Öğretmenlerin Çatışma Yaşadıkları Durumlar ve Kullandıkları Çatışma Yönetim Stratejileri

Yıl 2020, Cilt: 35 Sayı: 3, 511 - 525, 31.07.2020

Ebru Külekçi Akyavuz

Öz

Çalışmanın amacı, ilkokul öğretmenlerinin çatışma yaşadığı konuları, çatışma yaşadıkları tarafları, çatışmanın nedenlerini, olası sonuçlarını ve çatışmayı hangi stratejiler kullanarak yönettiklerini tespit etmektir. Araştırma karma yöntem olarak tasarlanmıştır. Karma yöntemlerden yakınsayan paralel desen tercih edilmiştir. 2018-2019 eğitim öğretim yılında Kilis il merkezinde görev yapan ilkokul öğretmenleri ile çalışma gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın nitel kısmına 25, nicel kısmına ise 264 ilkokul öğretmeni dâhil edilmiştir. Öğretmenlerin hangi çatışma çözme stratejilerini tercih ettikleri nicel yöntemle; çatışmayı kimlerle, hangi durumlarda yaşadıkları da nitel yöntemle belirlenmiştir. Nitel veriler içerik ve betimsel analiz kullanılarak analiz edilmiştir. Nicel verilerin analizinde ise aritmetik ortalama hesaplanmıştır. Çalışmada yapılan analizler sonucunda öğretmenlerin en çok okul yöneticileri, veliler ve öğretmenlerle çatışma yaşadıkları, genelde kurumun işleyişi, yönetim, öğrenciler ve kişisel ilişkiler konusunda çatışmalar yaşadıkları belirlenmiştir. Okullarda yaşanan çatışmaların nedenleri adaletsizlik, iletişimsizlik, baskı, fikirlerin önemsenmemesi, kişilik özellikleri, fiziki ihtiyaçların giderilmemesi vb. faktörlere bağlandığı, çatışmanın işten soğuma, motivasyonun azalması, işlerin aksaması, dedikodu, iletişim engelleri, gruplaşma, huzursuzluk, güvensizlik gibi hem öğretmenlere hem de okullara negatif etkilerinin olacağı sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin çatışma yönetimi stratejilerinden ise en çok Bütünleştirme, Uzlaşma ve Uyma stratejilerini kullandıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

çatışma, strateji, bütünleşme, uyma, hükmetme, öğretmen

Conflict Situations Teachers Experience and Their Use of Conflict Management Strategies

Öz

The purpose of this study is to identify the conflict situations the primary school teachers experience with regard to issues, parties, reasons, their possible results and their use of management strategies to overcome these situations. A mixed methods research was used to conduct this study. A convergent parallel design, which is one of the mixed research designs, was chosen. The study was applied to the primary school teachers, who work in the center of Kilis Province in 2018-2019 academic year. 25 primary school teachers participated in the qualitative research, whereas 264 teachers joined the quantitative research. Which conflict resolution strategies are preferred by the teachers are determined using a qualitative method. With whom and in what situations they have experienced the conflict are determined using a quantitative method. Content and descriptive analyses were used to analyse the qualitative data. Arithmetic mean was calculated to analyse the quantitative data. As a result of these analyses, it was found that the teachers mostly experience conflicts with school administrators, students’ parents and teachers on the issues including operations of educational institutions, administration, students and personal affairs. It was revealed that the reasons for the conflicts occurring at schools are correlated with the factors such as injustice, lack of communication, pressure, ideas' being ignored, personal characteristics, physical needs’ not being met, which negatively influence teachers and schools with regard to alienation from work, decreasing motivation, work going wrong, gossip, communication obstacles, grouping, uneasiness and distrust. It was identified that the teachers mostly use integrating, compromising and obliging conflict management strategies.

Anahtar Kelimeler

Conflict, strategies, integrating, obliging, dominating, teacher

Kaynakça

• Abacıoğlu, M. (2005). Okul müdürlerinin çatışma yönetimi stilleri ile okul kültürü arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Acar, H. (2006). Ortaöğretim okul müdürlerinin çatışma yönetim stilleri ve bu çatışma yönetim stillerinin öğretmenlerin stres düzeylerine etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ajam, R. (2015). The need for conflict management in organisations (a health insurance Company, Port Elizabeth). (Masters in Conflict Management and Transformation). Nelson Mandela Metropolitan University, Port Elizabeth, South Africa.
• Akçakaya, M. (2003). Çatışma yönetimi ve örgüt verimliliğine etkisi. Kamu-İş; 7(2), 1-27. [Available online at: http://www.kamu-is.org.tr/pdf/7236.pdf], Retrieved on November 13, 2018.
• Aksoy, A. (2005). Örgütsel çatışma. M. Tikici (Ed.) içinde, Örgütsel Davranış Boyutlarından Seçmeler (s. 339-373). Ankara, Nobel Yayın Dağıtım.
• Altuntaş, M. (2008). Resmi kurum ortaöğretim öğretmenlerinin çatışma yönetimi stillerinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Arslantaş, İ. H. & Özkan, M. (2012 ). Okul müdürlerinin çatışma çözmede yapıcı–yıkıcı olmaları ile öğretim liderliği arasındaki ilişki. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34(11), 231-240. [Available online at: http://www.mulkiyedergi.org/dpusbd/article/view/5000126658], Retrieved on November 9, 2018.
• Aydın, M. (1984). Örgütlerde çatışma. Ankara: Bas-Yay Matbaası.
• Bayar, A. (2015). Bir örgüt olarak okulda meydana gelen çatışma nedenleri ve çözüm yollarına yönelik okul müdürlerinin görüşleri. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 130-141. [Available online at: https://dergipark.org.tr/download/article-file/192378], Retrieved on October 12, 2018.
• Cresswell, J.W., & Plano Clark, V.L. (2018). Karma yöntemleri araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi, (Çev. Y. Dede and S. B. Demir) Ankara: Anı yayıncılık.
• Ertürk, M. (2000). İşletmelerde yönetim ve organizasyon. Beta Yayınları: İstanbul.
• Geçmez, T. (2009). Yöneticilerin dönüşümcü ve etkileşimci liderlik stilleri ile çatışma yönetimi stilleri arasındaki ilişki ve kimya sektöründe bir araştırma. (Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Genç, N. (2007). Yönetim ve organizasyon. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Güllüoğlu, Ö. (2013). Kayseri’de hizmet veren özel ilköğretim okulu öğretmenlerinin faktörlerinin ve çatışma yönetimi stillerinin analizi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 36, 193-218. [Available online at: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423903270.pdf], Retrieved on October 10, 2018.
• Gülşen, C. & Gökyer, N. (2012). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gümüşeli, A. (1994). İzmir ortaöğretim okulları yöneticilerinin öğretmenler ile aralarındaki çatışmaları yönetme biçimleri. (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Gündüz, B., Tunç, B., & Yusuf, İ. (2013). Okul yöneticilerinin öfke ve stresle başa çıkma yaklaşımları ile çatışma yönetimi stilleri arasındaki ilişki. International Journal of Human Sciences. 10(1), 641-660. [Available online at: https://arastirmax.com/tr/system/files/dergiler/161047/makaleler/10/1/arastrmx_161047_10_pp_641-660.pdf], Retrieved on October 10, 2018.
• Günbayı, İ. & Karahan, İ. (2006), İlköğretim okulu öğretmenlerinin kurum içi çatışmaları yönetim biçemleri. Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 209-230. [Available online at: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423867309.pdf], Retrieved on October 11, 2018.
• Güneş, A. (2008). Okul müdürlerinin çatışma yönetimi ile yönetim stilleri arasındaki farklar. (Yüksek lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Haraway, D. L. & Haraway, W. L. (2005). Analysis of the effect of conflict-management and resolution training on employee stress at a healthcare organization. Taylor & Francis Online: Hospital Topics, 83(4), 11–17.
• Kapıcı, S. (2015). Eğitim örgütlerinde çatışma ve çatışma yönetimi üzerine bir araştırma: İzmir Balçova örneği. (Yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul.
• Kara, İ. (1995). Orta dereceli okullarda görevli okul yöneticilerinin örgütsel çatışmaya ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi), Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Karcıoğlu, F. & Kahya, C. (2011). Lider-üye etkileşimi ve çatışma yönetim stili ilişkisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 337-352. [Available online at: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423871540.pdf], Retrieved on October 21, 2018.
• Karip, E. (2010). Çatışma yönetimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Koçak, S. & Baskan, G. A. (2012). Okul müdürleri tarafından kullanılan çatışma yönetim yöntemlerinin etkililik düzeyleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 212-224.
• Konak, M. & Erdem, M. (2015). Öğretmenlerin görüşlerine göre ilkokul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile çatışma yönetme stratejileri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 21(1), 69-91.
• Korkmaz, M. (1994). Örgütlerde çatışma ve nedenleri. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (Çev: S. Turan). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Odabaşıoğlu, F. (2013). İlkokul ve ortaokul müdürlerinin liderlik davranışları ve çatışma yönetimi stillerine ilişkin öğretmen algıları. (Yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Olaleye, F.O. & B.B. Arogundade (2013). Conflict management strategies of university administrators in south-west nigeria. Kuvait Chapter of Arabian Journal of Business and Management Review, 2(6), 96-104. [Available online at: https://www.arabianjbmr.com/pdfs/KD_VOL_2_6/11.pdf], Retrieved on October 21, 2018.
• Otrar, M. & Övün, Y. (2007). Okul müdürlerinin çatışma yönetim stilleri ve öğretmenlerde oluşturduğu stres düzeyi arasındaki ilişki. [Available online at: http://dspace.marmara.edu.tr/bitstream/handle/11424/1212/1370-2425-1-SM.pdf?sequence=1&isAllowed=y], Retrieved on October 21, 2018.
• Önk, M. & Cemaloğlu, N. (2016). İlköğretim okulu yöneticilerinin liderlik tarzları ile çatışmayı yönetme stratejileri arasındaki ilişki. Eğitim Biliminde Yenilikler ve Nitelik Arayışı, 829-862. [Available online at: file:///C:/Users/User/Downloads/391-1008-3-PB%20(1).pdf], Retrieved on October 20, 2018.
• Özdemir, N. (2018). Okullarda öğretmenlerin yaşadığı çatışma ve çatışma yönetim stilleri. CUJOSS, 42(2), 93-116. [Available online at: https://dergipark.org.tr/download/article-file/594205], Retrieved on October 20, 2018.
• Özgan, H. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin çatışma yönetimi stratejilerinin incelenmesi (Gaziantep örneği). (Doktora Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep
• Özmen, F., Aküzüm, C., & Aküzüm, L. (2011). Yönetici görüşlerine göre, okul mensuplarının okullardaki çatışma sonuçlarına yönelik tavır alışları. Dicle Üniversitesi Ziya Göklap Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 86-100.
• Sucuoğlu, E. (2015). Devlet lisesi öğretmenlerinin çatışma nedenleri ve çatışma yönetimi yaklaşımlarının değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education), 30(4), 16-28.
• Sungur, D. (2008). Eskişehir ili Yenikent eğitim bölgesi ilköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin çatışma yönetimi yaklaşımlarına ilişkin algıları. (Yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Şirin, E. F. (2008). Beden eğitimi ve spor yüksekokulu yöneticilerinin liderlik stilleri ve çatışma yönetimi stratejilerinin incelenmesi. (Doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Türkiye.
• Türkçe Sözlük. (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu, 10. Baskı.
• Uğurlu, F. (2001). İlköğretim okulu müdürlerinin çatışma yönetme stilleri. (Yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Uysal, C. T. (2012). Resmi ve özel ilköğretim okulu öğretmenlerinin çatışma yönetimi stratejilerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Ünver, S. (2002). Örgütsel çatışma ve çatışma çözümleme yaklaşımlarının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Vaiz, M. E. (2017). İlköğretim okullarında çatışma durumlarının yönetilmesine ilişkin öğretmen ve yönetici görüşleri. (Doktora tezi). Yakındoğu Üniversitesi, K.K.T.C.
• Yeniçeri, Ö. (2009). Örgütlerde çatışma ve yabancılaşma yönetimi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Yıldırım, A. & Şimşek H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zembat, R. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin okul yöneticisi, meslektaşları ve aileler bağlamında algıladıkları çatışma durumlarının incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 37 (163), 203-215. [Available online at: http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/1114/348], Retrieved on October 20, 2018.