VERGİ KÜLTÜRÜNÜN VERGİ GELİRLERİNE ETKİSİ: TÜRKİYE VE DANİMARKA

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 2, 175 - 188, 01.04.2020

İpek Doğan Özer

Öz

Bireyin vergi ödeme/ödememe kararını vergi kültürü etkilemektedir. Vergi kültürü, bir ülkede bulunan vergi sistemi ve kültürden etkilenen dinamik bir yapıya sahiptir. Bu yönüyle her ülkede değişiklik göstermekte ve vergi uyumunu etkilemektedir. Vergi uyumu, vergi kültürünün yüksek olduğu ülkelerde artmakta ve yüksek vergi geliri elde edilmektedir. Danimarka en yüksek vergi gelirlerinin toplandığı ülkelerden birisidir. Bu çalışmada vergi kültürü, vergi kültürünü etkileyen faktörler temelinde Danimarka ve Türkiye’nin vergi kültür endeksi 2010-2017 dönemi için hesaplanmış ve vergi gelirlerinin gayri safi yurt içi hasıladaki (GSYİH) payı ile karşılaştırılmıştır. Vergi kültür endeksi; ülkenin gelişmişlik düzeyi (GD), eğitim sistemi (ES), bireylerin sosyal durumu (BSD) ile vergilendirme ilkeleri (Vİ), vergilendirme araçları (VA), mükellef bilinci (MB), mükellef vergi idaresi ilişkisi (MVİ) göstergeleri kullanılarak hesaplanmıştır. Çalışma sonucunda vergi kültür endeksi yüksek olan Danimarka’da vergi gelirlerinin gayri safi yurt içi hasıla içindeki payı yüksek; düşük-orta vergi kültür endeksine sahip olan Türkiye’de ise vergi gelirleri payı düşük tespit edilmiştir. Danimarka’da vergi kültür endeksi Türkiye’den ortalama bir buçuk kat fazla iken, vergi gelirlerinin payı iki kattan yüksektir.

Anahtar Kelimeler

Vergi Kültürü, Vergi Kültürü Endeksi, Vergi Geliri

Kaynakça

• Aktan, C. C. (2012). Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergi Ahlakı. Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası, C. 26, S. 1, 14-22. Alm, J. & Gomez, J. L. (2008). Social Capital and Tax Morale in Spain. Economic Analysis & Policy. Vol. 38, No. 1, 73-87. Alm, J. (2018). What Motivates Tax Compliance?. Journal of Economic Survey, Vol. 00, N. 0, 1-36. Alm, J. & Torgler, B. (2006). Culture Differences and Tax Morale in The United States and in Europe. Journal of Economic Psychology, Vol. 27, 224-246. Ariely, D. (2015). Dürüst Olmamanın Ardındaki (Dürüst Gerçek). (Hekimoğlu Gül, A. Çev.), İstanbul: Optimist Yayınevi. Ayas, I. & Saruç, N. T. (2015). Vergi Kültürü ve Vergi Ahlakı: İtalya - Türkiye. AKÜ İİBF Dergisi, C. XVII, S. 2, 179-188. Bakırtaş, D. (2014). Kurumsal İktisat Perspektifinden Vergi Kültürü ve Ekonomik Gelişme: Teori ve Uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir. Brosnan, S. F., & Waal, F. B. M. (2005). A Cross-Species Perspective on the Selfishness Axiom. “Economic Man” in Cross-Cultural Perspective: Behavioral Experiments in 15 Small-Scale Societies”, Behavıoral and Brain Sciences. (Çevrimiçi), https://www.econ.uzh.ch/dam/jcr:ffffffff-9758-127f- 000000004de606 16/ Henrich_et_al_in_BBS_ Dec_05.pdf, (Erişim Tarihi: 29 Mayıs 2019). Canbay, T. & Güneş, Ç. (2007). Vergiye Uyumunu Belirleyen Bir Faktör Olarak Vergi Kültürü. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 5, S. 1, 52-64. Caporael, L. R. (2005). Psychology and Groups at the Junction of Genes and Culture. “Economic Man” in Cross-Cultural Perspective: Behavioral Experiments in 15 Small-Scale Societies”, Behavıoral and Brain Sciences, https://www.econ. uzh.ch/dam/jcr:ffffffff-9758-127f-000000004de60616/Henrich_et_ al_ in_BBS_ Dec_05.pdf, (Erişim Tarihi: 29 Mayıs 2019). Eurostat. Gini Coefficient. https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table. do?tab= table&init=1&language= en&pcode=tessi190&plugin=1, (Erişim Tarihi: 14 Nisan 2019). Eurostat. Government Finance Statistics Table. https://ec.europa. eu/eurostat/ web/government-finance-statistics/data, (Erişim Tarihi: 14 Nisan 2019). Gelir İdaresi Başkanlığı. Bütçe Gelirleri (1923-2018). http://www.gib.gov.tr/ fileadmin/user_upload/VI/GBG1.htm, (Erişim Tarihi: 14 Nisan 2019). Gencel, U. & Elif, K. (2012). Vergi Kültürü ve Vergi Politikaları Etkileşimi: Türkiye Değerlendirmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, C. 10, S. 20, 29-60. Günsoy, G. (2005). İnsani Gelişmenin İller Bazında Farklılaşması: Eskişehir Üzerine Bir İnceleme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 13, 1-13. Institude for Democracy and Electoral Assistance (IDEA). Voter Turnout. (Çevrimiçi), https://www.idea.int/data-tools/question-countries-view/521/287/ctr, (Erişim Tarihi: 14 Nisan 2019). Lewis, A., Carrera, S., Cullis, J. & Jones, P. (2009). Individual, Cognitive and Cultural Differences in Tax Compliance: UK and Italy Compared. Journal of Economic Psychology, Vol. 30, 431-445. Nerre, B. (2001). The Concept Of Tax Culture. Annual Conference on Taxation and Minutes of the Annual Meeting of the National Tax Association, Vol. 94, 288-295. Nerre, B. (2002). Modeling Tax Culture - A Fırst Approach. Annual Conference on Taxation and Minutes of the Annual Meeting of the National Tax Association, Vol. 95, 34-41. Nerre, B. (2008). Tax Culture: A Basic Concept for Tax Politics. Economic Analysis & Policy, Vol. 38, No. 1, 153-167. OECD. R & D Expenditures. https://data.oecd.org/rd/grossdomestic spendingon- r-d.htm, (Erişim Tarihi: 14 Nisan 2019). OECD. Tax Revenue Statistics. https://www.oecd.org/tax/revenue-statis tics- 2522770x.htm, (Erişim Tarihi: 01 Mayıs 2019). Polity IV. Democracy Index. https://infographics.economist.com/2018/ DemocracyIndex/, (Erişim Tarihi: 14 Nisan 2019). World Bank. Regulation Quality. https://govdata360.worldbank.org/ indicators/ hf8a87aec? country=DNK&indicator=394&countries=GRC,TUR&viz=line_ chart&years=2007,2017, (Erişim Tarihi: 14 Nisan 2019). World Bank. Per Capita GDP, University Graduates, Government Effectiveness. https://databank.worldbank.org/data/home.aspx, (Erişim Tarihi: 14 Nisan 2019). Schmölders, G. (1968). Mali Psikoloji. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları. S. 15, 11-18. Šınkūnıenė, K. (2005). Taxation Principles in Tax Culture: Theoretical and Practical Aspects. Organizacijų Vadyba: Sisteminiai Tyrimai, N. 35, 177-192. Šınkūnıenė, K. (2009). Tax Culture Assessment Model. Summary of Doctoral Dissertation Social Sciences Economics, N. 4, 1-44. Šınkūnıenė, K. &, Levıšauskaıtė, K. (2010). Analyzing Macroeconomic Indicators Of The Tax System From A Tax-Cultural Perspective. Taikomoji Ekonomika: Sisteminiai Tyrimai. N. 4/1, 29-51. Taytak, M. (2016). Vergi Kültürünü Belirleyen Faktörler ve Mükelleflerin Demografik Özelliklerinin Vergi Kültürü Üzerindeki Etkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. 5, S. 7, 1933-1957. The Heritage Foundation. İş Yapma Özgürlüğü. https://www.heritage.org/index/ visualize, (Erişim Tarihi: 14 Nisan 2019). Torgler, B. & Schneider, F. (2004). Does Culture Influence Tax Morale? Evidence from Different European Countries. Crema Working Paper, N. 17, 1-38. Tosuner, M. & Demir, İ. C. (2009). Vergi Ahlâkının Sosyal ve Kültürel Belirleyenleri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 14, S.1, 1-15. Transparency International. Corruption Perceptions Index. https://www. Transparency.org/cpi, (Erişim Tarihi: 14 Nisan 2019).