II. DÜNYA SAVAŞI’NIN YIKIMI ÜZERİNDEN SİNEMADA RÜYA VE GERÇEK: HİROŞİMA SEVGİLİM’İN PSİKANALİTİK KURAM AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 1, 137 - 166, 01.01.2021

Nur İnci

Öz

19. yüzyılın son çeyreğinde Freud tarafından ortaya konmuş ve sonraki yıllarda sistemleştirilmiş psikanaliz, psikolojiyle beraber sanatın her dalında etkilerini hissettirmiştir. Freud, sanat eserleri üzerinden sanatçıya, eserin bağlı olduğu topluma, o toplumun arkaik ve bilinçdışı ögelerine dair psikanalitik çözümlemelerde bulunmuştur. Bu sayede sanatçıyı bir terapi odasında gibi değerlendirmiş ve aktarımlarına göre karşı aktarımlarını oluşturmuştur. Freud’u takip eden psikanalistler de kendisinin kavramlarını farklı boyutlara taşımışlardır ve özellikle rüya olgusu üzerinden gerçekliğe ve bilinçdışına dair analizlerini gerçekleştirmişlerdir. Psikanalizin bilim insanlarını tartışmaya yönlendirdiği ve popülerleştiği zaman diliminde sinemada da farklı bir akımdan, Yeni Dalga Hareketi’nden ve Rive Gauche Groupe’tan söz edilebilir. Bu dönemde sanatçılar, tıpkı Freud’un yaptığı gibi kuralları yıkmayı ilke edinmiş ve kendi yarattıkları dünyaları üzerinden duygu ve düşüncelerini perdeye aktarmışlardır. Aynı dönemde çarpıcı olan bir diğer gelişme ise, II. Dünya Savaşı ve onun bireyden topluma bıraktığı izlerdir. Bu izler ya da yaralar, sanatçıların savaşı kendi dünyalarında yarattığı karakterlerle perdeye aktarmasını sağlamıştır. Sanatçının hikâyesi, bilinçten ve bilinçdışından ayrı tutulamaz; dolayısıyla film çözümlemeleri içerisinde psikanalizin yeri oldukça önemlidir. Buradan hareketle bu araştırmada II. Dünya Savaşı sonrasında geçen Alain Resnais’nin Hiroşima Sevgilim’in film çözümlenmesi amaçlanmıştır. Filme ait olay örgüleri üzerinden psikanalitik değerlendirmeler gerçekleştirilmiştir. Sonuçlara göre yönetmenin bilinçdışını yansıtan bu filmde, savaş olgusunu iki karakterin kendi iç savaşları üzerinden şehirlere ve toplumlara mal ettiği görülmüştür. Savaş, taraflarda farklı şekillerde oluşmaktadır; Resnais bu sayede savaşın tek bir gözden incelenmemesi gerektiğine vurgu yapmıştır. Ayrıca otoritenin sorgulanması, insan hayatının gücün elindeyken nasıl bir şekilde bastırıldığı ve bireylerin davranışlarında bilinçdışındakilerin yansımalarının etkisi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

hiroşima sevgilim, psikanaliz, rüya, gerçeklik, bilinçdışı

Kaynakça

• Alemdar, Ö. (2019). Ergenlikte Anne Baba Otoritesi Üzerine Düşünmek. F. Akkapulu (Ed.) Hangi Otorite. (ss. 157 – 170). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Bakır, B. (2002). Filmin Psikanalitik Çözümlemesinde Temel Kavramlar, Sinemasal, Vol. 7, 50-71.
• Bakır, B. (2008). Sinema ve Psikanaliz. İstanbul: Hayalet Kitap.
• Dufour, J. (2014). Baba Cinayeti: Tümgüçlülüğün Ölümünden Doğan Gerçeklik. der. Ertüzün I. Baba İşlevi, İstanbul: İstanbul Bilgi Ünversitesi Yayınları, s. 49 – 66.
• Erdem, N. (2014). Freud’un Kuramında Baba İşlevi. Der. Ertüzün I. Baba İşlevi, İstanbul: İstanbul Bilgi Ünversitesi Yayınları, s. 15 – 22.
• Freud, S. (2016). Haz İlkesinin Ötesinde. Çev. Ali Babaoğlu. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Freud, S.(1994). Kendi Kendine Psikanaliz. Çev. T.Büyükören. İstanbul: Düşünen Adam Yayınları.
• Freud, S. (1996). Düşlerin Yorumu I. Çev. Emre Kapkın. İstanbul: Payel Yayınları.
• Freud, S. (1999). Uygarlığın Huzursuzluğu. Çev. Haluk Barışcan. İstanbul: Metis Yayınevi.
• Habip, B. (2014). Psikanaliz Kuramlarında Babanın Yeri Paneli Açılış Konuşması. der. Ertüzün I. Baba İşlevi, İstanbul: İstanbul Bilgi Ünversitesi Yayınları, s. 3 – 5.
• Herman, J. (2020). Travma ve İyileşme. Çev. Tamer Tosun. İstanbul: Literatür.
• Horney, K. (2006). Kendi Kendine Psikanaliz. Çev. Selçuk Budak. İstanbul: Öteki Yayınevi.
• İnci, N. (2020). Travmanın Psikolojik Değerlendirme Sürecine Yansıması. Aktan, Z.D. (Ed.). Çocukluk Çağı Travmasının Yansımaları (ss. 45 – 80). İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kağıtçıbaşı, Ç., Cemalcılar, Z. (2019). Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar Sosyal Psikolojiye Giriş. İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Kiraz, S. (2016). Türk Sinemasında Rüyalar: Semih Kaplanoğlu’nun Bal-Süt-Yumurta Üçlemesi. Yayınlamış Yüksek Lisans Tezi: Marmara Üniversitesi.
• McMartin, J. (2020). Kişilik Psikolojisi. Çev. Dilek Gençtanırım Kurt, Çev. Selen Demirtaş Zorbaz. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Odabaş, B. (1994). Fransız Sinemasında Yeni Dalga. Marmara İletişim Dergisi, Vol. 5, 281 – 288.
• Oduncu, P. (2018). Roman Polanski'nin Apartman Üçlemesine Psikanalitik Bir Bakış. SDÜ İfade, Vol.1 No. 2, 92 – 120.
• Ormanlı, O. (2011). Başlangıç Filminde Psikanalitik Öğeler ve Rüya Olgusu. Yedi, DEÜ GSF Dergisi, Vol. 6, 55 – 62.
• Sabbadini, A. (2016). Yeni Bir Profesyonellik Alanı: Psikanaliz Üzerine Filmler. Çev. Özge Yüksel, Ed. Özden Terbaş, Hareketli İmgeler Filmler Üzerine Psikanalitik Yansımalar, İstanbul: İstanbul Bilgi Ünversitesi Yayınları, s. 9 – 34.
• Teksoy, R. (2014). Rekin Teksoy’un Sinema Tarihi. İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Terbaş, Ö. (2013). Sine-masal Dil ve Psikanalitik Eleştiri. Terbaş, Ö. (Ed.). Sinema ve Psikanaliz: Filmler ve Bilinçdışı (ss. 1 – 12). İstanbul: İstanbul Bilgi Ünversitesi Yayınları.
• Terbaş, Ö. (2015). Giriş: Kayıplarımızın ve Zamanın İzinde. Ed. Özden Terbaş Sinema ve Psikanaliz II: Kayıp ve Zaman. İstanbul: İstanbul Bilgi Ünversitesi Yayınları, s. 1 – 11.
• Tunaboylu- İkiz, T. (2005). Düşlemler. Psikanaliz Konuşmaları (s. 73 – 92). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Turan, M. O. (2013). Kuyu Filmindeki Arzu Kavramının Lacancı Psikanalitik Yaklaşım Çerçevesinde Çözümlenmesi. Selçuk İletişim,7(4): 170 – 185.
• Ulusoy Önbayrak, N. (2008). Sanatta Gerçeklik İçerisinde İtalyan Yeni Gerçekçiliği. Marmara İletişim Dergisi, Vol. 13, No. 13, 187 – 203.
• Vaughan, H. (2013). Alain Resnais and the Code of Subjectivity. Where Film Meets Philosophy. New York: Colombia University Press, s. 139 – 168.
• Yengin, D. (2017). İletişim Çalışmalarında Araştırma Yöntemleri ve Uygulamaları. İstanbul: Der Yayınları.
• Yetimova, S. (2018). Fransa’da Sinema Dergiciliğinin Tarihsel Gelişimi ve Positif Dergisi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Elektronik Dergisi, Vol. 6, 1648 – 1675.
• Yıldırım, E., Can, A. (2019). Fransız Yeni Dalga Sineması İçinde Yenilikçi Bir Yönetmen Jean Luc Godard Filmlerinin İdeolojik Boyutu. Selçuk İletişim, Vol. 12, No. 1, 164 – 185.
• Zabcı, N. (2020). Travmanın Psikanaliz Odasına Yansıması. Aktan, Z.D. (Ed.). Çocukluk Çağı Travmasının Yansımaları (ss. 81 – 96). İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
• ELEKTRONİK KAYNAKLAR URL-1 http://www.perasinema.com/yonetmen-koltugu-alain-resnais/6/ (Erişim Tarihi: 20.09.2020).
• URL-2 https://www.britannica.com/biography/Alain-Resnais (Erişim Tarihi: 22.09.2020).
• URL-3 http://www.sanatatak.com/view/nehrin-sol-yakasindan-bir-yonetmen-alain-resnais (Erişim Tarihi: 20.09.2020).
• URL-4 http://www.frenchfilms.org/biography/alain-resnais.html (Erişim Tarihi: 22.09.2020).