Farklı Alanlarda Görevli Sosyal Çalışmacıların Mesleki Uygulamalarını Değerlendirmelerine Yönelik Bir Çalışma

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 158 - 174

Beyhan Doğan

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1644360

Öz

Sosyal hizmet, insanların farklı ihtiyaçlarına yönelik sunulan refah devletinin kurumsal çerçevesini esas alan bir yardım disiplini ve uygulama alanıdır. Bu araştırmanın amacı, sosyal çalışmacıların müdahalelerini sosyal hizmetin yardımcı olma işlevi ve refah devleti uygulamaları bağlamında değerlendirmeleriyle ortaya çıkan sonuçları incelemektir. Araştırma, nitel desende, yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler yoluyla yürütülmüş ve veriler betimsel analizle değerlendirilmiştir. Veriler bireysel görüşmelerle 8 sosyal çalışmacının katılımıyla elde edilmiştir. Katılımcılara kartopu ve amaçlı örnekleme yöntemleriyle ulaşılmış; elde edilen veriler MaxQda programı kullanılarak betimsel analiz tekniğiyle çözümlenmiştir. Analiz sonucunda dört ana tema belirlenmiştir: (1) etik ikilemler ve yardım-kontrol dengesi, (2) bürokrasi ve kurumsal sınırlamaların mesleki kimlik ve uygulamaya etkisi, (3) mevzuat yetersizlikleri, izleme eksikliği ve yapısal engeller, (4) sosyal çalışmacı inisiyatifi ve esnekliğin rolü. Araştırma sonucu ulaşılan bulgulara göre, mevzuat ve kurumsal yapıların sosyal çalışmacıların profesyonel özerkliğini sınırladığı, buna karşın bireysel girişimlerin hizmetin etkinliğinde belirleyici bir unsur olduğu görülmektedir. Çalışmanın önemi, Türkiye’de sosyal hizmet uygulamalarının yapısal ve etik boyutlarını meslek elemanlarının deneyimleri üzerinden analiz etmesi ve sosyal hizmette mevzuat-etik etkileşimine ilişkin literatürdeki boşluğu doldurmasıdır. Ayrıca araştırma, sosyal hizmet sisteminin bütüncül ve hak temelli bir yaklaşımla yeniden yapılandırılmasına yönelik politika ve eğitim düzeyinde somut öneriler sunarak uygulamaya doğrudan katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Hizmet , Sosyal Çalışmacı , Yardım Etme , Refah Devleti , Nitel Araştırma

Etik Beyan

Yazar(lar), çalışmanın hazırlanma sürecinde etik ilkelere uyduklarını beyan etmiştir.

A Study on the Evaluation of Professional Practices of Social Workers Working in Different Fields

Öz

Social work is a helping discipline and field of practice that is based on the institutional framework of the welfare state and provides services for the diverse needs of individuals. The aim of this study is to examine the outcomes that emerge from social workers’ evaluations of their interventions within the context of the helping function of social work and welfare state practices. The research was conducted in a qualitative design through semi-structured in-depth interviews, and the data were analyzed using descriptive analysis. Data was collected through individual interviews with 8 social workers. Participants were reached through snowball and purposive sampling methods, and the obtained data were analyzed using the descriptive analysis technique with the MaxQda program. Four main themes were identified as a result of the analysis: (1) ethical dilemmas and the balance between helping and control, (2) the impact of bureaucracy and institutional constraints on professional identity and practice, (3) legislative shortcomings, lack of monitoring, and structural barriers, and (4) the role of social worker initiative and flexibility. According to the findings, legislative and institutional structures limit the professional autonomy of social workers, whereas individual initiatives are a determining factor in the effectiveness of service delivery. The significance of the study lies in its analysis of the structural and ethical dimensions of social work practice in Türkiye based on the experiences of professionals and its contribution to filling the gap in the literature regarding the interaction between legislation and ethics in social work. Additionally, the research provides concrete policy and educational recommendations for restructuring the social service system with a holistic and rights-based approach, offering direct contributions to practice.

Anahtar Kelimeler

Social Work , Social Worker , Help , Welfare State , Qualitative Research

Etik Beyan

The author(s) declared that they complied with ethical principles during the preparation of the study.

Kaynakça

• Alfandari, R., Altman, A., Levy, D., & Benbenishty, R. (2022). Making sense of risk: Social work at the boundary between care and control. Health, Risk & Society, 25(1), 75–92.
• Artan, T., & Kumbasar, B. (2017). Sosyal hizmet mesleğinde etkili iletişim. Sosyal Çalışma Dergisi, 1(2), 51-63.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Banks, S. (2012). Ethics and values in social work (4th ed.). New York, NY: Palgrave Macmillan.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 1(2), 23-28.
• Bilgin, Ö. (2023). Pandemi döneminde sosyal çalışmacıların ev ziyaretleri deneyimleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 34(3), 675-703.
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
• Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development: Experiments by nature and design. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Büber, Ö., Alsancak, F., Kara, H. Z., & Oksal, H. (2024). Uygulama deneyimleri ışığında çocuk izlem merkezlerinin işlevselliği. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, YOK (57), 169-196. https://doi.org/10.54049/taad.1418211
• Çelik, H., Baykal, N. B., & Memur, H. N. (2020). Nitel veri analizi ve temel ilkeleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(1), 379-406. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.8c.1s.16m
• Dahme, H.-J., & Wohlfahrt, N. (2018). Hilfe und Kontrolle in der Jugendhilfe. In: H.-J. Dahme & N. Wohlfahrt (Eds.), Soziale Arbeit: Eine Einführung (pp. 219–241). Springer VS.
• Dalikeni, C. (2013). Making sense of each other: Lived experiences and told stories of child protection social workers and asylum-seeking families [Doctoral dissertation, University College Cork]. https://files.core.ac.uk/download/pdf/35316468.pdf
• Day, P. R. (1981). Perspectives and multiple realities in social work and social control. International Social Work, 24(4), 17–28.
• Deichmann, C. (2020). Das Doppelmandat in der sozialen Arbeit. Spannungsverhältnis zwischen Hilfe und Kontrolle. Retrieved from Grin Verlag
• Deichmann, U. (2020). Soziale Arbeit im Wandel: Profession, Disziplin und Gesellschaft. Beltz Juventa.
• Demirel, A. C. (2023). Sosyal hizmet uzmanlarının tükenmişlikleri: Sistematik bir derleme. Sosyal Sağlık Dergisi, 3(2), 39-52.
• Dilik, S. (1980). Sosyal güvenlik ve sosyal hizmetler arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1), 73-84.
• Dinç, A., & Tan, L. (2022). Sosyal hizmet uzmanları açısından verilen sosyal hizmetlerin işlevleri: Trabzon örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(4), 1377-1391.
• Dominelli, L. (2004). Social work: Theory and practice for a changing profession. Hoboken, NJ: Wiley-Blackwell. Evans, T. (2011). Street-level discretion and public service reform. London, UK: Routledge.
• Ferrera, M. (1996). The “Southern model” of welfare in social Europe. Journal of European Social Policy, 6(1), 17–37. https://doi.org/10.1177/095892879600600102
• Kessel, F. (2017). İndividuum und Geselleschaft. F. Kessel, E. Kruse, S. Stövesand, & W. Thole (Eds), Soziale Arbeit – Kernthemen und Problemfelder. Verlag Barbara Budrich Opladen&Toronto, https://doi.org/10.25656/01:16874
• Kessel, M. (2017). Sozialarbeit und gesellschaftliche Verantwortung: Praxis und Ethik im Wandel. Beltz Juventa.
• Kraus, B. (2014). Introducing a Model for Analyzing the Possibilities of Power, Help and Control. Social Work and Society, 12(1), 1-12.
• Klug, W. (2002). Hilfe und Kontrolle: Das doppelte Mandat in der US-amerikanischen und deutschen Bewährungshilfe. Springer vs.
• Kraus, B. (2014). Einführung in die Soziale Arbeit: Grundlagen, Methoden und Perspektiven. Beltz Juventa.
• Kvello, Ø. (2021). Making the combination of support and social control work in supervision. In Ø. Kvello (Ed.), Professional Dilemmas in Social Work (pp. 77–101). Springer.
• Lipsky, M. (1980). Street-level bureaucracy: Dilemmas of the individual in public services. New York, NY: Russell Sage Foundation.
• Lutz, R. (2020). Doppeltes Mandat. Retrieved from https://www.socialnet.de/lexikon/Doppeltes-Mandat adresinden alındı.
• Maylea, C. (2017). Minimising coerciveness in coercion: A case study of social work powers under the Victorian Mental Health Act. Australian Social Work, 70(4), 465–476.
• Örk, E. K., Özkul, M., & Akçay, S. (2021). Covid-19 pandemisinin sosyal hizmet uzmanları ve sosyal hizmet uygulamalarına yansımaları. Toplum ve Sosyal Hizmet, Cilt COVİD 19 Özel Sayı(1) 23-45.
• Polat, A. (2022). Nitel araştırmalarda yarı yapılandırılmış görüşme soruları: soru form ve türleri, nitelikler ve sıralama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 161-182.
• Svensson, K. (2003). Social work in the criminal justice system: An ambiguous exercise of caring power. Journal of Scandinavian Studies in Criminology and Crime Prevention 4(1) https://doi.org/10.1080/14043850310011126
• Ritzer, G. (2016). Profesyonelleşme, bürokratikleşme ve rasyonelleşme: Max Weber'in görüşleri. Sosyoloji Dergisi, Armağan Sayısı, 627-634.
• Rothenbacher, A., & Niederhausen, S. v. (2021, August). Hilfe und Kontrolle in der Sozialhilfe. Bachelor Arbeit. Hochschule Luzern.
• Sağlık, Uygulama ve Araştırma Merkezi. (2024, 07 22). Ondokuz Mayıs Üniversitesi: https://hastane.omu.edu.tr/tr/kurumsal/sosyal-hizmet adresinden alındı
• Saunders, B., Sim, J., Kingstone, T., Baker, S., Waterfield, J., Bartlam, B., . . . Jinks, C. (2017). Saturation in qualitative research: exploring its conceptualization and operationalization. Quality&Quantity, 52(4), 1893–1907.
• Süre, E., Öztürk, O., & Göktürk, Ş. (2025). Michael Lipsky'nin "Sokaktaki Bürokrasi" kitabının eğitim yönetimi bağlamında incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, (19) 633-669.
• Vader, R. (2023). Care as a relational practice. In R. Vader (Ed.), Relational Social Work. pp. 34–49. Routledge.
• Yanardağ, R. (2025). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri sonrasında psiko-sosyal destek hizmetlerinde yer alan sosyal hizmet uzmanlarının mesleki deneyimleri. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 27(49), 1077-1103.
• Yurtsever, E., & Ofluoğlu, A. (2021). Halk sağlığı ve sosyal çalışma: Covid-19 pandemi sürecinde sosyal çalışmacıların rol ve görevleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 32(3), 1079-1102. https://doi.org/10.33417/tsh.801029
• Yüksek, D. A. (2020). Refah devletine yönelik birey tutumları: Refah devleti politikaları Türkiye'de sosyal sermayeyi etkiler mi? Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2), 789-807. https://doi.org/10.46442/intjcss.701352
• Zengin, O. & Çalış, N. (2017). Sosyal hizmet uzmanlarının mesleki uygulamaları ve çalışma koşulları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 28(1), 47-67.