Evidence-Based Integrative Approaches in the Management of Fatıgue of Hemodıalysis Patients

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 82 - 88, 11.04.2022

Sümeyra Mihrap İlter Özlem Ovayolu

https://doi.org/10.31125/hunhemsire.1102082

Cited By: 1

Öz

Hemodialysis is the most common renal replacement therapy option for individuals diagnosed with end-stage renal disease. In patients who continue this treatment, while the signs and symptoms due to kidney failure are controlled with hemodialysis treatment, the treatment process and the continuation of life depending on the hemodialysis machine also cause different problems. Fatigue, which is frequently experienced among these problems, severely limits the daily life activities of individuals. Therefore, effective management of fatigue, especially in patients receiving hemodialysis treatment, contributes to improving the quality of life of patients and their relatives. In the light of this information, this review focuses on evidence based integrative approaches in managing fatigue and its clinical use.

Anahtar Kelimeler

Evidence, fatigue, hemodialysis, nursing, integrative approaches

Hemodiyaliz Hastalarının Yorgunluk Yönetiminde Kanıta Dayalı İntegratif Yaklaşımlar

Öz

Son dönem böbrek yetmezliği tanısı alan bireyler için en sık uygulanan renal replasman tedavi seçeneği hemodiyalizdir. Bu tedaviyi sürdüren hastalarda, böbrek yetmezliğine bağlı ortaya çıkan belirti ve bulgular hemodiyaliz tedavisi ile kontrol altına alınırken, tedavi süreci ve yaşamın hemodiyaliz makinesine bağlı olarak sürdürülmesi de farklı sorunlara yol açmaktadır. Bu sorunlar arasında sıklıkla deneyimlenen yorgunluk, bireylerin günlük yaşam aktivitelerini ciddi düzeyde sınırlamaktadır. Bu nedenle özellikle Hemodiyaliz tedavisi alan hastalarda yorgunluğun etkin bir şekilde yönetimi hasta ve yakınlarının yaşam kalitesinin iyileşmesine katkı sağlamaktadır. Bu bilgiler ışığında bu derlemede yorgunluğun yönetiminde kanıt temelli integratif yaklaşımlar ve klinikte kullanımı üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hemodiyaliz, hemşirelik, integratif yaklaşımlar, kanıt, yorgunluk

Kaynakça

• 1. Topbaş E. Kronik Böbrek Hastalığının Önemi, Evreleri ve Evrelere Özgü Bakımı. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2015;10(1):53-59. 
• 2. Varol E, Karaca Sivrikaya S. Kronik böbrek yetmezliğinde yaşam kalitesi ve hemşirelik. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2018;8(2):89-96. 
• 3.  Görgen Ö, Topbaş E, Bingöl G. Türkiye’de hemşirelik müfredat programında diyaliz hemşireliği ders içeriklerinin ve bu dersi alan öğrenci görüşlerinin incelenmesi. Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2018;2(13):62-70.  
• 4. Usta YY, Demir Y. Hemodiyaliz  Hastalarında Yorgunluğa Etki Eden Faktörlerin Değerlendirilmesi. Anatol J Clin Investig. 2014;8(1):21-27. 
• 5. Jhamb M,  Argyropoulos C, Steel JL,  Plantinga L, Wu AW, Fink NE et al. Correlates and Outcomes of Fatigue among Incident Dialysis Patients. Clin J Am Soc Nephro. 2009;4:1779–86.  
• 6. Chang WK, Hung KY, Huang JW, Wu KD, Tsai TJ. Chronic fatigue in long-term peritoneal dialysis patients. Am J Nephrol. 2001;21(6):479-85.  
• 7. Azak A,Dündar Altundağ S. Kronik Böbrek Yetmezliği Nedeniyle Hemodiyaliz Uygulanan Hastalarda Akut Yorgunluk Sendromu ve Etkileyen Faktörler.Turkiye Klinikleri J Med Sci. 2012;32(6):1623-29. 
• 8. Can G. Kanser Hastalarında Yorgunluk. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2006;3(2):10-17. 
• 9. Çayakar A. The Clinical Approach of Asthenia and Fatigue. Aegean J Med Sci. 2019;3:168-78. 
• 10. Durmaz Akyol A . Hemodiyaliz Hastalarında Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2016;11(1): 17-33.
• 11. Tayaz E, Koç A. Hemodiyaliz tedavisi alan kronik böbrek yetmezliği hastalarında semptom yönetimi ve hemşirelik. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020;23(1):147-56. 
• 12. Akgöz N, Arslan S. Hemodiyaliz Tedavisi Alan Hastalarda Yaşanan Semptomların İncelenmesi. Türk  Nefroloji  Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2017;1(12):20-28. 
• 13. HanSJ, KimHW. Factors Affecting Fatigue in Chronic Renal Failure Patients under Hemodialysis. Treatment at Qena University Hospital in Upper Egypt.2015;5(14):180-83.
• 14.  Seven M, Akyüz A, Sever N, Dincer Ş. Studying the Physical and Psychological Symptoms of Patients with Cancer. TAF Prev Med Bull. 2013;12(3):219-24.
• 15. Taylan S, Alan S, Kadıoğlu S. Hemşirelik Rolleri ve Özerklik. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2012;14(3):66-74. 
• 16. Tack BB. Self-reported fatigue in rheumatoid arthritis. A pilot study. Arthritis Care Res. 1990 Sep;3(3):154-57.
• 17.  Cox Dzurec L. Fatigue and Relatedness Experiences of Inordinately Tired Women. Journal Of Nursıng Scholarshıp. 2000; 32(4): 339-45.      
• 18.  Körpe G, İnangil D, Vural PI. Evaluation of NANDA-I Diagnoses by Students in Mental Health and Disease Nursing Course Clinical Practice. Haliç University Journal of Health Sciences. 2019:2(2) ;51-66.
• 19. Şanlıtürk D, Ovayolu N, Kes D. Hemodiyazliz Hastalarında Sık Karşılaşılan Problemler ve Çözüm Önerileri. Türk  Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği Nefroloji HemşireliğiDergisi. 2018;1(13):17-25. 
• 20. Erdoğan Z, Atik Özcanlı D, Çınar S. Complementary and Alternative Medicine Methods in Chronic Renal Failure. Archives Medical Review Journal. 2014;23(4):773-90.
• 22. Ovayolu N, Ovayolu Ö, Güngörmüş, Z, Karadağ G.  Böbrek yetmezliğinde tamamlayıcı tedaviler. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2015;20(1):40-46. 
• 23. İskender Durmuş M, Çalışkan N. Acupressure Application and Role of Nurse in Constipation Management. Van Tıp Derg. 2020;27(1):103-08.
• 24. Ovayolu Ö, Ovayolu N. Semptom yönetiminde kanıt temelli tamamlayıcı yöntemler. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2013;1(1):83-98. 
• 24. SL Tsay, Cho YC, Chen ML. Acupressure and transcutaneous electrical acupoint stimulation in improving fatigue, sleep quality and depression in hemodialysis patients. Am J Chin Med. 2004; 32(3):407-16.  
• 25. Cho CY, Tsay SL. The Effect of Acuppressure With Massage on Fatıgue and Depression in Patients With End Stage Renal Disease. Journal of Nursinf Resarch.2004;12(1):51-59.
• 26. McDougall GJ. Research review: The effect of acupressure with massage on fatigue and depression in patients with end-stage renal disease. Geriatric Nursing.2005;25(3):164-65. 
• 27. Sabouhi F, Kalani L, Valiani M, Mortazavi M, Bemanian M. Effect of acupressure on fatigue in patients on hemodialysis. Iran J Nurs Midwifery Res. 2013;18(6):429-34.
• 28. Bilgiç ŞA. Holistic Practice İn Nursing; Aromatherapy. Namık Kemal Tıp Dergisi. 2017; 5(3):134-41. 
• 29. MuzG, Taşcı S. Effect of aromatherapy via inhalation on the sleep quality and fatigue level in people undergoing hemodialysis. Appl Nurs Res.2017;37:28-35. 
• 30. Balouchi A, Masinaeinezhad N, Abdollahimohammad A, Firouzkouhi M, Sepehri Z. Comparison of Effects of Orange and Lavender Extract on Fatigue in Hemodialysis Patients. Der Pharmacia Lettre.2016;8(7):148-52. 
• 31. Karadağ E, Bağlama Samancıoğlu S. The Effect of Aromatherapy on Fatigue and Anxiety in Patients Undergoing Hemodialysis Treatment: A Randomized Controlled Study. Holist Nurs Pract.2019;33(4):222-29.
• 32.Ahmady S, Rezaei M, Khatony A. Comparing effects of aromatherapy with lavender essential oil and orange essential oil on fatigue of hemodialysis patients:A randomized trial. Complement Ther Clin Pract. 2019Aug;36:64-68.  
• 33. Hassanzedeh M, Kiani F, Bouya S, Zarei M. Comparing the effects of relaxation technique and inhalation aromatherapy on fatigue in patients undergoing hemodialysis. Complement Ther Clin Pract. 2018May;31:210-14. 
• 34. Bagheri Nesami M, Shorofi Afshin S, Nikkah A, Espahbodi F, Koolaee FS. The effects of aromatherapy with lavender essential oil on fatigue levels in haemodialysis patients: A randomized clinical trial. Complement Ther Clin Pract. 2016Feb;22:33-7.
• 35. Taş D,Akyol A. Exercise and Chronic Renal Failure. Nefroloji Hemşireliği Dergisi. 2017;1(12):10-19.
• 36. Johansen KL. Exercise And Chronic Kidney Disease.Sports Medicine. 2005;35(6):485-99. 
• 37. Heiwe S, Jacobson SH. Exercise training for adults with chronic kidney disease  (Review). The Cochrane Databaseof Systematic Reviews 2011;10:1-57.  
• 38. Orcy RB,Dias PS, LC-Seus T, Barcellos FC, Bohlke M. Combined resistance and aerobic exercise is better than resistance training alone to improve functional performance of haemodialysis patients- Results of a randomized controlled trial. Physiotherapy Research International. 2012;17(4):235-43.
• 39. 39.Sawant A, House AA, Overend TJ. Anabolic Effect Of Exercise Training İn People With End- Stage Renal Disease On Hemodialysis: A Systematic Review With Meta Analysis. Physiotherapy Canada.2014;66(1): 44-53.
• 40. Salehi F, Dehghan M, Shahrbabaki PM, Ebadzadeh MR. Effectiveness of exercise on fatigue in hemodialysis patients:A randomized controlled trial.C Sports Science. Medicine and Rehabilitation.2020;12(19):2-9.
• 41. Larun L, Brurberg KG, Odgaard-Jensen J, Fiyat RJ. Exercise therapy for chronic fatigue syndrome. Cochrane Database Syst Rev. 2019;10:D3200.
• 42. Zhang F, Bai Y, Zhao X, Huang L, Zhang Y, Zhang H. The impact of exercise intervention for patients undergoing hemodialysis on fatigue and quality of life: A protocol for systematic review and meta-analysis. Medicine (Baltimore). 2020:17;99(29)1-5.
• 43. Ucuzal M, Kanan N. Foot Massage: Effectiveness on Postoperative Pain in Breast Surgery Patients. Pain Management Nursing. 2014;15(2):458-65.
• 44. Ünal KS, Akpınar Balcı R.The effect of foot reflexology and back massage on hemodialysis patients' fatigue and sleep quality. Complement Ther Clin Pract. 2016Aug;24:139-44.
• 45. Habibzadeh H, Wosoi Dalavan O, Alilu L, Wardle J, Khalkhali HR, Nozad A. Effects of Foot Massage on Severity of Fatigue and Quality of Life in Hemodialysis Patients: A Randomized Controlled Trial. IJCBNM. 2020;8(2):92-102. 
• 46.  Lee YH, Park BN, Kim SH. The effects of heat and massage application on autonomic nervous system. Yonsei Med J. 2011;52(6):982-89.
• 47. Kang SJ, Kim NY. The effects of aroma hand massage on pruritus, fatigue and stress of hemodialysis patients. Korean Journal of Adult Nursing.2008;20(6): 883-94.
• 48. Varaei  S, Jalalian  Z, Yekani Nejad MS, Morteza Shamsizadeh M. Comparison the effects of inhalation and massage aromatherapy with lavender and sweet orange on fatigue in hemodialysis patients:A randomized clinical trial. J Complement Integr Med.2020 May 28;/j/jcim.ahead-of-print/jcim-2018-0137/jcim-2018-0137.xml.  
• 49. ShaHemodiyalizadi H, Hodki RM, AbadiAA, Sheikh A, Moghadasi A.The effect of slow stroke back massage on fatigue in patients undergoing hemodialysis: A randomized clinical trial. International Journal of Pharmacy and Technology.2016:8(3);16016-23.
• 50. Kapucu S, Kutmaç Yılmaz C. Kronik Hastalıklarda Progresif Gevşeme Egzersizlerinin Yararı. F.Ü.Sağ. Bil.Tıp.Derg. 2018;32(2):111-14. 
• 51. Nazi̇k E, Öztunç G, Şahi̇n B. Kanserli Hastalarda Progresif  Gevşeme Egzersizlerinin Uyku Kalitesi Ve Ağrıya Etkisi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2014;17(3):171-78.  
• 52. Ghafari S, Ahmadi F, Nabavi M, Anoshirvan K, Memarian R, Rafatbakhsh M. Effectiveness of applying progressive muscle relaxation technique on quality of life of patients with multiple sclerosis. J Clin Nurs. 2009 Aug;18(15):2171-9.  
• 53. Kaplan Serin E, Ovayolu Ö, Ovayolu N. The Effect of Progressive Relaxation Exercises on Pain, Fatigue, and Quality of Life in Dialysis Patients.Holist Nurs Pract. 2020;34(2):121-8.
• 54. Erkek Yılar Z, Pasinlioğlı T. An Alternative Method for Labor Pain: Foot Reflexology. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2017;4(1):53-6.
• 55. Çevik K. Complemantary and Alternative Therapy in Nursing: Reflexology. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2013;29 (2):71-82. 
• 56. Özdemir G, Ovayolu N, Ovayolu Ö. The Effect Of Reflexology Applied On Hemodialysis Patients With Fatigue Pain And Cramps.Int J Nurs Pract. 2013;19(3):265-73.
• 57. Ahmadidarrehsima S, Mohammadpourhodki R, Ebrahimi H, Keramati M, Dianatinasab M. Effect of foot reflexology and slow stroke back massage on th severity of fatigue in patients undergoing hemodialysis: A semi-experimental study. Journal of Complementary and Integrative Medicine. 2018;15(4):1-6.
• 58. Roshanravan M, Jouybari L, Taghanaki BH, Vakili M, Sanagoo A, Amini Z.Effect of Foot Reflexology on Fatıgue in Patients Undergoing Hemodialysis: A Sham Controlled Randomized Trial. J Mazandaran Univ Med Sci. 2016;6(137):32-4.
• 59. Ovayolu Ö, Ovayolu N. YogaUygulamalarında Kanıtlar. HUHEMFAD.2019;6(1):44-9.
• 60. Öz Seki H. Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Tedavileri İçinde Yoga ve Hemşirelik. J Tradit Complem. Med. 2020;3(3):399-05. 
• 61. Yurtkuran M, Alp A,  Yurtkuran M, Dilek KA. Modified yoga based exercise program in hemodialysis patients:A randomized controlled study. Complement Ther Med. 2007;15(3):164-71.