli Yüksek Lisans Programı. (2024, 4 Ocak). Erişim adresi: https://abe.pa.edu.tr/ders-icerikleri.html
• Diaz Cintas, J. (2008). Pour une classification des sous-titres à l’époque du numérique. J. M. Lavaur ve A. Şerban (Ed.), La traduction audiovisuelle. Approche interdisciplinaire du sous-titrage içinde (s. 27-41). De Boeck.
• Duran, Z. (2021). Petra delicado polisiye roman serisinde İspanyol feminizminin izlerini sürmek. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 61(2), 864-883. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2021.61.2.10
• Ergül, E. (2002). Fransızca-Türkçe modern hukuk sözlüğü. Turhan Kitabevi Yayınları.
• Eryılmaz, E., & Demez, N. (2021). Türkiye’deki mahkeme çevirmenliğinin çevirmen meslek standardı açısından değerlendirilmesi. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (31), 127-157. https://doi.org/10.37599/ceviri.1010487
• Fincan, A., & Uysal, B. (2019). Disiplinler arası bir kavram olarak adli dilbilim ve Türkiye’deki çalışmalar. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 46-52.
• Gambier, Y. (2004). La traduction audiovisuelle: un genre en expansion. Meta, 49(1), 1-11. https://doi.org/10.7202/009015ar
• Gémar, J.-C. (1979). La traduction juridique et son enseignement: aspects théoriques et pratiques. Meta, 24(1), 35-53. https://doi.org/10.7202/002870ar
• Gémar, J.-C. (1998). Les enjeux de la traduction juridique. Principes et nuances. Traduction de textes juridiques: problèmes et méthodes, Equivalences 98, Séminaire ASTTI.
• Gémar, J.-C. (2015). De la traduction juridique à la jurilinguistique: la quête de l’équivalence. Meta, 60(3), 476-493. https://doi.org/10.7202/1036139ar
• Gottlieb, G. (1992). Individual development and evolution: The genesis of novel behavior. Oxford University Press.
• Gottlieb, H. (1994). Subtitling: diagonal translation. Perspectives, 2(1), 101-121. https://doi.org/10.1080/0907676X.1994.9961227
• Gottlieb, H. (2018). Semiotics and translation. K. Malmkjær (Ed.), The routledge handbook of translation studies and linguistics içinde (s. 45-63). Routledge.
• Günay, V. D. (2007). Sözcükbilime giriş. Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Günay Köprülü, S. (2020). Film çevirisi dublajda eşleme. Hiperyayın.
• Günay Köprülü, S. (2021). Görsel-işitsel çeviri. Hiperyayın.
• Jandarma Genel Komutanlığı Kriminal Dairesi Başkanlığı (Haz.). (2016). Kriminal terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kalfoğlu, S., & Kalfoğlu, E. (2022). Adli dilbilim ve olgu aydınlatmaya katkısı. Journal of Philology, 1(1), 6-11.
• Karaağaç, G. (2022). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaman, B. İ. (2017). Terimbilimi. Bilge Kültür Sanat.
• Koç, E. (2020). Yabancı dil eğitiminde görsel ve işitsel çevirinin etkileri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (Ö8), 758-772. https://doi.org/10.29000/rumelide.821965
• Lehmann, A., & Martin-Berthet, F. (2008). Introduction à la lexicologie sémantique et morphologie. Armand Colin.
• Locard, E. (1959). Les faux en écriture et leur expertise. Payot.
• Menek, N., & Taşdöven, U. (2021). Adli bilimlerde kriminalistik ve luminol. Adli Bilimler ve Suç Araştırmaları, 3(1-2), 3-17.
• Mole, F., & Seguy, J. (2015). Une psychologie scientifique pour les instituteurs? L’exemple des filiales Binet de Lyon et de l’Ain (1910-1928). Les Sciences de l'éducation - Pour l'Ère nouvelle, 48, 11-30. https://doi.org/10.3917/lsdle.482.0011
• Monjean-Decaudin, S. (2022). Traité de juritraductologie, Épistémologie et méthodologie de la traduction juridique. Presses universitaires du Septentrion.
• Oğuz, D. (2018). Görsel-iştisel çeviri: dublaj ve göstergebilim. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 24, 99-116.
• Oğuz, D. (2020). Orijinal Netflix dizisi “Dark” örnekleriyle görsel-işitsel metinlerde çokkipli metin çözümleme (çevriyazı) yöntemi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (20), 690-708. https://doi.org/10.29000/rumelide.792325
• Okyayuz, A. Ş. (2016). Altyazı çevirisi. Siyasal Kitabevi.
• Okyayuz, A. Ş., & Kaya, M. (2017). Görsel-işitsel çeviri eğitimi. Siyasal Kitabevi.
• Öğüt, F. (2002). Objektif ses analizi. T Klin K B B, 2, 121-126.
• Öztürk, C. (2005). Ceza muhakemesi hukukunda iz bilimi [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Öztürk Dağabakan, F. (2019). Toplumdilbilim. Çizgi Kitabevi.
• Pettit, Z. (2004). The audio-visual text: subtitling and dubbing different genres. Meta, 49(1), 25-38. https://doi.org/10.7202/009017ar
• Pettit, Z. (2008). Le sous-titrage: le rôle de l’image dans la traduction d’un texte multimodal. J. M. Lavaur ve A. Şerban (Ed.), La traduction audiovisuelle. Approche interdisciplinaire du sous-titrage içinde (s. 100-111). De Boeck.
• Popineau, J. (2021). Traduire des technolectes juridiques ou jurilectes dans la presse française et anglaise: approche juritraductologique et terminologique. Meta, 66(2), 427-450. https://doi.org/10.7202/1083186ar
• Ramière, N. (2004). Comment le sous-titrage et le doublage peuvent modifier la perception d’un film : analyse contrastive des versions sous-titrées et doublées en français du film d’Elia Kazan, A Streetcar Named Desire (1951). Meta, 49(1), 102-114. https://doi.org/10.7202/009026ar
• Raus, R. (2013). La terminologie multilingue. La traduction des termes de l’égalité H/F dans le discours international. De Boeck.
• Sun, F. (2001). La criminologie et la criminalistique. VIIe colloque de AICLF. Erişim adresi: https://docplayer.fr/39254850-La-criminologie-et-la-criminalistique.html
• Şahin, A. (2015). Film çeviri türü olarak dublaj: kısıtlamalar ve zorluklar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 302-309.
• Şerban, A. (2008). Les aspects linguistiques du sous-titrages. J. M. Lavaur ve A. Şerban (Ed.), La traduction audiovisuelle. Approche interdisciplinaire du sous-titrage içinde (s. 85-99). De Boeck.
• Tezcan, D. (1997). Tercümandan yararlanma hakkı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 52(01).
• Topçuoğlu, T. (2014). Kriminoloji için disiplin çağrısı!. Journal of Penal Law and Criminology, 2(1-2), 241-268.
• Uysal, N. M. (2020). Çevirilerin resmi olarak onaylanması: Ülkemizde yeminli tercümanlık müessesesi ve dünyadaki yeminli/tasdikli çeviri uygulamaları üzerine genel bir değerlendirme. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (18), 709-724. https://doi.org/10.29000/rumelide.706503
• Ünsal, G. (2017). Audio-visual translation: subtitling. C. Ruggiero, H. Arslan, M. A. Icbay (Ed.), Research on communication içinde (s. 103-111). IASSR International Association of Social Science Research.
• Ünsal, G. (2018a). La traduction audiovisuelle: le doublage. Les Nouveaux Aspects de la Francophonie à Bursa içinde (s. 455-480). Beau Bassin: Editions Universitaires Européennes.
• Ünsal, G. (2018b). Subtitle translation: cultural components in the translation of the film Qu’est-ce qu’on a fait au bon Dieu?. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (40), 73-86. https://doi.org/10.21497/sefad.515038
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü (2. baskı). Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği. (2023, 20 Kasım). T.C. Resmî Gazete (Sayı: 25832). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/06/20050601-10.htm
• Yaman, M. (2006). Çağdaş terimbilim ve kurumsal çalışmalar. Çağdaş Dilbilim, (15), 59-76.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, R. (2015). Adli belge incelemelerinde terminoloji. İ. Birincioğlu (Ed.), Adli belge incelemeleri içinde (s. 56-71). Türk Tabipleri Birliği İstanbul Tabip Odası.
• Zeytinkaya, D. (2021). Terimbilim: çevirmenin pusulası. Grafiker Yayınları.