2010 SONRASI TÜRKİYE SİNEMASINDA DİSTOPİK ANLATILAR: MEKÂN, CİNSİYET VE EKOLOJİ

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 25 - 46, 25.01.2025

İclal Can Gürbüz

Öz

Bu çalışma, 2010 sonrası Türkiye sinemasında distopik anlatıların biçimsel, tematik ve eleştirel yönlerini incelemektedir. Tür filmlerinin ikonografik ve anlatısal özelliklerinden hareketle, distopik türün Türkiye’deki özgün kullanımını anlamayı amaçlayan çalışma, temelde Reha Erdem’in Şarkı Söyleyen Kadınlar (Singing Women, 2013), Tayfun Pirselimoğlu’nun Yol Kenarı (Sideway, 2017) ve Semih Kaplanoğlu’nun Buğday (Grain, 2017) filmlerini ele almaktadır. Araştırma, mekânın, zamanın ve karakterlerin distopik anlatılardaki temsillerini analiz ederken, eril tahakküm, ataerkillik ve ekolojik krizler üzerinden türün toplumsal eleştirel işlevini de vurgulamaktadır. Distopik filmler, yalnızca geleceğe dair karanlık bir tablo çizmekle kalmayıp, izleyiciyi mevcut düzenin işleyişine dair düşünmeye teşvik etmektedir. Çalışma, Türkiye sinemasının uluslararası distopik türle nasıl etkileşim kurduğunu ve bu türü yerel bağlamda nasıl dönüştürdüğünü göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Distopik Sinema, Türkiye Sineması, Sinemada Alegori

DYSTOPIAN NARRATIVES IN POST-2010 TURKISH CINEMA: SPACE, GENDER, AND ECOLOGY

Öz

Kaynakça

• Abisel, N. (1995). Popüler Sinema ve Türler. İstanbul: Alan Yay.
• Akalın, A. (2005). A world in chaos: Social crisis and the rise of postmodern cinema. Contemporary Sociology, 34(4), 390–390.
• Alper, E. (Yönetmen). (2015). Abluka [Film]. Turkey.
• Alper, E. (Yönetmen). (2022). Kurak Günler [Film]. Türkiye: Liman Film
• Aydemir, Ş. (2017, 24 Kasım). Buğday: Bir inanç ütopyası! [Semih Kaplanoğlu’nun filmi Buğday’ın eleştirisi]. Gazete
• Duvar. https://www.gazeteduvar. com.tr/yazarlar/2017/11/24/bugday-bir-inanc-utopyasi
• Barry, K. G. (2007). Film genre: From iconography to ideology. Wallflower Press.
• Behram, O. (Yönetmen). (2019). Bina [Film]. Türkiye: Karma Film.
• Buscombe E. (1986). The idea of genre in the American cinema, Film Genre Reader, 13.
• Collins, R. (1976). Genre: a replay to Ed Buscombe, movies and methods; an antholog, (Ed., Bill Nichols), University of Califomia Press, 157-163.
• Daldal, A. (2017). Buğday: Sinemada ekolojik bir distopya örneği. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(45), 123-135.
• Dilek, S. (2018). Yol Kenarı üzerine bir söyleşi: Tayfun Pirselimoğlu ile Röportaj. Altyazı Sinema Dergisi.
• Erdem, R. (Yönetmen). (2013). Şarkı Söyleyen Kadınlar [Film]. Türkiye: Atlantik Film.
• Favaro, A. (2017). Distopik Filmlerde Teknolojik Evrenler. Doğu Batı. 20(80), 199-222.
• Gledhill, C. (1992). Genre, The Cinema Book, (Ed., Pam Cook), BFI, 58-112.
• Grant, B. K. (1986). Introduction, Film Genre Reader, University of Texas Press, Austin, 11-16.
• Günal, C. (2015). Distopik sinema ve mekan: Anlatı ve görselliğin bir yansıması. Sinema ve Toplum Dergisi, 12(4), 45-60.
• Hughes, R. (2013). Ecology and the dystopian imagination in film. Environmental Humanities Journal, 5(2), 19-27.
• Kaplanoğlu, S. (Yönetmen). (2017). Buğday [Film]. Türkiye: Kaplan Film Production.
• Matin, R. (Yönetmen). (2011). Canavarlar Sofrası [Film]. Turkey. Mitolojisi. Veysel Atayman (Çev.) İstanbul: Alan.
• Nagl, M. (1997). Science Fiction: The Early Years. University of Pennsylvania Press.
• Neale, S. (1980). Genre, BFI, London.
• Okyay, A. D. (Yönetmen). (2020). Hayaletler [Film]. Türkiye: Yapım 13.
• Oskay, Ü. (1982), Çağdaş fantazya-populer kültür açısından bilimkurgu ve korku sineması, İstanbul: Ayko Yayınları
• Özgan, S. S. (2017). DistopyanınToplumsal Yapısı: Eril Egemenlik ve Sinemada Yansıması. Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 11(1), 23-45.
• Panofsky, E (1974). Style and Medium in the Motion Pictures, Film Theory and Criticism, (Ed. G. Mast, M. Cohen), Oxford University Press, New York, 1974, s.151-169.
• Pirselimoğlu, T. (Yönetmen). (2017). Yol Kenarı [Film]. Turkey.
• Roberts, A. (2005). The History of Science Fiction. Palgrave Macmillan.
• Roloff, B. & Seesslen, G. (1995). Ütopik sinema bilim kurgu sinemasının tarihi ve mitolojisi. Alan Yayıncılık.
• Ryan, M., & Kellner, D. (2010). Politik kamera: Çağdaş Hollywood sinemasının ideolojisi ve politikası. (Çev. E. Özsayar), Ayrıntı Yayınları.
• Set, C., & Lekesiz, E. (2019). Ütopya ve Distopya Kavramlarının Sinemadaki Yansımaları. Kültür ve Sanat Araştırmaları, 3, 117–120.
• Suljic, A., & Öztürk, Y. (2013). Utopia and Dystopıa in Literature and Cinema. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 34(1), 204-223.
• Tepegöz, E. (Yönetmen). (2022). Gölgeler İçinde [Film]. Türkiye: TRT Ortak Yapım.
• Tudor, A. (1974). Theories of Film. Secker & Warburg. 131-149 Wright, J., H. (1986). Genre films and the status quo. Film Genre Reader, (Ed.,Barry Keith Grant), University of Texas Press, Austin, s.41-49.
• Yeksan, E. (Yönetmen). (2017). Körfez [Film]. Turkey.
• Yılmaz, E. (2024). High-Rise: A dystopian analysis of conceived space and societal collapse. Dystopian Studies Journal, 16(2), 55-70.