Kemoterapi Tedavisi Alan Hastaların Yaşadığı Semptomların Öz Bakım Davranışlarına Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 70 - 76, 28.03.2024

Demet Guneş , Sebahat Atalıkoğlu Başkan

https://doi.org/10.31125/hunhemsire.1321931

Öz

Amaç: Araştırma, kemoterapi tedavisi alan hastaların yaşadığı semptomların öz bakım davranışlarına etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı türde olan araştırmanın evrenini Türkiye'nin doğusunda yer alan bir il merkezinin kemoterapi ünitesinde tedavi alan 182 hasta; örneklemini ise 125 hasta oluşturmuştur. Araştırma verileri Tanımlayıcı Bilgi Formu, Memorial Semptom Değerlendirme Ölçeği ve Öz Bakım Davranışları Ölçeği kullanılarak araştırmacılar tarafından yüz yüze görüşme yöntemi ile toplanmıştır. Verileri değerlendirmek için sayı, yüzde, ortalama değerleri, minimum-maksimum puanlar, standart sapma, Skewness, Kurtosis değerleri, Pearson korelasyon katsayısı ve regresyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Kemoterapi tedavisi alan hastaların Öz Bakım Davranışları Ölçeği toplam puan ortalamasının 63.67±15.33 ve Memorial Semptom Değerlendirme Ölçeği toplam puan ortalamasının ise 0.89±0.49 olduğu belirlenmiştir. Hastaların en çok yaşadıkları üç semptomun halsizlik (%81.6), ağız kuruluğu (%63.2), el ve ayaklarda uyuşma/karıncalanma (%58.4) olduğu saptanmıştır. Hastaların Memorial Semptom Değerlendirme Ölçeği ile Öz Bakım Davranışları Ölçeği toplam puanı arasında orta düzey, negatif yönlü ve istatistiksel açıdan anlamlı bir ilişki bulunmuştur (p<0.05).
Sonuç: Hastaların semptom yaşama durumlarının öz bakım davranışlarını etkilediği ve semptom yaşama durumu arttıkça öz bakım davranışlarının azaldığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hasta, Kemoterapi, Öz bakım, Semptom

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

bulunmamaktadır

Teşekkür

Araştırmaya katılmayı kabul eden tüm kemoterapi alan hastalara teşekkür ederiz.

The Effect of Symptoms Experienced by Patients Undergoing Chemotherapy Treatment on Self-Care Behaviors

Öz

Aim: The study aims to identify the effect of symptoms experienced by patients undergoing chemotherapy treatment on their self-care behaviors.
Material and Methods: The population of the descriptive study consists of 182 patients receiving treatment in the chemotherapy unit of a provincial center in eastern Turkey; the sample consisted of 125 patients. Research data were collected by the researchers through face-to-face interviews using the Descriptive Information Form, Memorial Symptom Assessment Scale, and Self-Care Behaviors Scale. Number, percentage, average, minimum-maximum scores, standard deviation, skewness, kurtosis values, Pearson correlation, and regression analysis were used to evaluate the data.
Results: The mean total score of the Self-Care Behaviors Scale was 63.67±15.33, and the mean total score of the Memorial Symptom Assessment Scale was 0.89±0.49 in patients receiving chemotherapy. The three most common symptoms were fatigue (81.6%), dry mouth (63.2%), and numbness/tingling in the hands and feet (58.4%). There was a moderate, negative, and statistically significant correlation between the patients’ Memorial Symptom Assessment Scale and the Self-Care Behavior Scale total scores (p<0.05).
Conclusions: It was found that symptoms experienced by the patients affected their self-care behaviors, and these behaviors were found to decrease as symptoms experienced increased.

Anahtar Kelimeler

Chemotherapy, patient, self-care, symptom

Proje Numarası

bulunmamaktadır

Kaynakça

• Şentürk S, Bıçak D, Akça D. Kanserli hasta yakınlarının yaşadıkları sorunlar ve hemşirelik yaklaşımı. Sağlık Akademisyenleri Dergisi. 2018;5(1):35.
• Russo MM, Sundaramurthi T. An overview of cancer pain: epidemiology and pathophysiology. Semin Oncol Nurs. 2019;35(3):223-8.
• Mattiuzzi C, Lippi G. Current cancer epidemiology. J Epidemiol Glob Health. 2019;9(4):217.
• Cancer Fact Sheets Globocan [Internet]. 2020 [Erişim Tarihi 1 Nisan 2023]. Erişim adresi: https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/populations/900-world-fact-sheets.pdf
• World Health Organization. Cancer Today. 2023 [Erişim Tarihi 1 Nisan 2023]. Erişim adresi: https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/populations/792-turkey-fact-sheets.pdf
• Scarpetti L, Guarino M, Baima J. Cancer; pathophysiology and stress modulation (cancer, therapeutic interventions). Semin Oncol Nurs. 2022;38(5):151328.
• Baykara O. Kanser tedavisinde güncel yöntemler. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi. 2016;5(3):154-65.
• Bahar A, Ovayolu Ö, Ovayolu N. Onkoloji hastalarında sık karşılaşılan semptomlar ve hemşirelik yönetimi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2019;6(1):42-58.
• Amjad MT, Chidharla A, Kasi A. Cancer chemotherapy. StatPearls [Internet]. 2023 [Erişim Tarihi 4 Nisan 2023]. Erişim adresi: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK564367/
• Tarakçıoğlu Çelik GH. Onkoloji hemşireliğinde semptom yönetimi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2016;5(4):93-100.
• Berk D. Kemoterapi alan kanser hastalarında mukozit yönetimi. Sağlık ve Toplum. 2018;28(3):10-5.
• Aydın Z. Onkolojide semptom yönetimi. Temiz G, Eroğlu N, Akın S, Editörler. Onkoloji hemşireliğinde semptom yönetimi. Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık; 2022.
• Hançerlioğlu S, Aykar Şenuzun F. Kronik hastalıklarda öz bakım yönetimi ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması, geçerlik ve güvenirliği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2018;7(1):175-83.
• Di Nitto M, Sollazzo F, Biagioli V, Pucciarelli G, Torino F, Alvaro R, et al. Self-care behaviors in patients with cancer treated with oral anticancer agents: a systematic review. Support Care Cancer. 2022;30(10):8465-83.
• Özdelikara A, Gürkan Taştan A, Atasayar Şen B. Kronik hastalıklarda öz bakım yönetimi ve uyumun değerlendirilmesi. Samsun Sağ Bil Der. 2020;5(1):42-9.
• Karadağlı F, Ecevit Alpar Ş. Bir ölçek geliştirme çalışması: Kemoterapi uygulanan hastalarda özbakım yetersizliği kuramına gore özbakım davranışları ölçeği. Mersin Üniv Sağlık Bilim Derg. 2017;10(3):168-81.
• Portenoy RK, Thaler HT, Kornblith AB, Lepore JM, Friedlander-Klar H, Kiyasu E, et al. The Memorial Symptom Assessment Scale: an instrument for the evaluation of symptom prevalence, characteristics and distress. Eur J Cancer. 1994;30(9):1326-36.
• Yıldırım Y, Tokem Y, Bozkurt N, Fadiloglu C, Uyar M, Uslu R. Reliability and validity of the turkish version of the memorial symptom assessment scale in cancer patients. Asian Pac J Cancer Prev. 2011;12:3389-96.
• Temiz G. Semptom yönetiminde hemşirenin rolü. ın: Temiz G, Eroğlu N, Akın S, eds. Onkoloji hemşireliğinde semptom yönetimi. Ankara:Nobel Akademik Yayıncılık; 2022.
• Chin C-H, Tseng L-M, Chao T-C, Wang T-J, Wu S-F, Liang S-Y. Self-care as a mediator between symptom-management self-efficacy and quality of life in women with breast cancer. Radfar A, ed. PLoS One. 2021;16(2):e0246430.
• Sujith Sreedhar J. Symptom Occurrence, Severity, and Self-Care Methods by Ethnicity and Age Group Among Adults With Cancer. Oncol Nurs Forum. 2021;48(5):522-34.
• Cetin AA, Bektas H, Coskun HS. The effect of telephone triage on symptom management in patients with cancer undergoing systemic chemotherapy: A randomized controlled trial. Eur J Oncol Nurs. 2022;61:102221.
• Kapucu S, Akdemir N. Ev ziyaretinin kemoterapi alan hastaların yaşam kalitesi ve öz-bakım güçlerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2007;14(1):9-22.
• Abu El-Kass S, Ragheb MM, Hamed SM, Turkman AM, Zaki AT. Needs and self-care efficacy for cancer patients suffering from side effects of chemotherapy. J Oncol. 2021;2021:1-9.
• Koyuncu NE, Su S. Investigation of the relationship between care dependency and self-care behaviors in chemotherapy patients. Cyprus J Med Sci. November 2021.
• Baduryeri G. Kemoterapi alan kanser hastalarının öz bakım davranışları ve etkileyen faktörler [Yüksek lisans tezi]. Ankara: Ufuk Üniversitesi;2020.
• İlhan N, Gencer S, Özdemir Ö, Maviyildiz S. The relationship between health literacy and illness self-care management in turkish patients with cancer. Oncol Nurs Forum. 2020;47(3):E73-E85.
• Lee SH, Lee KH, Chang SJ. Do health literacy and self-care behaviours affect quality of life in older persons with lung cancer receiving chemotherapy? International Journal of Nursing Practice. 2018;24(6):e12691.
• Mun S, Park H. The impact of peripheral neuropathy symptoms, self-care ability, and disturbances to daily life on quality of life among gynecological cancer patients undergoing chemotherapy: a cross-sectional survey. Korean J Women Health Nurs. 2022;28(4):296-306.
• Atay M. Kemoterapi tedavisi gören kanser hastalarında psikolojik dayanıklılık ve hayatın anlamının yaşanan semptomlar üzerine etkisi [Yüksek lisans tezi]. Ankara: Sağlık Bilimleri Üniversitesi;2019.
• Li Y, Ni N, Zhou Z, Dong J, Fu Y, Li J, et al. Hope and symptom burden of women with breast cancer undergoing chemotherapy: A cross‐sectional study. J Clin Nurs. 2021;30(15-16):2293-300.
• Fu L, Feng X, Jin Y, Lu Z, Li R, Xu W, et al. Symptom clusters and quality of life in gastric cancer patients receiving chemotherapy. J Pain Symptom Manage. 2022;63(2):230-43.
• Kutlutürkan S, Sözeri Öztürk E, Böke Erdoğan S, İyimaya Ö, Bay F, Gül F. Yaşlı kanser hastalarında yaşam kalitesinin ve semptomların değerlendirilmesi. Van Tıp Dergisi. 2019;26(4):418-26.
• Röhrl K, Guren MG, Småstuen MC, Rustøen T. Symptoms during chemotherapy in colorectal cancer patients. Support Care Cancer. 2019;27(8):3007-17.
• Han CJ, Reding K, Cooper BA, Paul SM, Conley YP, Hammer M, et al. Symptom clusters in patients with gastrointestinal cancers using different dimensions of the symptom experience. J Pain Symptom Manage. 2019;58(2):224-34.
• Katta B, Vijayakumar C, Dutta S, Dubashi B, Nelamangala Ramakrishnaiah VP. The Incidence and Severity of Patient-Reported Side Effects of Chemotherapy in Routine Clinical Care: A Prospective Observational Study. Cureus. 2023;15(4):2-7.
• Jesslyn F. An Overview of Chemotherapy Side Effects on Patients with Prostate Cancer, Bladder Cancer, and Testicular Cancer at Haji Adam Malik General Hospital Medan from 2020-2022. Jurnal Kedokteran Diponegoro. 2023;12(3):98-103.