Eser Sahipliğinde Gerçek Kişi Olma Şartının Yerindeliği Üzerine Bir İnceleme: Tüzel Kişiler Eser Sahibi Olabilir Mi?

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 191 - 214, 18.02.2025

Cemil Şaar

Öz

Fikri mülkiyet hukuku alanındaki haklar ve ödevlere ilişkin yapılacak birçok tartışmanın temelinde; fikri ürün ve eserlerin erişilebilir kılınıp bunlardan insanlığın yararlanmasını kolaylaştırma ve ürünleri meydana getirenlerin yani eser sahiplerinin çıkarlarını koruma endişelerinin karşılıklı yer aldığı bir terazi veya bir halat çekme oyunu vardır denebilir. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun farklı derecelerle gözettiği önemli birtakım menfaatler de bunlardır. Esasen en çok gözetilen menfaatlerin eser sahibine ait olduğunu, eser sahibinin hukukun bu alanında birincil öneme sahip süje olduğunu söylemek mümkündür.
Çalışmanın ilk bölümü; eser sahipliği hukuki statüsünün tanımına, oluşumuna ve anılan statünün sonuçlarına ilişkin incelemelere ayrılmıştır. İncelemeler hem Türk hukuku açısından hem de uluslararası anlaşmalar ve çeşitli yabancı ülke kanunları da dikkate alınarak karşılaştırmalı bir biçimde yapılmıştır. Birtakım yerel ve uluslararası yargı kararlarına da yer verilmesi suretiyle konunun uygulama boyutu da incelenmiştir. İkinci bölümde ise tüzel kişilerin eser sahipliği meselesi; öncelikle bu konuya ilişkin pozitif düzenlemelerin ve bunların tarihi gelişimlerinin incelenmesi, sonrasında ise tüzel kişilerin eser sahibi olamayacağına dair Türk öğretisinde sunulan temel argümanların eleştirilmesi suretiyle ele alınmıştır.
Tüzel kişilerin eser sahipliği konusuna dair olan ve öğretideki kabullerden ayrıksı bir sonuca ulaşan bu incelemenin metodolojisi; pozitif düzenlemeleri tarihi gelişimleriyle incelemek, uygulama ve öğretideki görüşleri eleştirerek aktarmak, mümkün surette karşılaştırmalı hukuk incelemelerine yer vermek ve özellikle de lege feranda anlamda birtakım tespitlerde bulunmak olarak özetlenebilir. Çalışmanın amacını ise tüzel kişilerin bazı şartlar dahilinde eser sahibi olmalarına izin verilmesi gerekliliğini ortaya koymak veya en azından bu konuyu tartışmaya açmak olarak özetlemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Eser, Eser Sahibi, Tüzel Kişiler, Orijinallik, Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, FSEK

Proje Numarası

2487094280

Kaynakça

• Arkan, Azra: Eser Sahibinin Haklarına Bağlantılı Haklar, İstanbul, 2005, Vedat Kitapçılık.
• Arslanlı, Halil: Fikri Hukuk Dersleri: 2 Fikir ve Sanat Eserler, İstanbul,1954, Sulhi Garan Matbaası.
• Ateş, Mustafa: Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Hakların Kapsamı ve Sınırlandırılması. Ankara, 2003, Seçkin Yayınları.
• Ateş, Mustafa: Fikri Hukukta Eser, Ankara, 2007, Turhan Kitabevi.
• Ayiter, Nuşin: Hukukta Fikir ve Sanat Ürünleri, Ankara, 1972, Sevinç Matbaası.
• Akbulut, Pakize Ezgi: "Borçlar Hukukunda Kesin Hükümsüzlük Yaptırımının Amaca Uygun Sınırlama (Teleolojik Redüksiyon) Yöntemi İle Daraltılması" İstanbul, 2016, On İki Levha.
• Beşiroğlu, Akın: Fikir Hukuku Dersleri, 4. Baskı, İstanbul, 2006, Arıkan.
• Bozbel, Savaş: Fikri Mülkiyet Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, 2015, 12 Levha Yayınevi.
• Çakmak, Diren: Osmanlı Telif Hukuku İle İlgili Mevzuat. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 21, 2007, s. 191-234.
• Dural, Mustafa / Öz, Turgut: Türk Özel Hukuku - Kişiler Hukuku, 23. Baskı, 2. Cilt. İstanbul, 2022, Filiz Kitabevi.
• Erdil, Engin: Fikri Mülkiyet Hukuku Ders Kitabı, İstanbul, 2016, Vedat Kitapçılık.
• Erel, Şafak: Türk Fikir ve Sanat Hukuku, 3. Baskı, Ankara, 2009, Yetkin Yayınevi.
• Gökyayla, Emre: Telif Hakkı ve Telif Hakkının Devri Sözleşmesi, 2. Baskı, Ankara, 2001, Yetkin Yayınevi.
• Güneş, İlham: Son Yasal Düzenlemelerle Uygulamada Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, İstanbul, 2008, Seçkin Yayınevi.
• Gürsel, Üstün: Yargısal Uygulamada Fikri Haklar, İstanbul Barosu Dergisi, Cilt: 73, Sayı: 10-12, 1999, s. 954-981.
• Hirsch, Ernst: Hukuki Bakımdan Fikri Say, İstanbul, 1942, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Hansmann, Henry: Authors and Artists Moral Rights: A Comparative Legal and Economic Analysis, The Journal of Legal Studies, Cilt: 26, Sayı: 1, 1997, s. 95-143.
• Hakkakul, Yıldız Özge: Çalışanların Meydana Getirdiği Eserler. İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: 72, Sayı: 2, 2014, s. 497-540.
• Hacımahmutoğlu, Sibel: Anonim Ortaklıkta Ultra Vires Doktrini ve Ortaklığı Bağlamaya Yetkili Organın (Yönetim Kurulunun) Yetkilerinin Sınırlandırılması, Ankara, 2016, Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü.
• Jaszi, Peter: Toward a Theory of Copyright: The Metamorphoses of "Authorship. Duke Law Journal, Cilt: 1991, Sayı: 2, 1991, s. 455-502.
• Kılıçoğlu, Ahmet Mithat: Sınai Haklarla Karşılaştırmalı Fikri Haklar, 5. Baskı, Ankara, 2019, Turhan Kitabevi.
• Karademir, Artür: “ Çalışanların Yarattığı Eserler Üzerinde Fikri Hakların Kullanılması” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• Kuntalp, Erden: Karışık Muhtevalı Akit, 2. Baskı. Ankara, 2013, Banka ve Ticaret Enstitüsü.
• Karahan, Sami / Suluk, Cahit: Fikri Mülkiyet Hukukunun Esasları, 3. Baskı, Ankara, 2012, Seçkin.
• Nomer, Haluk Nami / Akbulut, Pakize Ezgi: Medeni Hukuka Giriş, 7. Baskı. İstanbul, 2022, Filiz Kitabevi.
• Oğuzman, Kemal / Barlas, Nami: Medeni Hukuk, 28. Baskı. İstanbul, 2022, On İki Levha.
• Öztan, Fırat: Fikir ve Sanat Eserleri Hukukunda İşlenme Eserler. Profesör Doktor Ali Bozer'e Armağan (s. 221-242). içinde Ankara, 1998, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü.
• Öztan, Fırat: Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, Ankara, 2008, Turhan Kitabevi. Öztrak, İlhan: Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Haklar, Ankara, 1971, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Suluk, Cahit / Karasu, Rauf: Fikri Mülkiyet Hukuku, 5. Baskı, Ankara, 2021, Seçkin Yayınevi.
• Serozan, Rona: Hukukta Yöntem, 2. Baskı. İstanbul, 2017, Vedat Kitapçılık.
• Serozan, Rona: Medeni Hukuk, 8. Baskı, İstanbul, 2018, Vedat Kitapçılık.
• Tekin, Memiş: Fikri Hukuk Bakımından İnternet Ortamında Müzik Sunumu, Birinci Baskı. Ankara, 2002, Seçkin Yayınevi.
• Tekinalp, Ünal: Fikri Mülkiyet Hukuku, 5. Baskı, İstanbul, 2012, Vedat Kitapçılık.
• Tosun, Yalçın: Sinema Eserleri ve Eser Sahibinin Hakları, 2. Baskı, İstanbul, 2013, 12 Levha Yayınları.
• Uslu, Ramazan: Türk Fikir ve Sanat Hukuku'nda Eser Kavramı, Ankara, 2003, Seçkin.
• Yavuz, Levent / Alıca, Türkay / Merdivan, Fethi: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Yorumu, 1. Cilt, 2. Baskı, Ankara, 2014, Seçkin Yayınevi.
• Yarsuvat, Duygun: Türk Hukukunda Eser Sahibi ve Hakları, İstanbul, 1984. Yılmaztekin, Hasan Kadir: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Uyarınca Eser Sahipliği ve Hak Sahipliği ile Bunların Tecavüzü Davaları Bağlamında Davacı Sıfatı. Adalet Dergisi, Sayı: 65, s. 499-557.
• Yılmaztekin, Hasan Kadir: Türk Fikrî Haklar Hukuku Yapay Zekâ Tarafından Meydana Getirilen Eserleri Korumak İçin Hazır mı? Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 2, Aralık 2020, s. 1513-1586.