Yaşlılığa Aktif Yaşlanma Perspektifiyle Bakmak: Lüleburgaz Örneği

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 608 - 634, 30.11.2024

Yasin Akyıldız

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1474210

Öz

Dünya nüfusu içinde yaşlı nüfusu sürekli artmaktadır. Yaşlılık döneminin başarılı bir şekilde sürdürülmesi için Dünya Sağlık Örgütü “Aktif Yaşlanma” kriterleri yayınlamıştır. Aktif yaşlanma kriterleri arasında sağlık, katılım, güvenlik ve bakım başlıkları temel destek mekanizmaları olarak belirlenmiştir. Yaşlanma kuramları arasında yaşlanmanın bir gerileme dönemi olduğuna yönelik vurgu yaygındır. Aktif yaşlanma ise yaşlanma döneminde ortaya çıkan gerilemelerin etkilerinin en aza indirilmesi amacıyla yaşlılık döneminin bireyin ait olduğu toplumda sosyal, sağlık, kültürel alanlarda katılımcı olması gerektiğini vurgulamaktadır. Araştırma kapsamında Lüleburgaz İlçesinde yaşayan yaşlı bireylere yönelik aktif yaşlanma kriterlerine ait sorular yöneltilmiştir. Yaşlı bireylerin aktif yaşlanma kriterlerine yükledikleri anlam nitel araştırma yöntemi kapsamında yarı yapılandırılmış görüşme tekniğiyle elde edilmiştir. Elde edilen bulgular arasında hareket, maneviyat, bilinç, sağlıklı beslenme, sosyal sermaye kavramlarının aktif yaşlanmanın anlamlandırılmasında anahtar kavramlar olduğu görülmüştür. Aktif yaşlanma süreci bireysel yeterliliklerin yanında sosyal destek mekanizmalarını harekete geçirecek örgütsel yapılanmaların gerekliliğini ortaya koymaktadır. Veriler aktif yaşlanmanın sağlanabilmesinin tüm yaşam sürecine ait bilinç değişimi ile mümkün olabileceğini ortaya koymaktadır. Yaşlılık öncesi dönemdeki yaşam alışkanlıkları yaşlılık dönemine ait konforu belirleyici niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Aktif yaşlanma, Sosyal sermaye, Maneviyat, Kanatkarlık, Huzur

Defınıng Actıve Agiıng From The World Of The Elderly: The Case Of Lüleburgaz

Öz

In this study, elaborates on the concept of active aging, as outlined by the World Health Organization (WHO), which underscores the importance of maintaining health, participation, security, and care among the elderly population. It suggests that active aging aims to minimize the effects of the decline typically associated with aging by encouraging active involvement in social, health, and cultural aspects within the community. Through qualitative research conducted in Lüleburgaz District, the study explores the perspectives of elderly individuals regarding the criteria of active aging. Findings reveal that key concepts such as movement, spirituality, consciousness, healthy eating, and social capital are integral to how active aging is perceived. The research underscores the necessity of both individual capabilities and organizational structures to promote active aging, indicating that a shift in consciousness across the lifespan is crucial. Moreover, it emphasizes the pivotal role of pre-aging lifestyle habits in shaping comfort during old age. Overall, the study advocates for a holistic approach to active aging, emphasizing societal support systems and personal behaviors to enable a fulfilling elderly life.

Anahtar Kelimeler

Active aging, Social capital, Spirituality, Humility, Peace

Kaynakça

• Aiken, L.R. (1995). Aging – an ıntroduction to gerontology. California: Sage Publication.
• ARSLAN S., Nazik E, Tanrıverdi D. & Gürdil Yılmaz S (2012). Hastaların sağlık hizmetlerinden ve hemşirelik bakımından memnuniyetlerinin belirlenmesi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 11(6), 717 - 724. https://turkmedline.net/detay/hastalarin-saglik-hizmetlerinden-ve-hemsirelik-bakimindan-memnuniyetlerinin-belirlenmesi/250df1165107937c/tr/342%2B2012%2B11%2B6. Erişim tarihi: 15.12.2023.
• Aslan, D., Şengelen, M. & Bilir, N. (2008). Yaşlılık döneminde beslenme sorunları ve yaklaşımlar. Geriatri Derneği. Öncü Basımevi. Ankara.
• Atlı, K. & Bozcuk, A.N. (2002). Telomerler ve Hücresel Yaşlanma. Geriatri, 5: 111-114. Retrieved from https://geriatri.dergisi.org/uploads/pdf/pdf_TJG_99.pdf. Erişim tarihi: 12.10.2023.
• Bayık Temel, P. D. A., Altuğ Özsoy, P. D. S., Uysal, Y. D. D. A., Ergül, Y. D. D. Ş., vd. (2009). Yaşlılarda Sağlık Anlayışı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16(16), 95-105. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/197952
• Ceylan, H. (2016). Toplumsal yaşlanma ve yaşlılık sosyolojisi. H. Ceylan (Edt.). Yaşlılık sosyolojisi (s:169-176), Ankara: Nobel Yayınevi.
• Ceylan, H. (2015). Yaşlılık ve refah devleti. İstanbul: Açılım Kitap.
• Ceylan, H. (2018). Kırgız toplumunda yaşlılık ve yaşlının sosyal statüsü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 7(4). 507-519.Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/639153. Erişim tarihi: 11.11.2023.
• Ceylan, H. (2023). Yaşlılarda yaşam kalitesi ve yaşam doyumu. E. Birinci (Ed.). Gerontolojik sosyal hizmet içinde (129-145). 2. Basım. Nobel Yayınları.
• Cumming, E,; Henry. W. E., (1961): Growing old: The process of disengagement. New York.
• Çapcıoğlu, İ. & Bilgin, Ö. (2012). Yaşlılara yönelik dini sosyal hizmet uygulamaları çerçevesinde yaşlılık ve dindarlık ilişkisinin tarihsel gelişimi ve ülkemizdeki durumu üzerine. Milli Eğitim Dergisi, 42 (193) , 44-54. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/442332. Erişim tarihi: 16.12.2023.
• Çelik, A. (2019). Anımsama Terapisinin Huzurevinde Kalan Yaşlıların Bilişsel İşlevleri, Umut Düzeyleri ve Yaşam Kalitesine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=TODHqU9Y-MKPqIDl1bohUg&no=bXTCrfcbgdySsb4fXA_4xg. Erişim tarihi: 10.11.2023.
• Çolak, M., & Özer, Y. E. (2015). Sosyal Politika Anlamında Aktif Yaşlanma Politikalarının Ulusal Ve Yerel Düzeydeki Analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 115-124. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6169/83017
• Danış, M. Z. (2020). Yaşlılık, Yoksulluk ve Yalnızlık. Retrieved from https://gebam.hacettepe.edu.tr/sosyal_boyut/yaslilik_yoksuluk_yanlizlik.pdf. Erişim tarihi: 24.12.2023
• Demir Erbil, D. & Hazer, O. (2023). Aktif Yaşlanma Belirleyicilerinin İncelenmesi: Ankara Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25 (3) , 974-993. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1254578.
• Demirci Aksoy, A. (2015). Bireylerin aktif yaşlanmaya ilişkin görüşleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 8 (2), Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/yasad/issue/21801/234276 Erişim tarihi: 15.11.2023.
• Devebakan, N. & Aksaraylı, M. (2003). Sağlık İşletmelerinde Algılanan Hizmet Kalitesinin Ölçümünde SERVQUAL Skorlarının Kullanımı ve Özel Altınordu Hastanesi Uygulaması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, ss. 38-54. Retrieved from https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12397/5459. Erişim tarihi: 6.10.2023.
• World Health Organization (2004). Towards age-friendly primary health care. World Health Organization. Retrieved from https://www.emro.who.int/images/stories/elderly/documents/towards_age_freindly_phc.pdf
• Fukuyama, F. (2001). Social capital, civil society and development. Third World Quarterly, 22:1, 7-20.
• Genç, Y. & Dalkılıç, P. (2013). Yaşlıların sosyal dışlanma sendromu ve toplumsal beklentileri. International Journal of Social Science Volume 6 Issue 4, p. 461-482. DOI : 10.9761/JASSS1390
• Görgün Baran, A. (2008). Yaşlılıkta sosyalizasyon ve yaşam kalitesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1(2), 86-97. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/yasad/issue/21798/234262. Erişim tarihi: 9.10.2023.
• Hastaoğlu, F. (2021). Yaşlıların pandemi sürecindeki biyopsikososyal etkilenimleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (YSAD) / Elderly Issues Research Journal (EIRJ), 14(1), 45-49. https://doi.org/10.46414/yasad.863017.
• Hastaoğlu, F., & Çelik, P. (2023). Düzenli kitap okuma aktivitesinin yaşlıların mental sağlığı üzerine etkisi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (YSAD) / Elderly Issues Research Journal (EIRJ), 16(1), 9-20. https://doi.org/10.46414/yasad.1271741.
• Havighurst, R.J. (1961). Successful aging. The Gerontologist,1, 8-13. https://psycnet.apa.org/doi/10.1093/geront/1.1.8
• Hooyman, N.R. & Kıyak, A., (1988). Social Gerontology / A Multidicsiplinary Perspective. Published by Pearson.
• TÜİK (2022). İstatistiklerle Yaşlılar. Retrieved from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C4%B0statistiklerle-Ya%C5%9Fl%C4%B1lar-2022-49667&dil=1#:~:text=T%C3%9C%C4%B0K%20Kurumsal&text=Ya%C5%9Fl%C4%B1%20n%C3%BCfus%20olarak%20kabul%20edilen,9%2C9'a%20y%C3%BCkseldi.
• Tümerdem, Y. (2006). Gerçek Yaş. Turkish Journal of Geriatrics. 9 (3): 195-196. Retrieved from https://geriatri.dergisi.org/text.php?&id=310. Erişim tarihi: 12.10.2023.
• Institute of Entrepreneurship Development (2019). The concept of active ageing. Retrieved from https://ied.eu/project-updates/the-concept-of-active.aging/#:~:text=Active%20ageing%20is%20defined%20by%20the%20World%20Health,of%20active%20ageing%20are%20cognition%2C%20health%2C%20and%20well-being. Erişim tarihi: 11.10. 2023
• WHO (2023). BM Raporu emeklilerin ve sağlık hizmetlerinin arttığı bir dönemde yaşlanan dünya nüfusunu destekleyecek önlemleri açıklıyor. Retrieved from: https://turkiye.un.org/tr/215085-bm-raporu-emeklilerin-ve-sa%C4%9Fl%C4%B1k-hizmetlerinin-artt%C4%B1%C4%9F%C4%B1-bir-d%C3%B6nemde-ya%C5%9Flanan-d%C3%BCnya-n%C3%BCfusunu
• EYGHM (2020). 2020 Yılı Yaşlı Nüfus İstatistik Bülteni. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Retrieved from https://www.aile.gov.tr/media/89041/yasli_nufus_istatistik_bulteni.pdf.
• United Nations (1991). United Nations Principles for Older Persons. Retrieved from https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/united-nations-principles-older-persons#:~:text=Older%20persons%20should%20be%20able%20to%20enjoy%20human%20rights%20and,the%20quality%20of%20their%20lives.
• World Health Organization (n.d.). Ageing, Retrieved from https://www.who.int/health-topics/ageing#tab=tab_1. Erişim tarihi: 15.11.2023.
• Kalaycıoğlu, S. (2012). Kuşaklararası Dayanışma ve Aktif Yaşlanma. Kuşaklararası Dayanışma ve Aktif Yaşlanma Sempozyumu Bildirileri. T.C. Aile Ve Sosyal Politikilar Bakanlığı Özürlü Ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ve Ankara Üniversitesi Yaşlılık Çalışmaları Uygulama Ve Araştırma Merkezi. Grafer Tasarım Baskı Ambalaj. Ankara.
• Kesgin, H. (2020). Sosyal Hizmette Manevi Destek Hizmetleri. E. Malkoç (Edt.). Sosyal Hizmetin Temel Konuları. Grafiker Yayınları. Ankara.
• Klatz, R. & Goldman, R. (1997). Stopping the Clock. New Canaan: Keats Publishing.
• Korkmaz, A. & Korkut, G. (2018). Gümüş ekonomi ve aktif yaşlanma bağlamında toplumsal katılım. İş ve Hayat, 4(8), 257-272. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/isvehayat/issue/48947/679032. Erişim tarihi: 7.11.2023
• Kurtkapan, H., (2018). Aktif yaşlılık ve yerel yönetim uygulamaları: İstanbul örneği. Senex: Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 2, s. 38- 52. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/senex/issue/37439/458045.
• Oğuz, M.T., (2007). Yaşlılarda Görülen Biyolojik ve Sosyal Değişimler, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Retrieved from https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Putnam, R. D., Leonardi, R., & Nonetti, R. Y. (1993). Making democracy work: civic traditions in modern italy. Princeton University Press. Retrieved from https://doi.org/10.2307/j.ctt7s8r7.
• Rothbauer, Paulette, & Nicole Dalmer (2018). "Reading as a lifeline among aging readers: Findings from a qualitative interview study with older adults." Library & Information Science Research 40.3-4: 165-172. Retrieved from https://doi.org/10.1016/j.lisr.2018.08.001
• Sülü Akgül, C. (2022). Kuramsal (Teorik) Boyutlarıyla Yaşlılık Olgusu. Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Teori ve Araştırmalar-II içinde (347-363).Ayşe Çatalcalı Ceylan, Salih Batal, Ceylan Sülü Akgül (Edt.). Serüven Yayınevi.
• Sülü Akgül, C. (2023). İnternet ve akıllı telefon bağımlılığından sosyotelizme: sosyal hizmet perspektifinden derinlemesine bir inceleme. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 11(31), 69-101. https://doi.org/10.52528/genclikarastirmalari.1328519.
• Şahin M. & Hökelekli H (2019). Tevekkül psikolojisi: nedenleri, süreci ve sonuçları hakkında nitel bir araştırma. International Journal of Social Inquiry, 12(2), 801 - 836. https://doi.org10.37093/ijsi.659060.
• Tambağ H. (2015). Yaşlılarda sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam doyumu. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Dergisi. ;4(16):23-31. Redrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkutfd/issue/19598/209387. Erişim tarihi: 10.11.2023
• Taşkın, H. (2022). Yaşlı manevi danışmanlığında psikoterapi tekniği olarak manevi anımsama terapisi. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sayı: 6. Retrieved from https://doi.org/10.56432/tmdrd.1186383 Erişim tarihi: 10.11.2023.
• Tate, R.B., Lah, L. & Cuddy, T.E. (2003). Definition of successful aging by elderly Canadian males: The Manitoba follow-up study, The Gerontological Society of America, 43(5):735-744. Washington Uni. Press, Washington. Retrieved from https://academic.oup.com/gerontologist/article/43/5/735/633889?login=false;
• Tuna, M. (2022). Covıd-19 pandemisi koşullarında yaşlıların toplumsal dayanışması: Muğla TAÜ örneği. Sosyoloji Araştırmaları Derneği. Sayı 25. https://doi.org/10.18490/sosars.1196581.
• TÜSAD (2018). Yaşlılarda Çevre Koşullarının Düzenlenmesi. Gülhan (Ed.). Eğitim Kitapları Serisi.
• TÜSAD (2018). Yaşlılık tanımı, yaşlılık kavramı, epidemiyolojik özellikler. Bilir, N. (Ed). Yaşlılık ve solunum hastalıkları. Eğitim Kitapları Serisi.
• World Health Organization (2002), Active Ageing A Policy Framework, Noncommunicable Diseases and Mental Health Cluster, Nancommunicable Discase Prevention and Helat Promotion Department. Retrieved from https://extranet.who.int/agefriendlyworld/wp-content/uploads/2014/06/WHO-Active-Ageing-Framework.pdf
• WHO (2009). Global Health Risks: Mortality and Burden of Disease Attributable to Selected Major Risks. Geneva, Switzerland: World Health Organization. Retrieved from https://www.who.int/publications/i/item/9789241563871 Erişim tarihi: 18.11.2023.