Food, Sociality and Transformation: A Qualitative Research on Tokat Cuisine

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 164 - 179, 31.05.2024

Ahmet Gökçen , Hümeyra Bişgin

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1420733

Öz

Although food is a physiological need, it has an important place in daily life practices and organization of social relations in human history. At this point, Anatolian cuisine offers a unique opportunity. Tokat traditional cuisine appears as an importan tand unique cuisine within this cuisine. The aim of the article is torevealtherituals, social roles and their transformation in the process in food production in Tokat traditional cuisine. The study was designed with qualitative method and in-depth interview technique with semi-structured questionnaire, and the data were interpreted with descriptive analysis and the matized under headings. The sample of the study consists of 10 participant sover the age of 50 who live in Tokat and are familiar with traditional cuisine. As a result of the study, it was seen tha tthe roles and rituals organized around Tokat traditional cuisine experienced significant transformations.

Anahtar Kelimeler

Food, Cuisine, Labor, Transformation, Tokat

Yemek, Toplumsallık ve Dönüşüm: Tokat Mutfağı Üzerine Nitel Bir Araştırma

Öz

Yemek, fizyolojik bir ihtiyaç olmakla birlikte insanlık tarihinde gündelik hayat pratiklerinde ve toplumsal ilişkilerin örgütlenmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu noktada Anadolu mutfağı eşsiz bir imkân sunmaktadır. Tokat geleneksel mutfağı, bu mutfak içerisinde nevi şahsına münhasır önemli bir mutfak olarak karşımıza çıkmaktadır. Makalenin amacı, tokat geleneksel mutfağında yemek üretiminde ritüeller, toplumsal roller ve bunların süreç içerisinde dönüşümünü ortaya koymaktır. Çalışma nitel yöntem ve yarı yapılandırılmış soru formuyla derinlemesine görüşme tekniğiyle tasarlanmış, veriler betimsel analizle yorumlanarak başlıklar halinde temalaştırılmıştır. Çalışmanın örneklemini Tokat’ta yaşayan ve geleneksel mutfağa hâkim 50 yaş üzeri 10 katılımcı oluşturmaktadır. Çalışma sonucunda Tokat geleneksel mutfağının etrafında örgütlenen rollerin ve ritüellerin önemli dönüşümler yaşadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yemek, Mutfak, Emek, Dönüşüm, Tokat

Kaynakça

• Acungil, Y. (2014). Kentin dönüşümünün geleneksel ilişkilere etkisi: Tokat Karşıyaka mahallesi örneği, Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (25-26 Eylül 2014), Cilt 2, Tokat.
• Acungil, Y. (2017). “Kentsel mekânın hızlı dönüştüğü süreçlerde “kültürel sermaye” ve “ekonomik sermaye” ilişkisi: TOKAT’TA 2000’li yıllarda kentsel mekânın dönüşümü ve “bağ evleri” örneğinde bir inceleme”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Malatya, Tez No: 491326.
• Alver, K. (2013). Komşu kimdir. Sosyoloji Divanı,1(2):11-25.
• Başol, S. ve Alkoç, S. Ş. (2012). “19. Yüzyılın ortalarında Tokat’ta kullanılan ve tereke belgelerine yansıyan ev eşyaları”, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tokat Sempozyumu (Cilt 1), 1. 01-03 Kasım 2012, Tokat. https://api. tokatsempozyumu. com/uploads/symposium/tokat-sempozyumu_1-3-kasim-2012/ekler/2-tokat-sempozyumu_1-3-kasim-2012_c. i. pdf
• Beardsworth, A. ve Keil, T. (2011). Yemek sosyolojisi, yemek ve toplum çalışmasına bir davet. (Çev. Abdulbaki Dede), Ankara: Phoenix Yayınları.
• Boşdurmaz, N. (2021). İpek yolunda bir şehir Tokat, İstanbul: Tokat Belediyesi Kültür Yayınları.
• Cinlioğlu, H. S. (2007). Tokat’ta yağmur duası, Yağmur Duası Kitabı içinde, Haz. M. Sabri Koz, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Creswell, John W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri; beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (Çev. M. Bütün, S. B. Demir). Ankara: Siyasal kitabevi.
• Çarpar, M.C. (2020). Beslenme, kimlik ve erkeklik: et yemenin sosyolojisi. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi40(1):269.
• Fernández-Armesto, F. (2007). Yemek için yaşamak; yiyeceklerle dünya tarihi (Çev. E. Akhan). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gürhan, N. (2017). Toplumsal değişme ve yemek kültürü üzerine sosyolojik bir çözümleme: Mardin örneği. Journal of International Social Research, 10(54): 561-570.
• Karabudak, G. (2023). Tokat’ta kültürel mirasların buluşma noktası: 900 adımda 900 yıllık tarihi kültür yolu, Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 6(2): 267-283, DOI number: 10. 61729/uhad. 1329856
• Karaman, R. (2008). Anadolu’da nevruz kutlamaları. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(13): 129-145.
• Kendir H. ve Arslan, E. (2020). Gastronomi turizmi açısından yöresel lezzetlerin duygusal değer boyutunda incelenmesi: Tokat ili örneği. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, (Sonbahar Özel Sayı I/II):130-138.
• Kendir, H. & Özçelik Bozkurt, H. ve Arslan, E. (2021). Gastronomi turizmi kapsamında ziyaretçilerin yöresel yiyecek tercihleri: Tokat ili örneği, Journal of Tourismand Gastronomy Studies. 9(5): 261-275.
• Koç Başaran, Y. (2017). Sosyal bilimlerde örnekleme kuramı, ASOS Journal, 5(47): 480-495.
• Kuş, A. (2014). XIX. Yüzyılın ikinci yarısında Amerikalı misyoner H. J. Van Lennep’in Tokat izlenimleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (52): 125-139.
• Long, L. M. (2004). Culinary tourism: a folkloristic perspective on eating and otherness. İn Culinary Tourism, (Ed. Lucy M. Long), University Press of Kentucky.
• Mertol, H. ve Yaylacı, S. (2021). Coğrafi işaretli ürünler ve gastronomik lezzetler: Tokat örneği. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1): 313-334. https://doi. org/10. 31463/aicusbed. 891301
• Sağır, A. (2012). Bir yemek sosyolojisi denemesi örneği olarak TOKAT mutfağı. Journal of Turkish Studies, 7(4-II). ss. 2675-2695. http://dx. doi. org/10. 7827/TurkishStudies. 3834
• Tokat İl Yıllığı 2006 (2007). İstanbul: Renk Matbaası.
• Taşbaş, E. (2012). XIX. yüzyılda Tokat’ta göçmen iskanı ve göçmen sevkinde şehrin önemi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Tokat Sempozyumu (Cilt 1), 1. 01-03 Kasım 2012, Tokat. https://api. tokatsempozyumu. com/uploads/symposium/tokat-sempozyumu_1-3-kasim-2012/ekler/2-tokat-sempozyumu_1-3-kasim-2012_c. i. pdf