DÖNGÜSEL EKONOMİNİN MODA SEKTÖRÜNDEKİ ROLÜ

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 116 - 137, 27.05.2024

Gözde Öymen Nihal Kocabay-şener

Öz

Dijitalleşme ve hızla artan dünya nüfusu, kitlesel tüketimin de gün geçtikçe artmasına neden olmuştur. Böylelikle, doğal kaynaklar tükenmeye başlamış, dünya ekonomik, çevresel ve sosyal sorunlarla yüzleşmek durumunda kalmıştır. Pazarın ana gücü olan yeni nesil tüketiciler ise artık istek ve ihtiyaçlarının tatmin edilmesinin yanı sıra, anlamlı ve hazcı bir yaşam için farklı değerler sunulmasını talep etmeye başlamıştır. Buna bağlı olarak da sektörel bazda çeşitli önlemlerin alınması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu sektörlerden bir tanesi de bir pamuklu t-shirt üretiminde 2 bin 720 litre, bir kot pantolon üretiminde 10 bin 850 litre su harcayan, tarım sektöründen sonra en çok su tüketen, petrol endüstrisinden sonra da en çok kirliliğe yol açan sektör olan hazır giyim, moda ve tekstil sektörüdür.
Moda endüstrisi, sürdürülebilir moda ve döngüsel ekonomi kavramlarının bir araya gelmesiyle ortaya çıkan döngüsel moda yaklaşımı ile endüstrideki üretimi doğrusal değil, döngüsel bir düzeye oturtarak verdiği zararları azaltma yoluna gitmeye çalışmaktadır. Bu yaklaşımda, sektördeki ürünlerin geri dönüşüme kazandırılması ve kullanım sürelerinin uzatılmasının yanında tüketicilerin de yavaş moda anlayışını benimsemelerini sağlamak gerekmektedir. Diğer bir deyişle, döngüsel moda, üretimde zararın minimuma indirildiği, tüketimde de bilinçli tüketicilerin hedonik tüketime yönelmeden, stil/moda ayrımını yapabildiği bir sektörü hedeflemektedir. Bu çalışmada, ilk olarak hızlı ve yavaş moda kavramları açıklanacaktır. Daha sonra, döngüsel ekonomi ve döngüsel moda kavramları tüketim ve sürdürülebilirlik bağlamında ele alınacaktır. Son olarak ise döngüsel ekonominin moda sektöründe kullanılmasının ana hedefleri doğrultusunda Türkiye’de faaliyet gösteren moda markalarının döngüsel modayı iletişim stratejilerinde nasıl kullandıklarının tespiti ortaya konulmaya çalışılmıştır. Döngüsel modayı kullanan moda markaları bu çalışmada hızlı moda markaları, aktivist markalar, lüks markalar ve platformlar olarak dört grupta ele alınmıştır. Çalışma sırasında bu farklı moda markalarının birbirlerine benzeyen ve farklılaşan yönlerinin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

döngüsel ekonomi, döngüsel moda, hızlı moda, geri dönüşüm

Kaynakça

• Alpat, F. E., (2012). Yavaş Moda Nedir? 1. Uluslararası Moda ve Tekstil Tasarımı Sempozyum Bildirileri Özel Sayı Akdeniz Sanat Dergisi, 4 (8).
• Bukhari, M.A., Carrasco-Gallego, R., ve Ponce-Cueto, E. (2018). Developing a National Programme for Textiles and Clothing Recovery. Waste Management and Research. 36, 321–331.
• Cachon, Gérard P. ve Swinney, R. (2011). The Value of Fast Fashion: Quick Response, Enhanced Design, and Strategic Consumer Behavior. Management Science. 57(4), 778–795.
• Clark, H., (2008). Slow Fashion – An Oxymoron – Or A Promise For The Future?. Journal of Fashion Theory. 12 (4), 427–446.
• Çırakoğlu, İ.S. (2019). Giysi Tasarımı Açısından Döngüsel Ekonomi ve Paylaşım Odaklı Tüketim Modelleri. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Tekstil ve Moda Tasarımı Anasanat Dalı, Tekstil ve Moda Tasarımı Programı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Elbeyoğlu, S. ve Acar, S. (2022). Yavaş Modada Tekstil Mirası Yaklaşımlarına Örnek: Kumaş ve Giysi Tasarımında Halı Uygulamaları. Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 28: 83-98.
• Ellen MacArthur Foundation ve Circular Fibres Initiative (2017). A new textiles economy: Redesigning fashion’s future. https://www. ellenmacarthurfoundation.org/assets/downloads/publications/ANew-
• Eroğlu, S. Ve Sak, C. (2021). Hızlı Moda Akımının Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Doğrultusunda İncelenmesi, Sivil Toplum Çalışmaları Staj Programı https://www.tuicakademi.org/hizli-moda-akiminin- surdurulebilir-kalkinma-amaclari-dogrultusunda-incelenmesi/ .
• European Parliament. (2015), Circular economy: definition, importance and benefits, https:// www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/ economy/20151201STO05603/circular-economydefinition-importance-and-benefits, Erişim Tarihi: 18.11.2023.
• Fletcher, K. (2010). Slow Fashion: An Invitation For Systems Change. Fashion Practice, 2(2): 259-266.
• Gürcüm, B.H. ve Tanyer, S. (2021). Moda Tasarımında Sürdürülebilirlik ile Yeniden Doğuş. İdil. 80: 549–562.
• Haciola, Y. ve Atilgan, T. (2014). Research On Fast Fashion and Fast Fashion Retailing in Turkish Apparel Sector. Tekstil ve Konfeksiyon, 24(2): 143- 150.
• Halaçeli Metlioğlu, H. ve Yakın, V. (2021). Tekstilde sürdürülebilirlik: Hızlı moda markalarının sürdürülebilirlik stratejileri. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(Yönetim ve Organizasyon Özel Sayısı): 1883-1908.
• https://storage.googleapis.com /planet4-international- stateless/2018/01/6c356f9a-fact-sheet-timeout-for-fast-fashion. pdf?inline-read-more, Erişim Tarihi: 22.11.2023.
• https://www.begojeans.com/sayfa/hakkimizda. (Erişim Tarihi: 01.12.2013).
• https://www.beymen.com/beymen-reborn-c-2319, (Erişim Tarihi: 01.12.2013).
• https://www.cumhuriyet.com.tr/cumhuriyet-pazar/giysiler-atik- olmayacak-2089775. (Erişim Tarihi: 01.12.2013). https://www.mavicompany.com/tr/mavi/hakkimizda#:~:text=Kalb, (Erişim Tarihi: 01.12.2013.)
• Jung, S., ve Jin, B. (2014). A Theoretical Investigation of Slow Fashion: Sustainable Future Of The Apparel Industry. International IJC, 38(5).
• Kapsız, F. (2021). Sürdürülebilirlik Kapsamında Yavaş Moda ve Tüketicilerin Davranış Eğilimleri. Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya.
• Koszewska, M. J. (2018). Circular Economy—Challenges for the Textile and Clothing Industry. Autex Research Journal, 18 (4): 337-347.
• Lonkar, A. (2021). https://feminisminindia.com/2021/02/02/circular- economy-textiles-value-chain-feminist-lens/, Erişim Tarihi: 28.11.2023.
• Mangır, A. F. (2016). Sürdürülebilir Kalkınma İçin Yavaş ve Hızlı Moda, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 19: 143-154.
• McKinsey & Company. “The State of Fashion” (2020) https://www. mckinsey.com/~/media/McKinsey/Industries/Retail/Our%20Insights/ State%20of%20fashion /2021/The-State-of-Fashion-2021-vF.pdf, Erişim Tarihi 14.11.2023.
• Merli, R., Preziosi, M. ve Acampora, A. (2017). How Do Scholars Approach The Circular Economy? A Systematic Literature Review. Journal of Cleaner Production, 178: 703-722.
• Niinimäki, K., (2018). Sustainable Fashion in a Circular Economy. Available at Aalto University.https://aaltodoc.aalto.fi/bitstream/handle/123456789/36608/isbn9789526000909.pdf?sequence=1.Erişim Tarihi: 30.11.2023.
• Onay, İ. ve Arslan, İ. K. (2023). Moda Giyim Sektöründe Sürdürülebilirlik Arayışları; Yavaş Moda’nın Yükselişi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(46): 311-332.
• Onur, Atalay, D. (2020). Moda Tasarımında Döngüsel Ekonomi Kavramı ve Farklı Tasarım Seviyelerinde Benimsenen Stratejileri. Sanat ve Tasarım Dergisi, 10(1): 24-40.
• Önal, Y.D. (2021). https://ararenkfanzin.com/2021/06/16/tekstil-tedarik- zincirinde-dongusel-ekonomiye-feminist-bir-objektiften-bakmak/, Erişim Tarihi: 20.11.2023.
• Paralı, A. (2020). Sürdürülebilir Moda Tasarımı Kapsamında Yeniden Üretim ve Geri Dönüşüm için Giysi Tasarımı Fikirleri. Journal Social Research and Behavioral Sciences. 6 (12):121-138.
• Pringle A. (2015). Fashioning Sustainability: Drawing Lessons From the Fair Trade Coffee ındustry. Ryerson University In The Program Of Environmental Applied Science And Management, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sajn, N. (2019). Environmental İmpact of The Textile And Clothing İndustry. EPRS / European Parliamentary Research Service.
• Sandin, G. ve Peters, G.M. (2018). Environmental Impact of Textile Reuse and Recycling – A review. Journal of Cleaner Production. 184: 353–365.
• Sheridan, M., Moore, C., ve Noobs, K. (2006). Fast Fashion Requires Fast Marketing: The Role of Category Management in Fast Fashion Positioning. Journal of Fashion Marketing and Management. 10(3): 301-315.
• Stanescu, M. D. (2021). State of The Art Of Post-Consumer Textile Waste Upcycling to Reach The Zero Waste Milestone. Environmental Science and Pollution Research, 28(12): 14253-14270.
• Şahin, Y. ve Odabaşı, S. (2018). Sürdürülebilir Kalkınmada Moda Tasarımcısının Rolü’ne Yönelik Alanyazın İncelemesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(2): 413-425.
• Şahin, Z. (2022). Hızlı Modanın Bedeli. https://www.linkedin.com/pulse/hizli-modanin-bedeli-z%C3%BCbeyde-%C5%9Fahin/?trk=articles_directory&originalSubdomain=tr, Erişim Tarihi: 28.11.2023.
• Textiles-Economy_Full-Report_Updated_1-12-17.pdf. Erişim tarihi: 20.11. 2023.
• Türk Dil Kurumu, www.tdk.gov.tr
• Türkmen, N. (2009). Tekstil ve Moda Tasarımı Açısından Sürdürülebilirlik ve Dönüşüm. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Yayımlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi.
• Türkmen, N. (2011). Sürdürülebilir Bir Tekstil Endüstrisi İçin Yavaşlık ve Alternatif Üretim Modelleri. Akdeniz Sanat Dergisi, 4 (8): 59-61.