Okul Müdürlerinin Eğitimsel Liderlik Standartlarını Karşılama Düzeyleri ile Öğretmenlerin Okul İklimi Algıları ve Motivasyonları Arasındaki İlişki

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 163 - 195, 01.10.2019

Mahir Bakkal Somayyeh Radmard

Öz

Bu araştırma, okul müdürlerinin eğitimsel liderlik standartlarını
karşılama düzeyi ile öğretmenlerin okul iklimi algıları ve motivasyonları
arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma örneklemini
İstanbul’un Sultanbeyli ilçesinde 2018-2019 eğitim-öğretim yılında görev
yapmakta olan 352 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama
aracı olarak Eğitimsel Liderlik Ölçeği, Okul İklimi Öğretmen Ölçeği ve
İş Motivasyonu Ölçekleri kullanılmış; toplanan veriler SPSS programı
aracılığıyla analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre eğitimsel liderlik
olgusuyla okul iklimi olgusu arasında yüksek, eğitimsel liderlik olgusuyla
motivasyon olgusu arasında orta, okul iklimi olgusuyla motivasyon
olgusu arasında yüksek ilişki vardır. Öğretmenlerin eğitimsel liderlik, okul
iklimi ve motivasyona yönelik algıları cinsiyet, kıdem, eğitim durumu
ve daha önce yöneticilik görevinde bulunma değişkenleri bakımından
farklılaşmamaktadır ancak öğretmen motivasyonu görev yapılan okulun
türü bakımından farklılaşmaktadır. Eğitimsel liderlik, okul iklimini ve
öğretmen motivasyonunu, okul iklimi öğretmen motivasyonunu anlamlı
bir şekilde etkilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Eğitimsel liderlik, Okul iklimi, Öğretmen motivasyonu

Kaynakça

• Acar, G. (2011). Okul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışlarına İlişkin Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet ve Motivasyon Düzeyleriyle İlişkisi. Yayımlanmış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi/ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Acarbay, F. Y. (2006). Kapsamlı Okul İklimini Değerlendirme Ölçeği’nin (Öğrenci Formu) Türkçe Dilsel Eşdeğerlik Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü/Ankara. Açıkalın, A., Şişman, M., Turan, S. (2007). Bir İnsan Olarak Okul Müdürü. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Akçakaya, M. (2010). 21. Yüzyılda Yeni Liderlik Anlayışı. Ankara: Adalet Yayınevi. Akyar, A. (2013). Etkili Yönetim ve Yöneticilik. İzmir: İlya Yayınevi. Arslanoğlu, Ş. (2016). Lise Müdürlerinde Liderlik Düzeylerinin Öğretmenlerin Motivasyonuna Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. KTO Karatay Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Aydın, M. (2000). Etkili Okul, Okul Geliştirme, Kuram, Uygulama ve Araştırma. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Ayık, A., Şayir, G. (2014). İlköğretim Kurumlarında Görevli Okul Müdürlerinin Öğretimsel Liderlik Davranışlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 60, 15- 30. Aypay, A. (2011). İlk ve Ortaöğretim Öğretmenlerinin Davranış Alışkanlıkları ve ‘İyi Öğretmen’ Özelliklerine İlişkin Algıları, İlköğretim Online, 10(2), 620-645. Balcı, A. (2007). Etkili Okul, Okul Geliştirme, Kuram, Uygulama ve Araştırma. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Barutçugil, İ. (2004). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık. Başaran, İ. E. (2008). Örgütsel Davranış İnsanın Üretim Gücü. Ankara Siyasal Kitabevi. Başaran, İ. E. (2013). Türkiye Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Ankara: Siyasal Kitabevi. Beytekin, O. F. (2004). İlköğretim Okul Müdürleri İçin Eğitim Liderliği Standartlarının Araştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli. Bilge, B. (2013). Öğrenci Başarısını Arttırmada Okul Müdüründen Beklenen Liderlik Özellikleri. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 1(2), 12-23. Boyraz, A. (2018). Özel Eğitim Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin Okul Kültürü ve İklimine Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Bursalıoğlu, Z. (2013). Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Can, H., Azizoğlu, Ö. A., Aydın, E. M. (2015). Örgütsel Davranış. Ankara: Siyasal Kitabevi. Cerit, Y. (2009). Öğretmenlerin Örgütsel Güven Düzeyleri ile İşbirliği Yapma Düzeyleri Arasındaki İlişki. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 637-657. Çalık, T., Kurt, T. (2010). Okul İklimi Ölçeğinin (OİÖ) Geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(157), 167-180. Çelik, V. (1995). Eğitim Yöneticisinin Vizyonu ve Misyonu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 1(1), 47-53. Çelik, V. (2002). Sınıf Yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Çelik, V. (2013). Eğitimsel Liderlik. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Çetin, M., Özcan, K. (2004). Okul Yöneticilerinin Etik Davranışlarının Öğretmenlerin İş Doyumuna Etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 20, 21-38. Çevik, N. (2010). İlköğretim Kurumlarında Örgütsel İklim ile İş Doyumu Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Çınkır, Ş., Çetin, S. K. (2010). Öğretmenlerin Okullarda Mesleki Çalışma İlişkileri Hakkındaki Görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 3(3), 353-371. Çolak, İ. (2016). Okul İklimi ile Öğretmenlerin Özerklik Davranışları Arasındaki İlişki. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla. Doğan, S. (2011). Genel Lise Öğrencilerinin Algılarına Göre Okul Tahripçiliği ile Okul İklimi Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Döş, İ. (2013). Mutlu Okul. Eğitim ve Bilim, 38(170), 267-280. Döş, İ., Kır, E. (2013). İlköğretim ve Ortaöğretim Okullarında Sosyal Etkinlik ve Yönetimi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(3), 527-544. Drucker, P. F. (1997). Liderler Düşünselliği Harekete Dönüştürürler, Ececutive Excelence. İstanbul: Rota Yayın. Erbil, O. (2004). Öğrenci Merkezli Eğitim Uygulama Modeli. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Erçetin, Ş. (2000). Lider Sarmalında Vizyon. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Erdem, A. R., Gözel, E. (2014). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Motivasyon Düzeyleri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 49-60. Eren, E. (2010). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Basım A.Ş. Genç, N. (2012). Yönetim ve Organizasyon. İstanbul: Seçkin Yayınları. Gök, S. (2009). Örgüt İkliminin Çalışanların Motivasyonuna Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(2), 587-605. Gümüşeli, A. İ. (2001). Çağdaş Okul Müdürlerinin Liderlik Alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 28(1), 531-548. Gündüz, H. (2008). İlköğretim Okullarında Örgütsel İklim ile Öğretmenlerin İş Doyumu Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep. Güney, S. (2012). Örgütsel Davranış. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Hansen, E. J., Stephens J. A. (2000). The Ethics of Learner-Centered Education: Dynamics That Impede the Process. Change, 32(5), 40-47. Hoy, W. K., Miskel C. G. (2010). Eğitim Yönetimi: Teori, Araştırma ve Uygulama. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Jazzar, M., Algozinne, B. (2006). Critical Issues in Educational Leadership. Boston: Pearson Publications. Kapusuzoğlu, Ş. (2008). Okula Dayalı Yönetimde Denetim Sisteminin İşlevselliği ve Katkısının Değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(16), 143-155. Karaman, F. (2010). İşletmede Motivasyon ve Verimlilik. İstanbul: Etap Yayınevi. Karataş, S. (2008). Okul Müdürlerinin Etkililiği ve Okul İkilimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Kılıç, S. (2010). Akran İstismarının İlköğretim Öğrencilerindeki Okul İklimi Algıları Üzerindeki Etkisi: Esenyurt İlçesi Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Kırsoy, İ. (2015). Okul Müdürlerinin Öğrenen Liderlik Becerileri ile Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılık ve Motivasyon Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Zirve Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep. Korkmaz, M. (2008). Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri ile Öğrenen Örgüt Özellikleri Arasındaki İlişki Üzerine Nicel Bir Araştırma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 14(1), 75-98. Kuş, Z., Karatekin, K. (2009). Öğrencilerin Okul Ortamında Kurallara Uygun Davranma Yeterliklerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi. 10(1), 183-196. Kurt, B. (2013). İlkokul ve Ortaokul Yöneticilerinin Öğretim Liderliği Davranışlarının Öğretmen Motivasyonuna Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi/Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Küçük, M. (2008). Eğitim Kurumlarında Yöneticilerin Liderlik Davranışlarının Örgüt İklimi Üzerine Eğiticilerin Performansına Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Küçükali, R. (2011). Yönetim Felsefesi. Nobel Akademik Yayıncılık. Maxwell, JC. (2010). Liderlik 101 Her Liderin Bilmesi Gereken Şeyler. İstanbul: Arıtan Yayınevi. Özdemir, A., Yılmaz, O. (2009). İlköğretim Okulları Bahçelerinin Çocuk Gelişimi ve Sağlıklı Yaşam Üzerine Etkilerinin İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 181, 121-130. Özden, Y. (2010). Eğitimde Yeni Değerler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Öztaş, N. (2010). Okul Müdürlüğünden Eğitim Liderliğine Geçiş ve Karaman İli Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman. Öztürk, E. (2008). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Okul Yöneticilerinin Vizyoner Liderlik Özelliklerine Sahip Olmaları ile Okul İklimi Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Onsekiz Mart Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale. Özyürek, M. (2001). Sınıf Yönetimi. Ankara: Karatepe Yayınları. Polat, D. D. (2018). Öğretmenlerin Yılmazlık Düzeyleri ile İş Doyumu, Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri ve Örgüt İklimi Algıları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya. Sabuncuoğlu, Z., Tüz, M. V. (2008). Örgütsel Davranış. Bursa: Aktüel Yayınları., Sağlam, A. (2007). Eğitim Örgütlerinde Kuramdan Uygulamaya Güdüleme. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. Sarıçiçek, L. (2014). Gaziantep İli Şehitkamil İlçesindeki İlkokullarda Öğretmen Görüşlerine Göre Paylaşılan Liderlik ve Okul İklimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Zirve Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep. Selçuk, M. (2016). İlk ve Ortaokul Öğretmenlerinin Okul İklimi Algıları ile İş Motivasyonları Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Düzce Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce. Sezer, Ş. (2018). Okul Müdürlerinin Eğitimsel Liderlik Standartlarını Karşılama Düzeyi: Ölçek Geliştirme ve Uygulama Çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 818- 836. Sezgin, F. (2005). Örgütsel Vatandaşlık Davranışları: Kavramsal Bir Çözümleme ve Okul Açısından Bazı Çıkarımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 317-339. Sezgin, F., Kılınç, A. Ç. (2011). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgüt İklimine İlişkin Algılarının İncelenmesi. GÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 743-757. Sönmez, E. (2016). Öğretmenlerin Okul İklimi Algılarının Çeşitli Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi/Eğitim bilimleri Enstitüsü, Ankara. Sönmez, H. (2018). Okul Müdürlerinin Motivasyonel Dil Kullanımı ile Öğretmenlerin Okul İklimi Algısı Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir. Sucu, A. (2016). Öğretmenlerin Motivasyonu ile Okul Yöneticilerinin Öğretimsel Liderlik Davranışları Arasındaki İlişkinin Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya. Şahin, A. (2011). Öğretmen Algılarına Göre Etkili Öğretmen Davranışları. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 239-259. Şahin, F. (2014). Ortaöğretim Kurumlarında Örgütsel Öğrenmeyi Destekleyici ve Engelleyici Faktörler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü/Ankara. Şenel, T. (2015). İlkokullarda Okul İklimi ile Okul Etkililiği Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Şimşek, M. Ş., Çelik, A. (2012). Yönetim ve Organizasyon. Konya: Eğitim Yayınevi. Şişman, M., Taşdemir, İ. (2008). Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık Şişman, M. (2014). Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi (8. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Tahaoğlu, F. (2007). İlköğretim Okulu Müdürlerinin Liderlik Rollerinin Örgüt İklimi Üzerine Etkisi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep. Tanrıverdi, S. (2007). Katılımcı Okul Kültürünün Yabancı Dil Öğretmenlerinin İş Motivasyonuyla İlişkisine Yönelik Örnek Bir Çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeditepe Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Tavşanlı Ö. F., Birgül, K., Oksal, A. (2016). Ortaokul Öğrencilerinin Okul İklimine Yönelik Algılarını Yordayan Değişkenlerin İncelenmesi. Turkish Studies, 11(9), 821-838. Taymaz, H. (2009). Okul Yönetimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Tezcan, M. (2016). Eğitim Sosyolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık. Uçar, R. (2017). İlkokul Müdürlerinin Dağıtımcı Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Motivasyon ve Yaratıcılık Düzeyleri Arasındaki İlişki. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(60), 198-216. Uğurol, Y. (1998). Öğrenen Sınıfta Öğretmen-Öğrenci Davranışları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(15), 335-346. Urhan, F. (2018). Öğretmenlerin Motivasyon Düzeylerine Etki Eden Değişkenlerin Analizi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya. Üstün, E. Y. (2010). Etkili Aile-Toplum İlişkileri. Temel, Z.F. (ed.), Aile Eğitimi ve Erken Çocukluk Eğitiminde Aile Katılımı Çalışmaları içinde. Ankara: Anı Yayıncılık. Varlı, S. (2015). İlkokul Müdürlerinin Liderlik Davranışları ile Okul İklimi İlişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi/ Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya. Vural, G. (2016). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stillerinin Çalışanların Motivasyonu Üzerindeki Etkisi Rize İli Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Avrasya Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon. Yavuz, C., Karadeniz, C. B. (2009). Sınıf Öğretmenlerinin Motivasyonunun Tatmin Üzerindeki Etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 507-519. Yavuzer, Y. (2011). Okullarda Saldırganlık/Şiddet: Öğretmenle İlgili Risk Faktörleri ve Önleme Stratejileri. Milli Eğitim Dergisi, 41(192), 43- 61. Yılmaz, F. (2009). Eğitim Örgütlerinde Örgüt Kültürünün Öğretmenlerin İş Motivasyonu Üzerindeki Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. Yılmaz, E., Aslan, H. (2013). Öğretmenlerin İş Yerinde Yalnızlıkları ve Yaşam Doyum Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(3), 56-69. Yılmaz, F., Demir, S. (2016). Revize Edilmiş Okul İklimi Öğretmen Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. International Journal of Assessment Tools in Education, 3(1), 84-99. Yiğit, B., Bayrakdar, M. (2006). Okul Çevre İlişkileri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Yurdakul, R. (2007). Büyükçekmece İlçesi Orta Öğretim Kurumları Yöneticilerinin Liderlik Özelliklerinin Çalışanların Motivasyonlarına Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Beykent Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yüksel, G. (2003). İlköğretim Öğrencilerinin Gelişim Alanları, Gelişim Alanlarının İşaretçisi Olan İhtiyaçlar ve Geliştirilmesi Gereken Beceriler: Bu Süreçte Rehber Öğretmenin İşlevleri: Kurumsal Bir İnceleme. Milli Eğitim Dergisi, 159.