Comparison of Locus of Control, Job Satisfaction, Role Ambiguity and Role Conflict of Health Employees

Yıl 2011, Cilt: 29 Sayı: 2, 23 - 48, 31.12.2011

Mahmut Akbolat , Oğuz Işık , Özgür Uğurluoğlu

Öz

The purpose of this study was to examine relationships among locus of control, role ambiguity, role conflict, and job satisfaction of health employees and find out the effects of socio-demographic characteristics of health employees on these concepts. Surveys were distributed to two public hospitals in Istanbul and questionnaires from 246 health employees were returned. Results showed that a significant relationship between participant’s locus of control and their job satisfaction. It has been concluded that individuals with internal locus of control have higher level of satisfaction whereas individuals with an external locus of control have lower level of satisfaction. Additionally, there were no relationships between participant’s locus of control, role ambiguity and role conflict.

Anahtar Kelimeler

Locus of control, role ambiguity, role conflict, job satisfaction, health employees

SAĞLIK ÇALIŞANLARININ KONTROL ODAĞI, İŞ DOYUMU, ROL BELİRSİZLİĞİ VE ROL ÇATIŞMASININ KARŞILAŞTIRILMASI

Öz

 Bu çalışmanın amacı, sağlık çalışanlarının kontrol odağı, rol belirsizliği, rol çatışması ve iş doyumu düzeyleri arasındaki ilişkileri incelemek ve sağlık çalışanlarının sosyo-demografik özelliklerinin bu kavramlar üzerindeki etkilerini ortaya koymaktır. Araştırmanın anketi İstanbul’da yer alan iki kamu hastanesinde uygulanmış ve toplam 246 sağlık çalışanından yanıt alınmıştır. Araştırmanın sonuçları, katılımcıların kontrol odakları ile iş doyumları arasında anlamlı bir ilişki olduğunu göstermektedir. Buna göre, iç kontrol odaklı bireylerin iş doyumlarının daha yüksek, dış kontrol odaklı bireylerin ise iş doyumlarının daha düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca katılımcıların kontrol odakları, rol belirsizlikleri ve rol çatışmaları arasında anlamlı ilişkiler bulunamamıştır. 

 

Anahtar Kelimeler

Kontrol odağı, rol belirsizliği, rol çatışması, iş doyumu, sağlık çalışanları

Kaynakça

• Baltaş, A. ve Z. Baltaş (2000) Stres ve Başa Çıkma Yolları, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Basım, H.N. ve H. Şeşen (2006) “Kontrol Odağının Çalışanların Nezaket ve Yardım Etme Davranışlarına Etkisi: Kamu Sektöründe Bir Araştırma”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 159-168.
• Baydoğan, M. ve İ. Dağ (2008) “Hemodiyaliz Hastalarındaki Depresiflik Düzeyinin Yordanmasında Kontrol Odağı, Öğrenilmiş Güçlülük ve Sosyotropi-Otonomi”, Türk Psikiyatri Dergisi, 19(1), 19-28.
• Bedeian, A.G. and A.A. Armenakis (1981) “A Path-Analytic Study of the Consequences of Role Conflict and Ambiguity”, The Academy of Management Journal, 24(2), 417-424.
• Bumin, B. ve A. Şengül (2000) “İnsan Kaynaklarının Değerliliği ve Organizasyonlarda Role Dayalı Stres Kaynakları Üzerine Bir Araştırma”, 8. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildirileri, Nevsehir: Erciyes Üniversitesi.
• Canbay, S. (2007) İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin İş Doyumu ve Denetim Odağı İlişkisi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Programı Yüksek Lisans Tezi.
• Ceylan, A. ve Y.H. Ulutürk (2006) “Rol Belirsizliği, Rol Çatışması, İş Tatmini ve Performans Arasındaki İlişkiler”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(1), 48-58.
• Çam, O., E. Akgün ve G. Babacan (2005) “Bir Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesinde Çalışan Hekim ve Hemşirelerin Klinik Ortamlarını Değerlendirmeleri İle İş Doyumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6, 213-220.
• Çimen, M. (2000) “Sağlık Personeli İçin Önemli Bir Sorun, Rol Çatışması ve Rol Belirsizliği”, 3. Ulusal Sağlık ve Hastane Yönetimi Sempozyumu, Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Eğitim Fakültesi, 204-212.
• Çoban, A.E. ve Z. Hamamcı (2006) “Kontrol Odakları Farklı Ergenlerin Karar Stratejileri Açısından İncelenmesi”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 393- 402.
• Dağ, İ. (1991) “Rotter’in İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği’nin (RİDKOÖ) Üniversite Öğrencileri İçin Güvenirliği ve Geçerliği”, Psikoloji Dergisi, 7(26), 10-16.
• Davis, K. (1982) İşletmelerde İnsan Davranışı, (Çev. K. Tosun), İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi.
• Dönmez, A. (1985) “Denetim Odağı ve Çevre Büyüklüğü”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(1), 37-47.
• Dubinsky, A.J., R.E. Michaels, M. Kotabe et.al. (1992) “Influence of role stress on industrial salespeople's work outcomes in the United States, Japan, and Korea”, Journal of International Business Studies, 23(1), 77-99.
• Erdoğan, İ. (1994) İşletmelerde Davranış, İstanbul: Beta.
• Eren, E. (1990) Yönetim Psikolojisi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi.
• Fisher, R.T. (2001) “Role Stress, the Type a Behavior Pattern, and External Auditor Job Satisfaction and Performance”, Behavioral Research in Accounting, 13(1), 143-170.
• Hisli Ş.N., H.N. Basım ve F. Çetin (2009) “Kişilerarası Çatışma Çözme Yaklaşımlarında Kendilik Algısı ve Kontrol Odağı”, Türk Psikiyatri Dergisi, 20(2), 153-163.
• Jones, M.L. (1993) “Role Conflict: Cause of Burnout or Energizer?”, Social Work, 38(2), 136-141.
• Kahn, R.L., D.M. Wolfe, R.P. Quinn (1964) Organizational Stres: Studies in Role Conflict and Ambiguity, New York: John Wiley & Sons Inc.
• Kazanç, H. (1998) Kamu Kuruluşlarında İş Tatmini ve Tübitak Örneği, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Keenan, A. and G.D.M. Mcbain (1979) “Effects of Type A Behaviour, Intolerance of Ambiguity, and Locus of Control on the Relationship Between Role Stress and Work-related Outcomes”, Journal of Occupational Psychology, 52, 277-285.
• Kılıç, K.C., İ.E. Efeoğlu, H. Mimaroğlu ve H. Özgen, (2008) “Adana İli’ndeki Özel Sağlık Merkezlerinde Çalışan Personelin İş-Aile Yaşam Çatışmasının Örgütsel Bağlılık, İş Doyumu ve İş Stresine Etkisi Üzerine Bir Araştırma”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 241-254.
• Kılınç, T. (1991) “Rol Çatışmasını Belirleyen Örgütsel Faktörler ve Satış Elemanlarına Yönelik Sektörel Bir Araştırma”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 20(2), 19-34.
• Kılınç, T. (1985) “Örgütlerde Çatışma: Mahiyeti ve Nedenleri”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 14(1), 103-124.
• Kocabıyık, O.Z. ve E. Çakıcı (2008) ”Sağlık Çalışanlarında Tükenmişlik ve İş Doyumu”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 9, 132-138.
• Kurçer, M.A. (2005) “Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Hekimlerinin İş Doyumu ve Tükenmişlik Düzeyleri”, Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2(3), 10-15.
• Küçükkaragöz S.H. (1998) İlkokul Öğretmenlerinde Kontrol Odağı ve Öğrencilerinin Kontrol Odağının Oluşumuna Etkileri, (yayınlanmamış doktora tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Lefcourt, H.M. (1982) Locus of Control: Current Trends in Theory and Research, (Second Ed.), New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Lewis, P.S., S.H. Goodman and P.M. Fandt (1998) Management: Challanges in the 21st Century, (2nd Ed.), Cincinnati, Ohio: South Western College Publishing.
• Locke, E.A. (1976) “The Nature And Consequences Of Job Satisfaction”, Handbook Of Industrial and Organizational Psychology, M.D. Dunnette (ed.), Chicago: Rand McNally Publishing Company.
• Mertol, Ş. (1993) Orta Kademe Yöneticilerinin İş Tatmini ve Kaygı Düzeylerinin Karşılaştırılması (Devlet ve Özel Tekstil Sektöründe Bir Çalışma), İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Organ, D.W., C.N. Greene (1974) “Role Ambiguity, Locus of Control, and Work Satisfaction”, Journal of Applied Psychology, 59(1), 101-102.
• Özgen, H. ve A.Y. Öztürk (2002) İnsan Kaynakları Yönetimi, Adana: Nobel Kitabevi.
• Özkan, Ş. (2008) Rol Çatışması ve Rol Belirsizliğinin Hekim ve Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyleri Üzerine Olan Etkileri, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Pektaş, Ö., H. Mırsal, Ö.A. Kalyoncu, D. Tan ve M. Beyazyürek (2003) “Remisyondaki Alkol Bağımlılarında Kontrol Odağı”, Bağımlılık Dergisi, 4(3), 72-75.
• Phares, E. (1976) Locus of Control in Personality, Morristown, NJ: General Learning Pres.
• Piko, F.B. (2006) “Burnout, Role Conflict, Job Satisfaction and Psychosocial Health Among Hungarian Health Care Stuff A Questionnaire Survey”, International Journal of Nursing Studies, 43(3), 311-318.
• Rizzo, J.R., R.J. House and S.I. Lirtzman (1970) “Role Conflict and Ambiguity in Complex Organizations”, Administrative Science Quarterly, 15(2), 150-163.
• Rotter, J.B. (1990) “Internal Versus External Control of Reinforcement: A Case History of a Variable”, American Psychologist, 45(4), 489-493.
• Rotter, J.B. (1966) “Generalized Expectancies for Internal Versus External Control of Reinforcement”, Psychological Monographs, 80(1), 1-28.
• Salazar, J., S. Hubbard and L. Salazar (2002) “ Locus of Control and Its Influence on Hotel Managers’ Job Satisfaction”, Journal of Human Resources in Hospitality & Tourism, 1(2), 15-26.
• Sardoğan, M.E., C. Kaygusuz ve T.F. Karahan (2006) “Bir İnsan İlişkileri Beceri Eğitimi Programının Üniversite Öğrencilerinin Denetim Odağı Düzeylerine Etkisi”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 184-194.
• Sevimli, F. ve Ö.F. İşcan (2005) “Bireysel ve İş Ortamına Ait Etkenler Açısından İş Doyumu”, EGE Akademik Bakış, 5(1), 55-64.
• Silvester, J., F.M Gough, N.R Anderson and R.M. Afandi (2002) “Locus of Control, Attributions and Impression Management in the Selection Interview”, Journal of Occupational and Organizational Psychology, 75, 59-76.
• Spector, P.E. and B.J. O’Connell (1994) “The Contribution of Personality Traits, Negative Affectivity, Locus of Control and Type A to the Subsequent Reports of Job Stressors and Job Strains”, Journal of Occupational and Organizational Psychology, 67(1), 1-11.
• Sungur, N. (1992) Yaratıcı Düşünce, İstanbul: Özgür Yayın Dağıtım.
• Szilagyi, A.D., He. P. Sims and R.T. Keller (1976) “Role Dynamics, Locus of Control, and Employee Attitudes and Behavior”, Academy of Management Journal, 19(2), 259-276.
• Şahin, H. (2005) “Örgütsel Stres”, Madencilik Bülteni, 72, 54-56.
• Tabak, A. ve A. Erkuş (2008) “Denetim Odağının Bireylerin Belirsizlikle Başetme Düzeylerine Etkisi: Kamu Sektöründe Bir Araştırma”, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 213-227.
• Tolay Sabuncuoğlu, E. (2008) “Rol Çatışmasının ve Rol Belirsizliğinin Tükenmişlik ve İş Doyumu Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 35-49.
• Topuz, A. (2006) Hemşirelerde Rol Çatışması ve Rol Belirsizliği, İş Stresi ve Aralarındaki İlişkinin Belirlenmesi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Programı Yüksek Lisans Tezi.
• Uğurlu, N. ve M. Ekinci (2007) “Hemşirelerde Kontrol Odağı İnancı İle Stresle Başa Çıkma Stratejileri ve Psikolojik Belirti Gösterme Durumları Arasındaki İlişkiler”, Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 23(2), 117- 130.
• Yağışan, N., A.M. Sünbül ve Ö.B. Yücalan (2007) “Müzik Bölümü Öğrencilerinin Benlik İmgeleri ve Denetim Odaklarının İncelenmesi”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(22), 243-262.
• Yaşan, A., A. Eşsizoğlu, M. Yalçın ve M. Özkan (2008) “Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Araştırma Görevlilerinde İş Memnuniyeti, Anksiyete Düzeyi ve İlişkili Etmenler” Dicle Tıp Dergisi, 35(4), 228-233.
• Yeşilyaprak, B. (2000) Eğitimde Rehberlik Hizmetleri, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yeşilyaprak, B. (1988) Lise Öğrencilerinin İçsel Ya Da Dışsal Denetimli Oluşlarını Etkileyen Etmenler, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Programı Doktora Tezi.
• Yılmaz, A. (2007) Hemşirelik Öğrencilerinin Epistemolojik İnançları İle Denetim Odağı Arasındaki İlişki, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Öğretimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.