Öğretmenlerin Örgütsel Adalet Algısı ile Örgütsel Adanmışlıkları Arasındaki İlişki

Yıl 2013, Cilt: 28 Sayı: 28-2, 87 - 101, 01.06.2013

Emine Babaoğlan Emel Ertürk

Öz

İlköğretim ve ortaöğretim okullarındaki öğretmenlerin örgütsel adalet algısıyla örgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişkiyi belirlemeyi amaçlayan bu araştırma, ilişkisel tarama modelindedir. Araştırmada öğretmenlerin dağıtımsal, işlemsel ve etkileşimsel adalet algılarının, yüksek düzeyde olduğu ortaya konmuştur. Ayrıca öğretmenlerin okula ve çalışma grubuna adanmışlıklarının yüksek; öğretim işlerine ve öğretmenlik mesleğine adanmışlıklarının ise çok yüksek düzeyde olduğu belirlenmiştir. Son olarak, öğretmenlerin dağıtımsal, işlemsel ve etkileşimsel adalet algıları ile okula adanmışlıkları arasında orta düzeyde; öğretim işlerine, öğretmenlik mesleğine ve çalışma grubuna adanmışlıkları arasında ise düşük düzeyde, olumlu ve anlamlı bir ilişkinin olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

örgütsel adalet, örgütsel adanmışlık, öğretmen, ilköğretim okulu, ortaöğretim okulu.

Kaynakça

• Allen, N. J. & Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, 63(1), 1-18.
• Anderson, D. M. & Shinew, K. J. (2003). Gender equity in the context of organizational justice: A closer look at a reoccuring issue in the field. Journal of Leisure Research, 35(2), 228-247.
• Aryee, S., Budhwar, P. S. & Chen, Z. X. (2002). Trust as a mediator of the relationship between organizational justice and work outcomes: Test of social exchange model. Journal of Organizational Behavior, 23(3), 267-285.
• Aslan, ġ. (2008). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile örgütsel bağlılık ve mesleğe bağlılık arasındaki ilişkilerin araştırılması. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15(2), 163-178.
• Atalay, D. D. (2007). Denklik duyarlığı açısından algılanan örgütsel adalet - örgütsel bağlanma ilişkisi. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Atalay, İ. (2005). Örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet. Yüksek lisans tezi, Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar. Aykut, S. (2007). Örgütsel adalet, birey-örgüt uyumu ile çalışanların işle ilgili tutumları (Pendik ilçesi örneği). Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Balay, R. (2000). Özel ve resmi liselerde yönetici ve öğretmenlerin örgütsel bağlılığı (Ankara ili örneği). Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Barling, J. & Phillips, M. (1993). Interactional, formal and distributive justice in the workplace: An exploratory study. The Journal of Psychology, 127(6), 649-656.
• Bayram, L. (2005). Yönetimde yeni bir paradigma: Örgütsel adanmışlık. Sayıştay Dergisi, 59, 125-139.
• Becker, T. E., Billings, R. S., Eveleth, D. M. & Gilbert, N. L. (1996). Foci and bases of employee commitment: Implications for job performance. The Academy of Management Journal, 39(2), 464-482.
• Beugre, C. D. (2002). Understanding organizational justice and its impact on managing employees: An African perspective. Journal of Human Resource Management, 13(7), 1091-1104.
• Blau, G. (2003). Testing for a four-dimensional structure of occupational commitment. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 76(4), 469-488.
• Brockner, J., Tyler, T. R. & Cooper-Schneider, R. (1992). The influence of prior commitment to institution on reactions to perceived unfairness: The higher they are, the harder they fall. Administrative Science Quarterly, 37(2), 241-261
• Buchanan, B. (1974). Building organizational commitment the socialization of managers in work organizations. Administrative Science Quarterly, 19(4), 553-546.
• Büyüköztürk, ġ. (2008). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (9. Basım). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Celep, C. (2000). Eğitimde örgütsel adanma ve öğretmenler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cengiz, A. A. (2000). Enformasyon çağında örgüt adanmışlığını geliştirmenin yollarına genel bir bakış. Anadolu Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 16(1-2), 509-538.
• Chang, E. (2002). Distributive justice and organizational commitment revisited: Moderation by layoff in the case of Korean employees. Human Resource Management, 41(2), 261-270.
• Choi, J. & Chen, C. C. (2007). The relationships of distributive justice and compensation system fairness to employee attitudes in international joint ventures. Journal of Organizational Behavior, 28(6), 687-703.
• Cohen-Charash, Y. & Spector, P. E. (2001). The role of justice in organizations: A meta-analysis. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 86(2), 278-321.
• Cowherd, D. M. & Levine, D. I. (1992). Product quality and pay equity between lower-level employees and top management: An investigation of distributive justice theory. Administrative Science Quarterly, 37(2), 302-320.
• Cropanzano, R., Byrne, Z. S., Bobocel, D. R. & Rupp, D. E. (2001). Moral virtues, fairness heuristics, social entities, and other denizens of organizational justice. Journal of Vocational Behavior, 58(1), 164-209.
• Çavuş, ġ. ve Gürdoğan, A. (2008). Örgüt kültürü ve örgütsel adanmışlık ilişkisi: Beş yıldızlı bir otel işletmesinde bir araştırma. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 18-34.
• Çekmecelioğlu, H. (2006). İş tatmini ve örgütsel bağlılık tutumlarının işten ayrılma niyeti ve verimlilik üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi: Bir araştırma. “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 8(2), 15316
• Çöp, S. (2008). Türkiye ve Polonya‟da turizm sektörü çalışanlarının örgütsel adalet ve örgütsel bağlılıklarına ilişkin bir uygulama. Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• DeConinck, J. B. & Stilwell, C. D. (2004). Incorporating organizational justice, role states, pay satisfaction and supervisor satisfaction in a model of turnover intentions. Journal of Business Research, 57(3), 225-231.
• Demircan Çakar, N. ve Yıldız, S. (2009). Örgütsel adaletin iş tatmini üzerindeki etkisi: „Algılanan örgütsel destek‟ bir ara değişken mi? Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 68-90.
• Demirel, Y. (2008). Örgütsel güvenin örgütsel adanmışlık üzerine etkisi: Tekstil sektörü çalışanlarına yönelik bir araştırma. Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 15(2), 179-194.
• Demirel, Y. ve Seçkin, Z. (2011). Örgütsel adaletin bilgi paylaşımı üzerine etkisi: İlaç sektörü çalışanlarına yönelik bir araştırma. Bilig, 56, 99-119.
• Dessler, G. (1999). How to earn your employees‟ commitment. The Academy of Management Executive, 13(2), 58-67. Diekman, K.A., Barsness, Z. I. & Sondak, H. (2004). Uncertainly, fairness perceptions, and job satisfaction: A field study. Social Justice Research, 17(3), 237-255.
• Dilek, H. (2005). Liderlik tarzlarının ve adalet algısının; örgütsel bağlılık iş tatmini ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkilerine yönelik bir araştırma. Doktora tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
• Doğan, S ve Kılıç, S. (2007). Örgütsel adanmışlığın sağlanmasında personel güçlendirmenin yeri ve önemi. Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 29, 37-61.
• Duan, J., Lam, W., Chen, Z. & Zhong, J. A. (2010). Leadership justice, negative organizational behaviors, and the mediating effect of affective commitment. Social Behavior and Personality, 38(9), 1287-1296.
• Elaine, F., Hope-Hailey, V. & Kelliher, C. (2011). High commitment performance management: The roles of justice and trust. Personnel Review, 40(1), 5-23.
• Ertürk, E. (2011). İlköğretim ve ortaöğretim okullarındaki örgütsel adalet algısı ile öğretmenlerin örgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Ertürk, E. ve Babaoğlan, E. (2011). Ortaöğretim okullarındaki öğretmenlerin örgütsel adalet algısı. 20. ulusal eğitim bilimleri kurultayı, 8-10 Eylül, Burdur.
• Etzioni, A. (1975). A comparative analysis of complex organizations: On power, involvement, and their correlates. New York: Free Press, A division of Macmillan Publishing Co., Inc.
• Farmer, S. J., Beehr, T. A. & Love, K. G. (2003). Becoming an undercover police officer: A note on fairness perceptions, behavior, and attitudes. Journal of Organizational Behavior, 24(4), 373-387.
• Fischer, R. (2004). Rewarding employee loyality: An organizational justice approach. International Journal of Organizational Behaviour, 8(3), 486-503.
• Firestone, W. A. & Pennell, J. R. (1993). Teacher commitment, working conditions, and differantial incentive policies. Review of Educational Research, 63(4), 489-525.
• Folger, R. & Konovsky, M.A. (1989). Effects of procedural and distributive justice on reactions to pay raise decisions. Academy of Management Journal, 32(1), 115-130.
• Fryxell, G. E. & Gordon, M. E. (1989). Workplace justice and job satisfaction as predictors of satisfaction with union and management. Academy of Management Journal, 32(4), 851-866.
• Greenberg, J. (1987). A taxonomy of organizational justice theories. Academy of Management Review, 12(1), 9-22.
• Greenberg, J. (1990). Organizational justice: Yesterday, today, and tomorrow. Journal of Management, 16(2), 3994
• Greenhaus, J. H. (1971). An investigation of the role of career salience in vacational behavior. Journal of Vocational Behavior, 1, 209-216.
• Gürbüz, S. (2008). İş tatmini ve adalet algısının örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi. Amme İdaresi Dergisi, 41(4), 49-7
• Izgar, H. (2008). Okul yöneticilerinde iş doyumu ve örgütsel adanmışlık. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 317-334.
• İşbaşı, J. Ö. (2000). Çalışanların yöneticilerine duydukları güvenin ve örgütsel adalete ilişkin algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışının oluşumundaki rolü: Bir turizm örgütünde uygulama. Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• İşcan, Ö. F. ve Naktiyok, A. (2004). Çalışanların örgütsel bağdaşımlarının belirleyicileri olarak örgütsel bağlılık ve örgütsel adalet algıları. Ankara Üniversitesi S.B.F. Dergisi, 59(1), 181-201.
• Jeon, J-H. (2009). The impact of organizational justice and job security on organizational commitment exploring the mediating effect of trust in top management. Unpublished doktoral dissertation, The University of Minnesota, US.
• Kaneshiro, P. (2008). Analyzing the organizational justice, trust, and commitment relationship in a public organization. Unpublished doktoral dissertation, Northcentral University, Arizona.
• Karaeminoğulları, A. (2006). Öğretim elemanlarının örgütsel adalet algıları ile sergiledikleri üretkenliğe aykırı davranışlar arasındaki ilişki ve bir araştırma. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Katz, D. & Kahn, R. L. (1977). Örgütlerin toplumsal psikolojisi. (Çev. H. Can ve Y. Bayar). Ankara: Doğan Basımevi.
• Konovsky, M. A. (2000). Understanding procedural justice and its impact on business organizations. Journal of Management, 26(3), 489-511.
• Lam, S. S. K., Schaubroeck, J. & Aryee, S. (2002). Relationship between organizational justice and employee work outcomes: A cross-national study. Journal of Organizational Behavior, 23(1), 1-18.
• Lambert, E. (2003). The impact of organizational justice on correctional staff. Journal of Criminal Justice, 31(2), 15516
• Lodahl, T. M. & Kejner, M. (1965). The definition and measurement of job involvement. Journal of Applied Psychology, 49, 24-33.
• Masterson, S. S., Lewis, K., Goldman, B. M. & Taylor, M. S. (2000). Integrating justice and social exchange: The differing effects of fair procedures and treatment on work relationships. Academy of Management Journal, 43(4), 738-7
• McFarlin, D. B. & Sweeney, P. D. (1992). Distributive and procedural justice as predictors of satisfaction with personal and organizational outcomes. The Academy of Management Journal, 35(3), 626-637.
• Meydan, C. H., Basım, H. N. ve Çetin, F. (2011). Örgütsel adalet algısı ve örgütsel bağlılığın tükenmişlik üzerine etkisi: Türk kamu sektöründe bir araştırma. Bilig, 57, 175-200.
• Mikula, G., Petri, B. & Tanzer, N. (1990). What people regard as unjust: types and structures of everyday experiances of injustice. Europen Journal of Social Psychology, 20(2), 133-149.
• Miles, D. E., Borman, W. E., Spector, P. E. & Fox, S. (2002). Building an integrative model of extra role work behaviors: A comparison of counterproductive work behavior with organizational citizenship behavior. International Journal of Selection and Assessment, 10(1/2), 51-57.
• Morrow, P. C. (1983). Concept redundancy in organizational research: The case of work commitment. The Academy of Management Review, 8(3), 486-500.
• Niehoff, B. P. & Moorman, R. H. (1993). Justice as a mediator of the relationship between methods of monitoring and organizational citizenship behavior. The Academy of Management Journal, 36(3), 527-556.
• Nystedt, L., Sjöberg, A. & Hägglund, G. (1999). Discriminant validation of measures of organizational commitment, job involvement, and job satisfaction among Swedish army officers. Scandinavian Journal of Psychology, 40(1), 49-5
• O‟Reilly, C. & Chatman, J. (1986). Organizational commitment and psychological attachment: The effects of compliance, identification, and internalization on prosocial behavior. Journal of Applied Psychology, 71(3), 49249
• Orpen, C. (1994). The effect of organizational commitment on the relationship between procedural and distributive justice. The Journal of Social Psychology, 134(1), 135-136.
• Özdevecioğlu, M. (2003a). Algılanan örgütsel adaletin bireyler arası saldırgan davranışlar üzerindeki etkilerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21, 77-96. Özdevecioğlu, M. (2003b). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilerinbelirlenmesine yönelik bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 109-126.
• Pillai, R., Schriesheim, C. A. & Williams, E. S. (1999). Fairnes perceptions and trust as mediators for transformational leadership: A two-sample study. Journal of Management, 25(6), 897-933.
• Polat, S. (2007). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Doktora tezi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Polat, S. ve Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 54, 307-331.
• Rahim, M. A. & Afza, M. (1993). Leader power, commitment, satisfaction, compliance, and propensity to leave a job among u.s. accountants. The Journal of Social Psychology, 133(5), 611-625.
• Randall, D. M. (1987). Commitment and the organization: The organization man revisited. Academy of Management Review, 12(3), 460-471.
• Reichers, A. E. (1985). A review and reconceptualization of organizational commitment. The Academy of Management Review, 10(3), 465-476.
• Royal, D. R. (2009). Nurses' perceptions of organizational justice, commitment, and job satisfaction in the workplace, Unpublished doctoral dissertation, University of Phoenix.
• Scandura, T. A. (1999). Rethinking leader-member excahange: An organizational justice perspective. Leadership Quarterly, 10(1), 25-40.
• Sheldon, M. E. (1971). Investments and involvements as mechanisms pruducing commitment to the organizations. Administrative Science Quarterly, 16(2), 143-150.
• Sholihin, M. & Pike, R. (2010). Organizational commitment in the police service: Exploring the effects of performance measures, procedural justice and interpersonal trust. Financial Accountability and Management, 26(4), 392-421.
• Songür, N., Basım, H. N. ve ġeşen, H. (2008). Örgütsel vatandaşlık davranışında adalet algısının öncüllük rolü”. Amme İdaresi Dergisi, 41(4), 79-100.
• Söyük, S. (2007). Örgütsel adaletin iş tatmini üzerine etkisi ve İstanbul ilindeki özel hastanelerde çalışan hemşirelere yönelik bir çalışma. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Süral Özer, P. ve Eker Urtekin, G. (2007). Örgütsel adalet algısı boyutları ve iş doyumu ilişkisi üzerine bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28, 107-125.
• Sweeney, P. D. ve McFarlin, D. B. (1997). Process and outcome: Gender differences in the assessment of justice. Journal of Organizational Behavior, 18(1), 83-98.
• Tan, Ç. (2006). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel adalet konusundaki algıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Tang, T. L. P. & Sarsfield-Baldwin, L. J. (1996). Distributive and procedural justice as related to satisfaction and commitment. S.A.M. Advanced Management Journal, 61(3), 21-42.
• Uyguç, N. ve Çımrın, D. (2004). DEÜ Araştırma ve Uygulama Hastanesi merkez laboratuarı çalışanlarının örgüte bağlılıklarını ve işten ayrılma niyetlerini etkileyen faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 19(1), 919
• Van den Bos, K. (2001). Fundamental research by means of laboratory experiments is essential for a better understanding of organizational justice. Journal of Vocational Behavior, 58(2), 254-259.
• Wiener, Y. (1982). Commitment in organizations: A normative view. Academy of Management Review, 7(3), 4184
• Yalçın, A. ve İplik, F. N. (2007). A grubu seyahat acentelerinde çalışanların örgütsel adanmışlıklarını etkileyen faktörlerin belirlenmesine yönelik bir araştırma: Adana ili örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 483-500.
• Yıldırım, F. (2002). Çalışma yaşamında örgüte bağlılık ve örgütsel adalet ilişkisi. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Yüceler, A. (2009). Örgütsel adanmışlık ve örgüt iklimi ilişkisi: Teorik ve uygulamalı bir çalışma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(1), 445-458. 100