Okuldaki Etik Sorumluluklar ve Etkili Liderlik

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 53 - 74, 30.06.2022

Füsun Kubilay

Öz

Etik sorumluluklar, toplumsal hayatı ve insan yaşamını olduğu gibi okuldaki süreçleri de düzenlemektedir. Öğretmen, yönetici, veli ya da öğrenci olsun herkesin okul çatısı altında birbirlerine karşı üstlendikleri etik sorumluluklar, onların iletişim ve ilişkilerinde de önemli bir rol oynamaktadır. Çünkü okullar işleyiş bakımından durağan değil dinamik bir yapıya sahiptir. Bundan dolayı okul yapısı, okul sistemindeki kişiler ve diğer değişkenlerle ya da kendi aralarında çatışma ortamlarının oluşması için potansiyele sahiptir. Böyle bir ortamda okul müdürünün benimsediği liderlik tarzının yansımaları çatışmalar için önleyici olabileceği gibi çatışmaların artmasını da sağlayabilir. Bu noktada, durumu belirleyici faktör, okul müdürünün etkili liderliği olarak gösterilmektedir. Okul müdürünün etkili liderlik potansiyeli, onun dinamik olan okul yapısını profesyonelce yönetebilmesi için önemli bir kolaylaştırıcıdır. Bu çalışmada etkili liderlerin özellikleri etik sorumluluklar bağlamında alan yazındaki çalışmalarla tartışılmıştır. Etik sorumluluklar ve okuldaki dinamik yapının bir sonucu olarak dedikodu yönetimini de kapsayan etik dışı davranışlar bağlamında açıklanmaya çalışılmıştır. Her ne kadar okulun temel beşeri bileşenleri arasında öğretmen, yöneticiler ve diğer personel yer alsa da, süreçlerin yönetimi okul müdürünün elindedir. Bu nedenle etik sorumluluklar konusunda rol model olması önemlidir. Bu çalışmada, “etik”, “etik sorumluluk”, “etik dışı davranışlar”, “etkili liderlik” kavramları açıklanarak genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Etik, etik sorumluluk, etkili liderlik, liderlik, okul yönetimi

Kaynakça

• Akdoğan, A. & Demirtaş, Ö. (2014). Etik liderlik davranışlarının etik iklim üzerindeki etkisi: Örgütsel politik algılamaların aracı rolü. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 107-124.
• Altınkurt, Y., ve Yılmaz, K. (2011). Öğretmen adaylarının öğretmenlerin mesleki etik dışı davranışlar ile ilgili görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(22), 113-128
• Arslantaş, C. C., ve Dursun, M. (2008). Etik liderlik davranışının yöneticiye duyulan güven ve psikolojik güçlendirme üzerindeki etkisinde etkileşim adaletinin dolaylı rolü. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 111-128.
• Aydın, İ. (2003). Eğitim ve Öğretimde Etik. Ankara: Pegem Akademi.
• Aydın, Y. (2019). Öğretmenim etik miyiz?: Etik davranmanın bir formülü var mı?. Pergole Yayınları.
• Bahçetepe, Ü. & Giorgetti, F. M. (2015). Akademik başarı ile okul iklimi arasındaki ilişki. Istanbul Journal of Innovation in Education, 1(3), 83-101.
• Bakioğlu, A. (1996). Öğretmenlerin Kariyer Evreleri (Türkiye’de Resmi Lise Öğretmenleri Üzerinde Yapılan Bir Araştırma). (II. Ulusal Eğitim Sempozyumu Bildiriler Kitabı). Marmara Üniversitesi/Atatürk Eğitim Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Baloğlu, N. (2011). Dağıtımcı liderlik: Okullarda dikkate alınması gereken bir liderlik yaklaşımı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 127-148.
• Başel, R. (2007). Özel eğitim kurumlarında karşılaşılan etik dışı davranışlar (Denizli ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Bennis, W. (1999). Bir lider olabilmek. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Bezirci, M. & Konuşkan Bayraktar, M. (2017). Etik ilkeler ve etik eğitimi. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Can, E., & Işık Can, C. (2019). Okul yöneticilerinin etik dışı uygulamalarının belirlenmesi. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 5(16), 406-422.
• Canlı, S. (2016). Okul müdürlerinin öğretmenlere güveninin okul iklimine etkisi. (Yayınlanmamış doktora tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Cemaloğlu, N. & Duran, A. (2020). Fark yaratan başarılı okul müdürleri. Pegem Akademi.
• Cemaloğlu, N., & Kılınç, A. Ç. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin algıladıkları örgütsel güven ve yıldırma arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 37(165).
• Doğanay, A., & Erdal, Ş. E. N. (2007). Liderlik tarzlarının çalışanların bağlılık seviyesi ve performansına etkisi: Başakşehir Belediyesinde bir uygulama. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 324-348.
• Gümüşali, A. İ. (2001). Çağdaş okul müdürünün liderlik alanları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 28(28), 531-548.
• Gündüz, Y. & Balyer, A. (2012). Okul müdürlerinin etkili liderlik davranışlarının incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 5(2), 237-253.
• Güneş, H. (2016). Eğitimde etik. Eğiten Kitap.
• Haynes, F. (2020). Eğitimde etik. Ayrıntı Yayınları.
• Karadağ, E., İşçi, S. & Öztekin, Ö. & Anar, S. (2016). Okul iklimi ve akademik başarı ilişkisi: Bir meta-analiz çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 107-122.
• Karaevli, Ö. (2013). Anaokulu müdürlerinin etkili liderlik özelliklerine sahip olma düzeyleri. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 4(8), 35-52.
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(16), 443-465.
• Kennedey, J. F. (2009). Cesaret ve fazilet mücadelesi. İstanbul: Hayat.
• Kuçuradi, İ. (2020). Ahlak, etik ve etikler. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• MEB (2022). Öğretmenlik meslek kanunu. Web: (resmigazete.gov.tr) (E.T.: 25.03.2022).
• Muharrem, T. U. N. A., Bircan, H. ve Yeşiltaş, M. (2012). Etik liderlik ölçeği’nin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması: Antalya örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 143-155.
• Oral, B., Çoban, A. ve Bars, M. (2020). Eğitimde Ahlak ve Etik. Ankara: Pegem Akademi.
• Özdemir, E. (2003). Liderlik ve etik. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 151-168.
• Tonus, H. Z., & Oruç, İ. (2012). İnsan kaynakları yönetiminde etik dışı davranışlar ve yönetimi: bir işletmenin personel yönetmeliği içerik analizi. İş Ahlakı Dergisi, 5(10), 149-181.
• Uğurlu, C. T. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik ve örgütsel adalet davranışlarının etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Usta, M. E., Kaya, A. & Özyurt, D. (2018). Örgütsel dedikodu yönetimi. Harran Maarif Dergisi, 3(2), 1-13.
• Vural, Z. B. A., & Coşkun, G. (2011). Kurumsal sosyal sorumluluk ve etik. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1(1), 61-87.
• Yalçınkaya, M. (2002). Çağdaş okulda etkili liderlik. Ege Eğitim Dergisi, 1(2), 109-119.
• Yıldırım, G., & Kadıoğlu, S. (2007). Etik ve tıp etiği temel kavramları. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 29(2), 7-12.
• Yıldırım, İ. (2020). Öğretmenlerin paydaşlarla ilişkilerinde etik ilkeler. Ş. Ada & F. Silman (Ed.), Eğitimde Ahlak ve Etik içinde (117-140). Pegem Akademi.