LATİN AMERİKA ÜLKELERİNDE ÇEVRE TAHRİBATININ VE YENİLENEBİLİR ENERJİNİN BÜYÜME ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Yıl 2025, Cilt: 17 Sayı: 4, 463 - 486, 07.10.2025

Aslı Okay Toprak

Öz

Bu çalışma, Latin Amerika'da yenilenebilir enerji kullanımında öncü olan Uruguay, Kosta Rika, Şili, Brezilya ve Peru'da çevresel bozulma ve yenilenebilir enerji kullanımının ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini incelemektedir. Karbon emisyonları çevresel etkinin göstergesi olarak kullanılırken, toplam enerji tüketiminde yenilenebilir enerjinin payı da dikkate alınmaktadır. Çalışmaya dahil edilen ülkeler, Latin Amerika'da yeşil enerji sektöründe lider konumdadır ve elektrik üretimi için hidroelektrik, rüzgâr, güneş, jeotermal ve biyokütle kaynaklarını çok yüksek oranlarda kullanmaktadır. Bu bağlamda, bu çalışmanın amacı, bu ülkeler üzerinde bölgesel bir analiz yaparak mevcut literatüre katkı sağlamaktır. Çalışmaya dahil edilen ülkelerin 1990-2021 dönemine ait verileri kullanılarak, görünüşte ilişkili olmayan regresyon (SUR) yöntemi ile bir analiz gerçekleştirilmiştir. Modelin bağımlı değişkeni kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) olup, bağımlı değişkenler yenilenebilir enerji tüketimi (toplam nihai enerji tüketiminin yüzdesi olarak) ve kişi başına karbondioksit (CO₂) emisyonlarıdır ve kontrol değişkeni brüt sermaye oluşumudur. SUR modeli sonuçlarına göre, karbon emisyonlarının GSYİH üzerindeki artan etkisi en belirgin olarak Brezilya'da görülmüştür. Brezilya'yı takip eden Peru ve Uruguay'da karbon emisyonları GSYİH ile artmaktadır. Sermaye stoku da modeldeki tüm ülkelerde GSYİH ile doğru orantılı bir ilişki içindedir. Sermaye stokunun GSYİH üzerinde en yüksek etkiye sahip olduğu ülke Kosta Rika'dır. En düşük etki Brezilya'da gözlemlenmiştir. Yenilenebilir enerji tüketiminin GSYİH üzerindeki etkisi, modellerdeki tüm ülkelerde genel olarak düşüktür. Ancak, yenilenebilir enerji tüketiminin GSYİH üzerindeki en büyük etkisi Brezilya'da, en düşük etkisi ise Peru'da gözlemlenmiştir. Bu çalışmanın ampirik sonuçları, yenilenebilir enerji tüketiminin GSYİH üzerinde beklenenden daha düşük bir etkiye sahip olduğunu göstermesi açısından dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler

Karbon Emisyonları , Yenilenebilir Enerji , Büyüme , SUR Modeli

THE EFFECTS OF ENVIRONMENTAL DEGRADATION AND RENEWABLE ENERGY ON GROWTH IN LATIN AMERICAN COUNTRIES

Öz

This study examines the effects of environmental degradation and renewable energy use on economic growth in Uruguay, Costa Rica, Chile, Brazil, and Peru, which are pioneers in renewable energy use in Latin America. Carbon emissions are used as an indicator of environmental impact, while the share of renewable energy in total energy consumption is also considered. The countries included in the study are leaders in the green energy sector in Latin America and use hydroelectric, wind, solar, geothermal, and biomass sources at very high rates for electricity production. In this context, the aim of this study is to contribute to the existing literature by conducting a regional analysis of these countries. Using data from the 1990-2021 period for the countries included in the study, an analysis was conducted using the seemingly unrelated regression (SUR) method. The dependent variable of the model is gross domestic product (GDP) per capita, the independent variables are renewable energy consumption (as a percentage of total final energy consumption) and carbon dioxide (CO₂) emissions per capita, and the control variable is gross capital formation. According to the SUR model results, the increasing effect of carbon emissions on GDP is most pronounced in Brazil. Following Brazil, carbon emissions are increasing with GDP in Peru and Uruguay. Capital stock also has a positive relationship with GDP in all countries in the model. The country with the highest impact of capital stock on GDP is Costa Rica, while the lowest impact is observed in Brazil. The impact of renewable energy consumption on GDP is generally low in all countries in the models. However, the greatest impact of renewable energy consumption on GDP is observed in Brazil, while the lowest impact is observed in Peru. The empirical results of this study are noteworthy in that they show that renewable energy consumption has a lower impact on GDP than expected.

Anahtar Kelimeler

Carbon Emissions , Renewable Energy , Growth , SUR Model

Kaynakça

• Aflaki, S., Basher, S. A., Masini, A. (2014, December 1). Does Economic Growth Matter? Technology-Push, Demand-Pull and Endogenous Drivers of Innovation in the Renewable Energy Industry. HEC Paris Research Paper No. MOSI-2015-1070: HYPERLINK "https://ssrn.com/ abstract=2549617" \t "_blank" https://ssrn.com/abstract=2549617
• Apergis, N., Payne, J. E. (2010). Renewable Energy Consumption and Economic Growth:Evidence from A Panel of OECD Countries. Energy Policy, 38, 656–660. HYPERLINK "https://doi.org/10.1016/j. enpol.2009.09.002" \t "_blank" \o "Persistent link using digital object identifier" https://doi.org/10.1016/j.enpol.2009.09.002
• Armeanu, D., Vintila, G., Gherghina, S. (2017). Does Renewable Energy Drive Sustainable Economic Growth?Multivariate Panel Data Evidence for EU-28 Countries. Energies, 10(3), 1–21. HYPERLINK "https://doi. org/10.3390/en10030381" https://doi.org/10.3390/en10030381
• Baltagi, B. H. (2005). Econometric Analysis of Panel Data. Chishester: John Wiley&Sons.
• Balza, L. H., Heras-Recuero, L., Matias, D., Yepez-Garcia, A. (2024).
• Green or Growth?Understanding the Relationship between Economic Growth and CO2 Emissions. Inter-American Development Bank Energy Division. Inter-American Development Bank.HYPERLINK "http://dx.doi. org/10.18235/0012943" http://dx.doi.org/10.18235/0012943