2018 İlköğretim Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programlarının Kazanımlarının Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’ne Göre İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 111 - 145, 01.04.2021

Filiz Sağlamöz Yılmaz Soysal

Öz

Bu çalışmada 2018 İlköğretim Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programlarının
kazanımları (3-8. sınıflar), Yenilenmiş Bloom Taksonomisi’nin (YBT)
bilişsel talep basamaklarına göre incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma
yöntemlerinden biri olan doküman analizi yöntemi kullanılmıştır.
Belge niteliğindeki verilere Milli Eğitim Bakanlığı resmi sayfasından
ulaşılmıştır. Analizlere başlamadan önce uzman (dış denetçiler olarak)
görüşleri alınmış, araştırmada toplam 293 kazanım incelenmiştir.
Duyuşsal ve devinişsel becerilere yönlendiren kazanımlar inceleme dışı
tutulmuştur. Kazanımların %3,65’inin hatırlama, %39,82’sinin anlama,
%34,26’sının uygulama, %8,49’unun analiz, %7,87’sinin değerlendirme
ve %5,91’inin yaratma bilişsel talep basamağında olduğu tespit edilmiştir.
İncelenen kazanımların bilişsel talepler açısından daha çok anlama ve
uygulama bilişsel talep düzeylerinde kaldığı gözlemlenmiştir. Bu çalışma,
Fen Bilimleri öğretmenlerinin sınıf içi faaliyetlerini yönlendirmesine
katkı sağlayacaktır. Ayrıca çalışmada, gelecekte yapılacak olan öğretim
programı geliştirme çalışmalarına yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öğretim programı, Fen eğitimi, Yenilenmiş Bloom taksonomisi, Bilişsel talep

Kaynakça

• Anderson, Lorin W. ve Krathwohl, David R. (2001). A Taxonomy for Learning, Teaching and Assessing: a Revision of Bloom’s Taxonomy. New York. Longman Publishing.
• Baddeley, A. D. (1986). Working memory. Oxford University Press, Oxford.
• Cangüven, H. D., Öz, O., Binzet, G. ve Avcı, G. (2017). Milli Eğitim Bakanlığı 2017 fen bilimleri taslak programının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi, International Journal of Eurasian Education and Culture, 2, 62-80.
• Cangüven, H. (2019). 2013 ve 2018 fen bilimleri öğretim programlarının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Cengiz, E. (2019). Fen bilgisi öğretmenlerinin 2018 yılında güncellenen fen bilimleri (5, 6, 7 ve 8) dersi öğretim programlarına ilişkin düşünceleri. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2019, 4(2), 125-141.
• Corbin, J., ve Strauss, A. (2008). Strategies for qualitative data analysis. Basics of Qualitative Research. Techniques and procedures for developing grounded theory.
• Çevik, A., Çevik, E., Kırmızıgül, A., Kaya, H. (2018). 5. Sınıf fen bilimleri dersi yeni öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri, Anadolu Öğretmen Dergisi, 2(2), 29-56.
• Demi̇r, K., ve Soysal, Y. (2020). Erken Çocukluk Döneminde Öğretmen Sorularının Uygulama Bazlı Kullanımlarının Bağlamsal Olarak İncelenmesi. Academy Journal of Educational Sciences, 4(1), 63-80.
• Deveci, İ. (2018). Türkiye’de 2013 ve 2018 Yılı Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programlarının Temel Öğeler Açısından Karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2),799-825.
• Deveci, İ., Konuş, F., ve Aydız, M. (2018). 2018 Yılı Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının Yaşam Becerileri Açısından İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 765-798. Eğitim Bilimleri Öğrenme Psikolojisi. (2012). Ankara: İhtiyaç Yayıncılık.
• Gücüm, B., ve Kaptan, F. (1992). Dünden bugüne ilköğretim fenbilgisi pogramları ve öğretim. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 249-258.
• Kazancı, O. (1989). Eğitim Psikolojisi Kuram ve İlkelerden Uygulamaya. Ankara: Kazancı Kitap.
• Koç, G. ve Demirel, M. (2004). Davranışçılıktan yapılandırmacılığa: Eğitimde yeni bir paradigma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 174- 180.
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental. The qualitative report, 8(1), 100-103.
• Lincoln, Y. S., Lynham, S. A., & Guba, E. G. (2011). Paradigmatic controversies, contradictions, and emerging confluences, revisited. The Sage handbook of qualitative research, 4, 97- 128.
• MEB. (1968). İlkokul Programı, Milli Eğitim Basım Evi, İstanbul, 1968
• MEB. (2005). 2005 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB. (2013). 2013 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB. (2017). 2017 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB. (2018). 2018 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative Research and Case Study Applications in Education. Revised and Expanded from “Case Study Research in Education.”. Jossey-Bass Publishers, 350 Sansome St, San Francisco, CA 94104.
• Özcan, C., ve Kaptan, F. (2019). 2018 Yılı Fen Bilimleri Öğretim Programının Fen Bilimleri için Uyarlanmış Bloom Taksonomisine Göre İncelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi ,3(2),78-90.
• Özcan, H. & Koştur, H. (2019). Fen bilimleri dersi öğretim programı kazanımlarının özel amaçlar ve alana özgü beceriler bakımından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 9(1), 138-151.
• Pehlivan, H. (t.y.). 1.Ulusal Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi. Eğitimde Yapılandırmacı Yaklaşım. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Perry, Vannetta R. and Clinton P. Richardson. (2001). The New Mexico Tech Master of Science Teaching Program: An Exemplary Model of Inquiry- Based Learning. 31 st ASEE/ IEEE Frontiers in Education Conference. Reno.
• Rapley, T. (2018). Doing conversation, discourse and document analysis (Vol. 7). Sage.
• Saban, A. (2000). Öğrenme Öğretme Süreci. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Saraç, E., Yıldırım, S. (2019). 2018 fen bilimleri dersi öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Academy Journal of Educational Sciences, 3(2), 138-151. 20.09.2020 tarihinde http://journal. acjes.com/en/pub/issue/50264/641002 sitesinden alınmıştır.
• Taber, K. S. (2000). Chemistry lessons for universities?: A review of constructivist ıdeas. University Chemistry Education, 4(2), 63-72.
• Tsaparlis, G. (1998) Dimensional analysis and predictive models in problem solving. Int J Sci Educ 20, 335-350.
• Tsaparlis, G., Angelopoulos, V. (2000) A model of problem solving: its operation, validity and usefulness in the case of organicsynthesis problems. Sci Educ, 84, 131-153.
• Aktan, O. (2019). İlkokul matematik öğretim programı dersi kazanımlarının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 14-36.
• Akyüz, Y. (2014). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Akyürek, G. (2019). LGS ve TEOG sınavlarının fen bilimleri dersi öğretim programı ve yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Altınok, M., Tunç, T. (2013). Bilimsel süreç becerileri bağlamında geçmiş Türk fen programlarının karşılaştırmalı incelenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 10(4), 22-55.
• Anderson, Lorin W. ve Krathwohl, David R. (2001). A Taxonomy for Learning, Teaching and Assessing: a Revision of Bloom’s Taxonomy. New York. Longman Publishing.
• Aslan, O. (2017). 2015 ilkokul matematik dersi 1- 4. sınıflar öğretim programının 2009 ilköğretim matematik 1-5. sınıflar öğretim programı ile karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Ayas, A. (1993). Study of teachers’ and students’ view of the upper secondary curriculum and students’ understanding of introductory chemistry concepts in the east black-sea region of Turkey. (Unpublished Doctoral Dissertation), University of Southampton, U.K.
• Ayas, A., Çepni, S., Akdeniz, A.R. (1993). Development of the Turkish secondary science curriculum. Science Education, 77 (4), 433- 440.
• Ayas, A. (1995) Fen bilimlerinde program geliştirme ve uygulama teknikleri üzerine bir çalışma: İki çağdaş yaklaşımın değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 149-155.
• Ayas, A., Özmen, H., Demircioğlu, G., Sağlam, M. (1999). Türkiye’de ve dünyada yapılan program geliştirme çalışmaları: Kimya açısından bir derleme, D.E.Ü. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi Özel Sayı, 11, 211-219.
• Baddeley, A. D. (1986). Working memory. Oxford University Press, Oxford.
• Bahar, M., Yener, D., Yılmaz, M., Emen, H., Gürer, F. (2018). 2018 fen bilimleri öğretim programı kazanımlarındaki değişimler ve fen teknoloji matematik mühendislik (STEM) entegrasyonu. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,18 (2), 702-735.
• Bilen, M. (1999). Plandan Uygulamaya Öğretim. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27.
• Cangüven, H. D., Öz, O., Binzet, G. ve Avcı, G. (2017). Milli Eğitim Bakanlığı 2017 fen bilimleri taslak programının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi, International Journal of Eurasian Education and Culture, 2, 62-80.
• Cangüven, H. (2019). 2013 ve 2018 fen bilimleri öğretim programlarının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Cengiz, E. (2019). Fen bilgisi öğretmenlerinin 2018 yılında güncellenen fen bilimleri (5, 6, 7 ve 8) dersi öğretim programlarına ilişkin düşünceleri. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2019, 4(2), 125-141.
• Corbin, J., ve Strauss, A. (2008). Strategies for qualitative data analysis. Basics of Qualitative Research. Techniques and procedures for developing grounded theory.
• Çevik, A., Çevik, E., Kırmızıgül, A., Kaya, H. (2018). 5. Sınıf fen bilimleri dersi yeni öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri, Anadolu Öğretmen Dergisi, 2(2), 29-56.
• Dalak, O. (2015). TEOG sınav soruları ile 8. sınıf öğretim programlarındaki ilgili kazanımların yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep. 20.09.2020 tarihinde https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden alınmıştır.
• Demi̇r, K., ve Soysal, Y. (2020). Erken Çocukluk Döneminde Öğretmen Sorularının Uygulama Bazlı Kullanımlarının Bağlamsal Olarak İncelenmesi. Academy Journal of Educational Sciences, 4(1), 63-80.
• Demirel, Ö. (2004). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Pegem Akademi .
• Deveci, İ. (2018). Türkiye’de 2013 ve 2018 Yılı Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programlarının Temel Öğeler Açısından Karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2),799-825.
• Deveci, İ., Konuş, F., ve Aydız, M. (2018). 2018 Yılı Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı Kazanımlarının Yaşam Becerileri Açısından İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 765-798. Eğitim Bilimleri Öğrenme Psikolojisi. (2012). Ankara: İhtiyaç Yayıncılık.
• Eş, H. (2005). Liselere giriş sınavları fen bilgisi sorunları ile ilköğretim fen bilgisi dersi sınav sorularının Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Gözütok, D. (2003). Türkiye’de program geliştirme çalışmaları. Milli Eğitim Dergisi, 160 (Güz), 44–64.
• Gücüm, B., ve Kaptan, F. (1992). Dünden bugüne ilköğretim fenbilgisi pogramları ve öğretim. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 249-258.
• Güleryüz, H. (2016). 5., 6., 7. ve 8. sınıfların fen ve teknoloji dersine ait sınav sorularının Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Muş Alparslan Üni., Muş.
• Güven, Ç. (2014). 6, 7, 8. sınıflar fen ve teknoloji dersi öğretim programındaki soruların yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Johnstone A. H., ve El-Banna, H. (1986). Capacities, demands and processes – a predictive model for science education. Educational Chemistry, 23, 80-84.
• Kazancı, O. (1989). Eğitim Psikolojisi Kuram ve İlkelerden Uygulamaya. Ankara: Kazancı Kitap.
• Koç, G. ve Demirel, M. (2004). Davranışçılıktan yapılandırmacılığa: Eğitimde yeni bir paradigma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 174- 180.
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental.The qualitative report, 8(1), 100-103.
• Lincoln, Y. S., Lynham, S. A., & Guba, E. G. (2011). Paradigmatic controversies, contradictions, and emerging confluences, revisited. The Sage handbook of qualitative research, 4, 97-128
• MEB. (1968). İlkokul Programı, Milli Eğitim Basım Evi, İstanbul, 1968 MEB. (2005). 2005 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB. (2013). 2013 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. MEB. (2017). 2017 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB. (2018). 2018 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative Research and Case Study Applications in Education. Revised and Expanded from “Case Study Research in Education.”. Jossey-Bass Publishers, 350 Sansome St, San Francisco, CA 94104.
• Niaz, M., ve Logie, R. H. (1993). Working memory, mental capacity and science education: towards an understanding of the ‘working memory overload hypothesis’. Oxford Review of Education, 19, 511-525.
• Özcan, C., ve Kaptan, F. (2019). 2018 Yılı Fen Bilimleri Öğretim Programının Fen Bilimleri için Uyarlanmış Bloom Taksonomisine Göre İncelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi ,3(2),78-90.
• Özcan, H. & Koştur, H. (2019). Fen bilimleri dersi öğretim programı kazanımlarının özel amaçlar ve alana özgü beceriler bakımından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 9(1), 138-151.
• Pascual-Leone, J. (1970). A mathematical model for the transition rule in Piaget’s developmental stages. Acta Psychol 32:301–345.
• Pehlivan, H. (2005). 1.Ulusal Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi. Eğitimde Yapılandırmacı Yaklaşım. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Perry, Vannetta R. and Clinton P. Richardson. (2001). The New Mexico Tech Master of Science Teaching Program: An Exemplary Model of Inquiry- Based Learning. 31 st ASEE/ IEEE Frontiers in Education Conference. Reno.
• Rapley, T. (2018). Doing conversation, discourse and document analysis (Vol. 7). Sage.
• Saban, A. (2000). Öğrenme Öğretme Süreci. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Saraç, E., Yıldırım, S. (2019). 2018 fen bilimleri dersi öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Academy Journal of Educational Sciences, 3(2), 138-151. 20.09.2020 tarihinde http://journal. acjes.com/en/pub/issue/50264/641002 sitesinden alınmıştır.
• Taber, K. S. (2000). Chemistry lessons for universities?: A review of constructivist ıdeas. University Chemistry Education, 4(2), 63-72.
• Tanık, N., Saraçoğlu, S. (2011). Fen ve teknoloji dersi yazılı sorularının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Tübav Bilim Dergisi, 4 (4), 235- 246.
• Timur, S., Karatay, R. ve Timur, B. (2013). 2005 ve 2013 Yılı Fen Dersi Öğretim Programlarının Karşılaştırılması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (15), 233- 264. 20.09.2020 tarihinde https://scholar.google.com.tr/ adresinden alınmıştır.
• Tsaparlis, G. (1998) Dimensional analysis and predictive models in problem solving. Int J Sci Educ 20, 335-350.
• Tsaparlis, G., Angelopoulos, V. (2000) A model of problem solving: its operation, validity and usefulness in the case of organicsynthesis problems. Sci Educ, 84, 131-153.
• Turan, S. (2000). John Dewey’in 1924 Raporu ve Türk Eğitim Sistemine İlişkin Önerileri Yeniden İncelendi. Eğitim Tarihi, 543-555.
• Ünal, S. (2003). Lise 1 ve 3 öğrencilerinin kimyasal bağlar konusundaki kavramları anlama seviyelerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Varış, F. (1996). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Alkım Yayıncılık.
• Varış, F. (1998). Temel kavramlar ve program geliştirmeye sistematik yaklaşım. A.Ü. Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, 3-19.
• Warrens, M. J. (2010). A formal proof of a paradox associated with Cohen’s kappa. Journal of Classification, 27(3), 322-332.
• Winn, W. (1990). Some Implications of Cognitive Theory for Instructional Design, 19(1), 53-69.
• Yaşar, Ş. (1998). Yapısalcı Kuram ve Öğrenme-Öğretme Süreci. VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi (s.695-701). Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları. 20.09.2020 tarihinde https://www. pegem.net/akademi/ sayfasından alınmıştır.
• Yılar, Ö., Gözler, A., Arı, E., Tezcan, Ş., Kaya, İ., Yolcu, E., Güven, M. (2015). Sınıf Öğretmenliği Alan Eğitimi. Ankara: Yediiklim Yayıncılık.
• Yolcu, H. (2019). İlkokul öğretim programı 3 ve 4. sınıf fen bilimleri dersi kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisi açısından analizi ve değerlendirilmesi. Elementary Education Online, 18(1), 253- 262. 20.09.2020 tarihinde http://ilkogretim-online. org.tr/ adresinden alınmıştır.