Malatya Geleneksel Konutları Ve Dokusu Üzerine Bir Yaklaşım: Yakınca Evleri

Yıl 2020, Milli Mücadele'nin 100. Yılı Özel Sayısı, 740 - 756, 18.12.2020

Murat Şahin , Bahtiyar Eroğlu

https://doi.org/10.21733/ibad.791883

Cited By: 1

Öz

Anadolu ve Malatya tarihi ticaret yolları, jeopolitik ve topografya özellikleri nedeniyle tarih boyunca birçok uygarlık tarafından yerleşim alanı olarak tercih edilmiştir. Bu bağlamda Malatya kültürel ve doğal miras bakımından çok zengin ve çeşitli mimari mirasa ve dokuya sahiptir. Kültürel mirasımızın önemli bir bölümünü oluşturan geleneksel konutlar, yapıldığı bölgelerdeki sosyo-kültürel ve çevresel etmenlerden etkilenerek ve şekillenerek günümüze kadar gelmiştir. Geleneksel Türk evi; Anadolu’nun çevresel ve kültürel ortamı, Türklerin Orta Asya’dan getirdikleri kültürel ve mimari miras ve İslam inancının etkileşiminden ortaya çıkmıştır. Bu nedenle geleneksel konutlar yapıldığı bölgenin iklim, topoğrafya, kültürel ortam gibi fiziksel ve kültürel normların özellikleri ve çeşitliliğine göre şekillenerek; bölgeye özgü malzeme, mekan kurgusu, konumlanma ve yapım tekniği gibi mimari karakterler olarak karşımıza çıkmaktadır. Geleneksel konutlar dönemin sosyal, kültürel, ekonomik, teknoloji ve yapım teknikleri gibi birçok alanda bizlere veriler sunan önemli kültürel değerlerdir. Malatya, geleneksel konut ve doku bakımından zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Fakat günümüzün değişen sosyo-kültürel ortam, ihtiyaçlar, yaşam tarzı, rant, hızlı kentleşme gibi birçok nedenden dolayı; Malatya, özellikle geleneksel dokusunu hızla kaybetmektedir. Bu bağlamda geleneksel konutları ve dokusunun büyük bir bölümünü halen özgün bir şekilde korumuş olan Yeşilyurt ilçesinin Yakınca Mahallesinde ki geleneksel konutlar üzerinde çalışma yapılmıştır. Çalışmanın yöntemi olarak literatür taraması yapılmış, çalışma alanı olarak belirlenen bölgedeki geleneksel konutların mekânsal rölöveleri alınmıştır. Geleneksel konutların iç mekan, cephe; taka, niş, dolap, ocak, sedir gibi mimari öğelerin detaylı görselleri çekilmiştir. Çalışmanın amacı; yoğun bir geleneksel dokuya sahip konutlarının plan, mekan özellikleri, cephe özellikleri, malzeme ve yapım teknikleri gibi mimari özelliklerini inceleyerek; yapılar hakkında detaylı irdelemeler yapılması amaçlanmıştır. Bu kapsamda Malatya Yakınca bölgesi özelinde geleneksel konutların önemine vurgu yapılarak, gelecek nesiller için bir literatür altlığı oluşturması ve geleneksel konutların daha iyi korunarak farkındalığın artırılması düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Türk Evi, Geleneksel doku, Malatya, Yeşilyurt-Yakınca evleri

An Approach On The Traditional Houses And Textures Of Malatya: The Yakinca Houses

Öz

Anatolia and Malatya have been preferred as a residential area by many civilizations throughout history due to their historical trade routes, geopolitical and topographic features. In this context, Malatya has a very rich and diverse architectural heritage and texture in terms of cultural and natural heritage. Traditional dwellings, which constitute an important part of our cultural heritage, have survived to the present day by being influenced and shaped by socio-cultural and environmental factors in the regions where they were built. Traditional Turkish house; The environmental and cultural environment of Anatolia has emerged from the interaction of the cultural and architectural heritage that Turks brought from Central Asia and the Islamic belief. For this reason, traditional houses are shaped according to the characteristics and diversity of physical and cultural norms such as climate, topography and cultural environment; It appears as architectural characters such as the material specific to the region, spatial setup, positioning and construction technique. Traditional houses are important cultural values that provide us with data in many areas such as social, cultural, economic, technology and construction techniques of the period. Malatya has a rich cultural heritage in terms of traditional housing and texture. However, due to many reasons such as today's changing socio-cultural environment, needs, lifestyle, rent, rapid urbanization; Malatya is losing its traditional texture rapidly. In this context, studies have been carried out on traditional houses in Yakınca Neighborhood of Yeşilyurt district, which still preserves traditional houses and a large part of its texture in an original way. As the method of the study, the literature was searched and the spatial surveys of the traditional houses in the region determined as the study area were taken. Traditional houses interior, facade; Detailed images of architectural elements such as anchors, niches, cupboards, stoves, cedars were taken. Purpose of the study; By examining the architectural features such as plan, spatial features, façade features, materials and construction techniques of residences with a dense traditional texture; It is aimed to make detailed investigations about the buildings. In this context, emphasizing the importance of traditional houses in the Malatya Yakınca region, it is thought to create a literature base for future generations and to increase awareness by better preserving traditional houses.

Anahtar Kelimeler

Traditional Turkish House, Traditional texture, Malatya, Yesilyurt -Yakınca Houses

Kaynakça

• Aytaç, İ., (2003). Malatya Mimari, Türkiye Diyanet Vakfı islam Ansiklopedisi, İstanbul. 27, 474-477
• Aytaç, İ.,( 2015).Geleneksel Malatya Evleri Envanteri, Malatya Büyükşehir Belediyesi, Malatya,s220.
• Bektaş, C.,(1978). Halkın Elinden Dilinden, Mimarlık16(156)
• Demirbağ H., ve Fahrettin, F., (2013). Medeniyetin Beşiği Malatya, Malatya Valiliği Malatya Kitaplığı Yayınları, İstanbul
• Durgun, Y., (2006), Geleneksel Malatya Evleri Üzerine Bir İnceleme, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, , Ankara
• Eldem, S. H., (1989). Türk Evi, Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı, İstanbul.
• Karabacak Z.İ, (2013), Yerel Dokusunu Yitirmekte Olan Bir Kent: Malatya, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/5 Spring 2013, p. 345-355
• Işık, Z., (1992). Geleneksel ve günümüz konutlarının iç mekan analizi, Yayınlanmış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Malatya Valiliği.,(2004). Sosyal Kültürel ve Ekonomik Yönleriyle Malatya, Malatya Valiiiği,ss261
• Metin, T., (2013), Selçuklular Zamanında Anadolu’da Türk Iskanına Dair Bir Inceleme: Malatya Örneği, Çankırı Karatekin Üniversitesi SBE Dergisi 4(2):137-156.
• Özbek, O.,(1988). Malatya Evleri, Türk Etnografya Dergisi, XVII:131-139.
• Özyılmaz, H., ve Aluçlu, İ.,(2009). Malatya Geleneksel ve Güncel Konutları’nda Kullanıcı Gereksinimleri ve Tasarıma Yansıması, Electronic Journal of Social Sciences,8:168-183.
• Temiz H., (1990). Malatya Yeşilyurt Yöresel Mimari Örneklemesi: Analiz ve Değerlendirme,Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, ,Elazığ
• Tuncer C. O., (2007). Anadolu Kervan Yolları, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, s234
• Turgut, H. S.(1990). Kültür- Davranış- Mekan Etkileşiminin Saptanmasında Kullanılabilecek Bir Yöntem. Doktora Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Turgut, H., (1997). Geleneksel Malatya Evleri: Kültür ve Mekan, Yapı dergisi, (186): 74-81.
• Yardımcı, M.,(1992)‘’Geleneksel Malatya Evleri’’, Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, S.XVI., İstanbul, s.37.
• Malatya haritası Web: http://www.lafsozluk. com /2012/01/malatya-ilinin-turkiye-haritasindaki.html, erişim tarhi eylül,2020
• Malatya ilçeleri Web: http://www. enerjiatlasi.com/gunes-enerjisi-haritasi/malatya),erişim tarhi eylül,2020