DENİZ TİCARETİNDE KURTARMA HUKUKUNDA SORUMLULUK KURTARMASINA İLİŞKİN TARTIŞMALAR

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 18, 22.11.2024

Halil Emre Gürler

Öz

İçinde bulunduğumuz modern çağın gerekleri çerçevesinde teknolojik gelişmeler, çevreye yönelik hassasiyet ve haksız fiil sorumluluğu doktrinindeki gelişmeler, geleneksel denizde kurtarma hukukunda daha önce var olmayan sorumluluk kurtarmasının dikkate alınması zorunluluğunu doğurmuştur. Deniz ticaretinde kurtarma hukukunun temel unsurlarından olan ‘tehlike’ unsuru kapsamında maddi şeylerin tehlikeden kurtarılmasının yanında kurtarılan sıfatını haiz olanların soyut olarak sorumluluk altında kalabileceği şeylerden de kurtarılması söz konusu olabilmektedir. Gemi malikinin üçüncü şahıslara karşı sorumluluğunun doğması veya sorumluluk doğurabilecek bir nedenin kurtaran tarafından önlenmesi sadece malike değil kamuya da yarar sağlar. Bu anlamda sorumluluk kurtarması konusu hem özel hukuk hem de kamu hukuku boyutludur. Sorumluluk kurtarması kavramı kurtarma faaliyetinin başarısız olduğu ancak örneğin (kamu yararına olan) çevre zararının kısmen de olsa önlendiği hâllerde ‘faydalı neticenin mutlaka emniyet altına alınan değerlere (eşyalara) özgü olması’ ilkesinin terk edilmesi gerektiğine dair bir görüş olarak ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda yasal düzenlemelerin yetersiz olması, uygulamada sorumluluk kurtarmasına yeterli dikkatin verilmemesi ve ancak denizde kurtarma faaliyeti kapsamında taraflar açısından ayrı ayrı önem teşkil etmesi sebepleriyle sorumluluk kurtarmasının üzerinde durmak gerekmektedir. Çalışmamızda sorumluluk kurtarmasına ilişkin tartışmalı hususlar değerlendirilmek suretiyle çözüm önerileri sunulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

ticaret hukuku, deniz ticareti, denizcilik, kurtarma, sorumluluk kurtarması

Kaynakça

• Aberdein, Danielle, “Marine Salvage and the Environment: New Zealand and the 1989 Salvage Convention”, Australian and New Zealand Maritime Law Journal, Cilt: 10, Sayı: 1 (1994): 35-74.
• Chiu, Chung-Sheng, Chung-Ping Liu, Ki-Yin Chang, Wen-Jui Tseng ve Yung-Wei Chen, “Cost of Salvage – A Comparative Form Approach”, Journal of Marine Science and Technology, Cilt: 25, Sayı: 6 (2017): 742-751.
• Baughen, Simon, Shipping Law, 6. Bası, London: Routledge, 2015.
• Bozkurt, Banu, “Kurtarma Faaliyetinde Deniz Kirlenmesini Engelleyen Kurtaranın Ücret Hakkı”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 1 (2011): 169-191.
• Brough, Wayne T., “Liability Salvage – By Private Ordering”, The Journal of Legal Studies, Cilt: 19, Sayı: 1 (Ocak 1990): 95-111.
• Brice, Geoffrey, Brice on Maritime Law of Salvage 4th ed., edited by John Reeder, London: Sweet and Maxwell, 2003. (Brice on Maritime)
• Brice, Geoffrey, “Salvorial Negligence in English and American Law”, Tulane Maritime Law Journal, Cilt: 22, Sayı: 2 (Yaz 1998): 569-580. (Salvorial Negligence)
• Caner, Oğuz, “Kurtarma Yardım Ücreti”, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2003.
• Clift, Rhys ve Robert Gay, “The Shifting Nature of Salvage Law: A View from a Distance”, Tulane Law Review, Cilt: 79, Sayı: 5&6 (Haziran 2005): 1355-1384.
• CMI Yearbook 2016, Part III - Status of Ratifications to IMO Conventions, Bağlantı: https://comitemaritime.org/wp-content/ uploads/2018/05/Status-of-the-Ratifications-of-and-Accessions-tothe- Brussels-International-Maritime-Law-Conventions.pdf (E.T.: 22/05/2024)
• Dağ, Davut Sercan, “Kurtarma Hukuku Kapsamında Çevresel Kurtarma”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2019.
• De La Rue, Colin ve Anderson, Charles, Shipping and the Environment, Law and Practice (London, Hong Kong, 1998)
• Demir, İsmail, “1989 Londra Konvansiyonu Çerçevesinde Kurtarma”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2009. (1989 Londra)
• Demir, İsmail, “Özel Tazminat Koruma ve Tazmin Klozu (SCOPIC)”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 4 (2011): 89-107. (Özel Tazminat)
• Gaskell, Nicholas J. J., “The 1989 Salvage Convention and the Lloyd’s Open Form (LOF) Salvage Agreement 1990”, Tulane Maritime Law Journal, Cilt: 16, Sayı: 1 (Sonbahar 1991): 1-104.
• Jacobsen, Douglas A. ve James D. Yellen, “Oil Pollution: The 1984 London Protocols and the AMOCO CADIZ”, Journal of Maritime Law and Commerce, Cilt: 15, Sayı: 4 (1984): 467-488.
• Kender, Rayegân, Ergon Çetingil ve Emine Yazıcıoğlu, Deniz Ticareti Hukuku Temel Bilgiler Cilt I, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, Ekim 2016.
• Michael Kerr, “The International Convention on Salvage 1989: How It Came To Be,” The International and Comparative Law Quarterly, Cilt: 39, Sayı: 3 (Haziran 1990): 530-556.
• Mercangöz, Gül Ebru, “Kurtarma ve Yardım Hukukunda 1989 Londra Konvansiyonu ve Lloyd’s Open Form”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2001.
• Mukherjee, Proshanto K., “Salvage at Crossroads: Some Idle Thoughts and Reflections”, Current Problems In International Maritime Law: Liber Amicorum In Loving Memory of Prof. Dr. A. N. Yiannopoulos, Kitap Bölümü: 325-342, Ankara: Adalet Yayınevi, Haziran 2017.
• Ryan, Donnell M., “Protection of the Environment: A New Focus in the Convention on Salvage 1989”, Australian and New Zealand Maritime Law Journal, Cilt: 23, Sayı: 1 (2009): 1-11.
• Selek, Nazlı, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Denizde Kurtarma Hizmetleri, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2015.
• Sözer, Bülent, Deniz Ticareti Hukuku – II, İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2016.
• Status of IMO Treaties: Comprehensive Information on the status of multilateral Conventions and instruments in respect of which the International Maritime Organization or its Secretary-General performs depositary or other functions, 17.06.2021. https://wwwcdn.imo.org/ localresources/en/About/Conventions/StatusOfConventions/Status%20 -%202021.pdf (E.T.: 06/05/2024)
• Şeker, Mehmet, “Kurtarma Ücreti”, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi, 2013.
• Thomas, Rhidian, “Life Salvage,” Journal of Maritime Law and Commerce Cilt: 10 (1978): 79-104.
• Van Roon, Madeleine, “Liability Salvage”, Thesis, Erasmus University Rotterdam, 2013.
• Vincenzini, Enrico, International Regulation of Salvage at Sea, 2nd ed. (Milan, 1992).
• Yazıcıoğlu, Emine, Kender – Çetingil Deniz Ticareti Hukuku, İstanbul: Filiz Kitabevi, 2020.
• Yüzbaşıoğlu, Gamze, “Deniz Hukukunda Kurtarma ve Yardım’ın Unsurları”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1996.