Öğretmen Adaylarının Öğretim Amaçlarını Yenilenen Bloom Taksonomisine Göre Analiz Etme Becerilerinin İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 35 Sayı: 3, 594 - 612, 31.07.2020

Mükerrem Akbulut Ayşegül Karabay

Öz

Bu araştırmanın amacı, fen bilgisi, sınıf eğitimi ve sosyal bilgiler öğretmenliği üçüncü sınıf öğretmen adaylarının 4. ve 5. sınıf fen bilimleri ve sosyal bilgiler öğretim programlarında yer alan “bilişsel alanda amaç” kavramının örneklerini, yenilenen Bloom Taksonomisinin bilgi türü ve bilişsel süreç boyutları açısından analiz etme becerilerini incelemektir. Tarama modelinde betimsel nitelikli bu araştırmada, katılımcılar basit seçkisiz örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Örneklemde, fen bilgisi, sınıf eğitimi ve sosyal bilgiler öğretmenliği üçüncü sınıfta öğrenim gören olan 130 öğretmen adayı yer almaktadır. Veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu ve “Öğretim Amaçlarının Analizi Testi” (ÖAAT) kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde, nicel ve nitel veri analiz yöntemleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının ÖAAT'den bilişsel sürece ait elde ettikleri puanların ortalamasının bilgi türüne göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, bilgi türüne ait ortalamalar arasında, öğretim planı hazırlayan katılımcılar lehine anlamlı farklılık saptanmıştır. Bilgi türü boyutunda fen bilgisi ve sınıf eğitimi öğretmen adaylarının ortalamasının, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının ortalamasına göre anlamlı bir şekilde daha yüksek olduğu; bilişsel süreç boyutunda sadece sınıf eğitimi öğretmen adayları lehine anlamlı farklılık olduğu saptanmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmen adaylarının analiz becerilerini desteklemek amacıyla öğretim planı hazırlama gibi uygulamalarda sadece bilişsel süreçlerin değil aynı zamanda bilgi türlerinin de üzerinde durulması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Öğretim amaçları, bilişsel alan, yenilenen Bloom taksonomisi, analiz becerisi, hizmet öncesi öğretmen eğitimi

Examining Prospective Teachers’ Analysis Skills of Instructional Objectives according to Revised Bloom’s Taxonomy

Öz

The purpose of this study is to examine prospective teachers’ analysis skills about examples of the “cognitive domain objectives” according to Revised Bloom’s Taxonomy. The study, which is a descriptive research designed as a survey method, utilized simple random sampling method. The participants were 130 third-year prospective teachers who were enrolled in Classroom Teaching, Social Studies and Science Teaching departments. Data were collected using the Socio-demographic Form and the Analysis Test of Instructional Objectives (ATIO) developed by the researchers. Data analysis included both qualitative and quantitative methods. Results showed that the means that prospective teachers obtained from the cognitive process dimension in ATIO were higher in comparison to knowledge type. Besides, a significant difference was found between the means of the knowledge type in favor of the participants who prepare instructional plan. The knowledge type dimension, the means of prospective primary teachers and prospective science teachers were found to be significantly higher than the mean of prospective social studies teachers. It was found that there was only a significant difference in favor of the prospective primary teachers in the cognitive process dimension. It could be recommended that practices such as preparing instructional plan should emphasize both cognitive processes and knowledge types in order to support analysis skills of prospective teachers.

Anahtar Kelimeler

Instructional objectives, cognitive domain, revised Bloom’s Taxonomy, analysis skills, prospective teachers education

Kaynakça

• Airasian, P. W., & Miranda, H. (2002). The role of assessment in the revised taxonomy. Theory into Practice, 41(4), 249-254. doi: 10.1207/s15430421tip4104_8
• Altıntaş, Y. D. ve Yanpar-Yelken, T. (2016, Mayıs). İlköğretim 8. sınıf matematik dersi kazanımlarının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre analiz edilmesi ve ilköğretim matematik öğretmenliği lisans ve yüksek lisans öğrencilerinin kazanımları analiz edebilme düzeyleri. Paper presented at the XVIII Congress AMSE-AMCE-WAER Teaching and Training Today for Tomorrow, Eskişehir, Türkiye.
• Amer, A. (2006). Reflections on Bloom’s revised taxonomy. Electronic Journal of Research in Educational Psychology, 4(1), 213-230.
• Anderson, L.W. (Ed.), Krathwohl, D. R. (Ed.), Airasian, P.W., Cruikshank, K. A., Mayer, R. E., Pintrich, P. R., Raths, J., & Wittrock, M.C. (2010). Öğrenme öğretim ve değerlendirme ile ilgili bir sınıflama (Kısaltılmış basım). (Çev. Durmuç Ali Özçelik). New York: Longman (Orijinal basım, 2001). Ankara: Pegem A Yayınları.
• Arseven, A., Şimşek, U. ve Güden, M. (2016). Coğrafya dersi yazılı sınav sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre analizi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40(1), 244-257.
• Avşar, G. ve Mete, F. (2018). Türkçe öğretim programlarında kullanılan fiillerin yenilenmiş Bloom Taksonomisi'ne göre sınıflandırılması. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1).
• Ayvacı, H. Ş. ve Türkdoğan, A. (2010). Yeniden yapılandırılan Bloom Taksonomisi’ne göre fen ve teknoloji dersi yazılı sorularının incelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(1), 13-25.
• Ayvacı, H. Ş., Yamak, S. ve Duru, M. K. (2018). Analysis of 2016 LYS and YGS physics questions according to Bloom Taxonomy and outcomes in the curriculum. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47(2), 798-832.
• Berliner, D. C. (2001). Learning about and learning from expert teachers (Chap. 2). International Journal of Educational Research, 35, 463-482.
• Bümen, N. T. (2006). Program geliştirmede bir dönüm noktası: Yenilenmiş Bloom Taksonomisi [A revision of the Bloom’s Taxonomy. A turning point in curriculum development]. Eğitim ve Bilim, 31(142), 3-14.
• Bümen, N. T. (2007). Effects of the original versus revised Bloom’s Taxonomy on lesson planning skills: A Turkish study among pre-service teachers. Review of Education, 53, 439-455. doi 10.1007/s11159-007-9052-1
• Büyükalan F. S. ve Delal T. S. (2018). 4. sınıf öğretmenlerinin temel derslerde sordukları yazılı sınav sorularının Bloom Taksonomisi açısından incelenmesi. Asya Studies-Academic Social Studies, 5, 11-20.
• Can, A. (2013). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. (6.Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Chi, M. T, H., Feltovich, P. J., & Glaser, R. (1981). Categorization and representation of physics problems by experts and novices. Cognitive Science, 5,121-152.
• Christensen, L. B., Burke-Johnson, R., & Turner, L.A. (2015). Araştırma yöntemleri desen ve analiz.(12 Basımdan Çeviri). (Çev. Ed. Ahmet Aypay). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Coffman, D. M. (2013). Thinking about thinking: An exploration of preservice teachers’ views about higher order thinking skills. Unpublished doctoral dissertation, Graduate Faculty of the University of Kansas, USA.
• Coşkun, M. (2014). İçeriğin öğretim için düzenlenmesi (9. Basım). A. Doğanay, (Ed.) içinde, Öğretim ilke ve yöntemleri (ss.83–126). Ankara: Pegem A Yayınları.
• Çelik, S., Kul, Ü. ve Çalık Uzun, S. (2018). Ortaokul matematik dersi öğretim programındaki kazanımların yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 775-795.
• Çintaş-Yıldız, D. (2015). Türkçe dersi sınav sorularının yeniden yapılandırılan Bloom Taksonomisi’ne göre analizi Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14(2), 479-497.
• Demirel, Ö. (2004). Öğretme sanatı: Öğretim ilke ve yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayınları.
• Efe, H. A. ve Efe, R. (2018). 9. sınıf biyoloji dersi öğretim programındaki kazanımların yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre karşılaştırılması: 2013, 2017 ve 2018 yılları. International Journal of New Trends in Arts, Sports &Science Education, 7(3), 1-10.
• Eroğlu, D. ve Sarar Kuzu, T. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki dilbilgisi kazanımlarının ve sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre değerlendirilmesi. Başkent University Journal of Education, 1(1), 72-80.
• Gagne, R.M., Wager, W.W., Golas, K.C., & Keller, J.M. (2005). Principles of instructional design (5th ed.) USA: Thomson Wadsworth.
• Gezer, M., Şahin, İ. F., Öner Sünkür, M. Meral, E. (2014). 8. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom Taksonomisi’ne göre değerlendirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 433 – 455.
• Gronlund, N.E. (1995). How to write and use instructional objectives (5th ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Hiebert, J., Morris, A. K., Berk, D., & Jansen, A. (2007). Preparing teachers to learn from teaching. Journal of Teacher Education, 58(1), 47-61. doi: 10.1177/0022487106295726
• Jonsson, A., & Lennung, S. A. (2011). Investigating the development of analytical skills in teacher education. Educational Measurement and Evaluation Review, 2, 3-17.
• Kablan, Z., Baran, T. ve Hazer, Ö. (2013). İlköğretim matematik 6-8 öğretim programında hedeflenen davranışların bilişsel süreçler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 347-366.
• Kala, A. ve Çakır, M. (2016). 2013 Kamu personeli seçme sınavı biyoloji alan bilgisi sorularının biyoloji öğretmenliği alan bilgisi yeterliklerine ve yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre analizi. International Journal of Human Sciences, 13(1), 243-260. doi:10.14687/ijhs.v13i1.3398
• Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi (25. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayınları.
• Kracl, C. L. (2012). Review or true? Using higher-level thinking questions in social studies instruction. The Social Studies, 103(2), 57-60. doi:10.1080/00377996.2011.586382
• Krathwohl, D. R. (2002). A revision of Bloom's Taxonomy: An overview. Theory Into Practice, 41(4), 212-218. doi: 10.1207/s15430421tip4104_2
• Marzano, R.J., Brandt, R.S., Hughes, C.S., Jones, B.F., & Presseisen, B. Z. (1988). Dimensions of thinking: A framework for curriculum and instruction. Alexandria, VA: The Association for Supervision and Curriculum Development.
• Merrill, M. D. (1983). Component display theory. In C. M. Reigeluth (Ed.). Instructional design theories and models, (pp. 279-330). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2012). 12 yıl zorunlu eğitim: Sorular–cevaplar. Ankara. [Çevrim-içi: www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular2012/12Yil_Soru_Cevaplar.pdf], Erişim tarihi: 18.03.2016.
• Morris, A. K. (2006). Assessing pre-service teachers’ skills for analyzing teaching. Journal of Mathematics Teacher Education, 9, 471–505. doi 10.1007/s10857-006-9015-7
• Mulcare, D. M., & Shwedel, A. (2016). Transforming Bloom’s Taxonomy into classroom practice: A practical yet comprehensive approach to promote critical reading and student participation. Journal of Political Science Education. doi: 10.1080/15512169.2016.1211017
• Nentl, N., & Zietlow, R. (2008) Using Bloom's Taxonomy to teach critical thinking skills to business students. College & Undergraduate Libraries, 15(1-2), 159-172. doi: 10.1080/10691310802177135
• Ormrod, J. E. (2008). Human Learning (5th ed.). USA: Pearson Merrill Prentice Hall.
• Özdemir, S. M., Altıok, S. ve Baki, N. (2015). Bloom’un yenilenmiş taksonomisine göre sosyal bilgiler öğretim programı kazanımlarının incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(3), 363-375.
• Özer-Keskin, M. ve Aydın, S. (2011). Seviye belirleme sınavı 6. sınıf fen ve teknoloji testinde çıkan biyoloji sorularının revize edilmiş taksonomiye göre incelenmesi. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 727-742.
• Saraç, H. (2018). Fen bilimleri dersi ‘maddenin değişimi’ ünitesi ile ilgili başarı testi geliştirme: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 416-445.
• Senemoğlu, N. (2007). Gelişim, öğrenme ve öğretim. Ankara: Gönül Yayıncılık.
• Shulman, L. S. (1986). Those who understand: Knowledge growth in teaching. Educational Researcher, 15(2), 4-14. URL: http://www.jstor.org/stable/1175860
• Sun, J., & van Es, E. A. (2015). An exploratory study of the influence that analyzing teaching has on preservice teachers’ classroom practice. Journal of Teacher Education, 66(3) 201–214. doi: 10.1177/0022487115574103
• Sönmez, V. (2008). Program geliştirmede öğretmen el kitabı (14.Basım). Ankara: Anı Yayınları.
• Sternberg, R. J., & Horvarth, J, A. (1995). A prototype view of expert teaching. Educational Researcher, 24(6), 9-17.
• Swartz, R., & Parks, S. (1994). Infusing the teaching of critical and creative thinking into content instruction: A lesson design handbook for the elementary grades. California: Critical Thinking Press and Software.
• Şanlı, C. ve Pınar, A. (2017). Sosyal bilgiler dersi sınav sorularının yenilenen Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. İlköğretim Online, 16(3), 949-959. doi: 10.17051/ilkonline.2017.330234
• Tanık, N. ve Saraçoğlu, S. (2011). Fen ve teknoloji dersi yazılı sorularının yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne göre incelenmesi. TÜBAV Bilim Dergisi, 4(4), 235-246.
• Tanışlı, D. (2013). İlköğretim matematik öğretmeni adaylarının pedagojik alan bilgisi bağlamında sorgulama becerileri ve öğrenci bilgileri. Eğitim ve Bilim, 38(169), 80-95.
• Tosun, C. ve Taşkesenligil, Y. (2011). Revize edilmiş Bloom’un Taksonomisi’ne göre çözeltiler ve fiziksel özellikleri konusunda başarı testinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 499-522.
• Tutkun, Ö. F. ve Okay, S. (2012). Bloom’un Yenilenmiş Taksonomisi Üzerine Genel Bir Bakış. Sakarya University Journal of Education, 1(3), 14-22.
• Tutkun, Ö.F., Demirtaş, Z., Arslan, S. ve Gür-Erdoğan, D. (2015). Revize Bloom Taksonomisi’nin genel yapısı: Gerekçeler ve değişiklikler. The Journal of Academic Social Science Studies, 32(3), 57-62.
• Turan, İ. ve Aslan, H. (2015). Öğretmen adaylarının tarihi görselleri analiz düzeyleri. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 4(2), 87-112.
• Ungan, E. (2007). A case study on critical thinking: (Analysis of students’ written responses to short stories via Bloom’s Taxonomy). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Üner, S., Akkuş, H. ve Kormalı, F. (2014). Ortaöğretim kimya ders kitaplarındaki ve sınavlarındaki soruların bilişsel düzeyi ve öğrencilerin bilişsel düzeyiyle ilişkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 137-154.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Genişletilmiş 9. Basım). Ankara: SeçkinYayınları.
• Yılmaz, A. ve Gazel, A. A. (2017). 4. ve 7. sınıf sosyal bilgiler derslerinde sorulan öğretmen sorularının Bloom Taksonomi'sinin bilişsel alanına göre incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 173-186.
• Zorluoğlu, S. L., Kızılaslan, A. ve Sözbilir, M. (2016). Ortaöğretim kimya dersi öğretim programı kazanımlarının yapılandırılmış Bloom Taksonomisi’ne göre analizi ve değerlendirilmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 10(1), 260-279.
• Zorluoğlu, S. L., Kızılaslan, A. ve Bağrıyanık, K. E. (2017). 2013 yılı fen bilimleri öğretim programı kazanımlarının yenilenmiş Bloom Taksonomisi'ne göre analizi ve değerlendirilmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-15.
• Zorluoğlu, S. L., Güven, Ç. ve Korkmaz, Z. S. (2017).Yenilenmiş Bloom Taksonomisi'ne göre analiz örneği: 2017 taslak ortaöğretim kimya dersi öğretim programı. Mediterranean Journal of Humanities, 7(2), 467-479.