Yeni Umut Mekânı Olarak Kırsal

Yıl 2024, , 38 - 68, 30.04.2024

Arzu Başaran Uysal

https://doi.org/10.31198/idealkent.1381780

Öz

Küreselleşme, gelişen iletişim ve ulaşım olanakları, kırsal politikaların değişimi gibi dinamikler kırsalı dönüştürmektedir. Günümüzde kent ile kır arasındaki etkileşim daha önce hiç olmadığı kadar artmıştır. Öte yandan son yıllarda kırsal alanlar, kentli orta sınıf için yaşanmak istenen bir umut mekânı haline gelmiştir. Özellikle Ege kırsalı, ivmesi düşük olmakla birlikte kentten göç almaktadır. Tüm bu dinamikler kırsalı nasıl dönüştürmektedir? Bu makalede, Türkiye kırsalının nasıl bir “yer”e dönüştüğü Türk sineması üzerinden tartışılmaktadır. Türk sinemasında da ilginç bir şekilde 2000 sonrası kırsalı mekân olarak seçen film sayısında bir artış gözlemlenmektedir. Daha önce çoğunlukla köyde başlayıp İstanbul’da biten filmler, bu kez İstanbul’da başlayıp köyde bitmektedir. Makalede, popüler Türk sinemasının ilgi görmüş iki sinema filmi -Entelköy Efeköy’e Karşı (2011) ve Mandıra Filozofu (2014)- analiz edilmektedir. Her iki filmde de kentten kaçış ve doğaya dönüş teması işlenmektedir. Filmler, kırsal temsilindeki değişimin yanı sıra kentten kırsala göç motivasyonu, üretim biçimlerindeki değişim, köy toplumunun sosyoekonomik dönüşümü konularını merkeze alarak irdelenmiştir. Analiz sonucunda, kent/kentli ve köy/köylü temsillerinde değişimler olduğu, kırsaldaki üretim biçiminin ve istihdam yapısının değiştiği, yalnızca ekonomik açıdan değil toplumsal ve mekânsal olarak da iç içe geçmiş melez bir yapının oluştuğu bulgulanmaktadır. Tersine göçün en önemli motivasyonunun kentten kaçmak ve doğada yaşamak olduğu saptanırken, her iki filmde de göç edilen mekânın neden Ege coğrafyası olduğu tartışmaya açılmıştır. Öte yandan pastoral, romantik bir umut mekânı olarak betimlenen kırsalın aslında kapitalizmin ve kentlerin etkisinden azade yerler olmadığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

kırsal, kırsalın dönüşümü, kentten uzaklaşma, umut mekanı, Türk sinemasında kırsalın temsili

Countryside as New Spaces of Hope

Öz

Globalization, advancing communication and transportation technologies, and changing in rural policies are contributing to the transformation of rural landscapes. Today, the interaction between urban and rural domains has witnessed an unprecedented surge. Concurrently, rural areas have evolved into coveted spaces of hope for the urban middle class, particularly within the less dynamic yet migration-attracting rural regions of the Aegean. This article delves into the mechanisms through which these dynamic forces reshape rural Turkey, employing Turkish cinema as a lens for exploration. Interestingly, there has been an increase in the number of films choosing rural areas as a setting in Turkish cinema after 2000. Unlike their predecessors, predominantly commencing in villages and concluding in Istanbul, these films now initiate in Istanbul and culminate in rural landscapes. The study scrutinizes two prominent Turkish cinema productions—“Entelköy Efeköy’e Karşı” (2011) and “Mandıra Filozofu” (2014). Both films expound on the theme of urban exodus and a return to the nature. The analysis extends beyond the transformation in rural representation to encompass motivations for urban-to-rural migration, alterations in production methodologies, and the socio-economic metamorphosis of rural communities. Results indicate not only shifts in urban/urbanite and village/villager representations but also alterations in rural production methods and employment structures, culminating in the emergence of a complex, interwoven structure that extends beyond economic realms to social and spatial domains. While the primary impetus for reverse migration is identified as a desire to escape from urban life and embrace nature, the choice of the Aegean region as the migration destination in both films is explored. Additionally, the romanticized depiction of rural areas as pastoral, hopeful spaces is juxtaposed against the reality of these spaces being intricately entwined with the influences of capitalism and urbanization.

Anahtar Kelimeler

Rural, rural transformation, counter urbanization, spaces of hope, Turkish cinema

Kaynakça

• Alver, K. (2009). Ütopya: Mekan ve Kentin İdeal Formu, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 18. Sayı, 2009/1, 139-153.
• Akbal, T. (2010). Yuvarlak Masa:”Taşra”yı Tartışırken, Taşrada Var Bir Zaman, Z. Tül Akbal Sualp ve Aslı Güneş (Editörler), ss.9-65, Çitlembik Yayınları, İstanbul
• Akkoyunlu-Ertan, K. (2012). Ütopya Tasarımlarında Kent, İdeal Kent Dergisi, Sayı 5, Ocak 2012, ss.38-67
• Arık, F. (2019). Gecekonduyu Wacquant’la Düşünmek: Umut Mekânlarında Toplumsal ve Mekânsal Dönüşüm, İdeal Kent Dergisi Sayı 26, Cilt 10, Yıl 2019-1, 278-315
• Baba, E. C., (2020). İdeal Kent Arayışında Mimari Ütopyalar, Aura İstanbul Konferansları Online 2020, https://www.youtube.com/watch?v=dMCVSOeKRlo, erişim tarihi 6 Ağustos 2023.
• Başaran-Uysal, A. (2017). Kırsalda Koruma ve Soylulaştırma İkilemi, Ege Mimarlık Dergisi, Mayıs 2017, Yıl 27, Sayı 96, 2017/2, s.36-39
• Bilgin, S. (2018). Ütopya, Kriz ve Umut Mekanları: Geç Kapitalizmde Gelecek Tahayyüllerine Yönelik Mekansal Açılımlar, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Eskişehir
• Bora, T. (2011) Yalnız ve Güzel Ülke, Birikim Dergisi, Sayı 272, 26-29.Çavuş, U. (2019). Anayurt Oteli ve Yeni Türkiye Sineması Yönetmenlerin “Taşra”ya Yönelimi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kadir Has Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Sanat Tasarım Anabilim Dalı, İstanbul
• Darling, E. (2005) The City in the Country: Wilderness Gentrification and The Rent Gap. Environment and Planning A 37, pp 1015-1032.
• Entelköy Efeköy’e Karşı Filmi (2011). https://www.youtube.com/watch?v=PiGnNU0nBEs, erişim tarihi 19 Temmuz 2023
• Gosnell, H. ve Abrams, E.J. (2011). Amenity Migration: Diverse Conceptualizations of Drivers, Socioeconomic Dimensions, and Emerging Challenges, GeoJournal (76) 303–22.
• Güleryüz, B. (2013). Türk Sinemasında Taşranın Temsili, Marmara Üniversitesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sosyal Bilimler Enstitüsü, İletişim Bilimleri Anabilim Dalı, İstanbul.
• Güleryüz, B. (2010). Muhsin Ertuğrul’un Köy Filmleri ve Cumhuriyet Aydınının İkilemi, Taşrada Var Bir Zaman, Z.Tül Akbal Sualp ve Aslı Güneş (Editörler). Birinci Baskı. İstanbul. Çitlembik Yayınları
• Gülümser, Baycan-Levent, Nijkamp, (2011). Business dynamics as the source of counterurbanisation: An empirical analysis of Turkey, Research Memorandum 2011-21, Vrije Universiteit, Amsterdam, (https://research.vu.nl/en/publications/business-dynamics-as-the-source-of-counterurbanisation-an-empiric)
• Gürbilek, N. (2016). Taşra Sıkıntısı, Yer Değiştiren Gölge, s.47-74, Metis Yayınları, 5. Baskı, İstanbul
• Harvey, D. (2014). Postmodernliğin Durumu, Kültürel Değişimin Kökenleri, Metis Yayınları, 7. Basım, İstanbul (İlk Baskı 1997).
• Harvey, D. (2015). Umut Mekanları (Spaces of Hope), çev.Zeynep Gambetti, Metis Yayınları, 3. Basım, İstanbul (İlk Baskı 2000).
• İçduygu, A. ve Sirkeci, I. (1999). Cumhuriyet Dönemi Türkiye´sinde Göç Hareketleri, (ed. Baydar, O.), 75 yılda köylerden şehirlere, s.249-270, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Kazgan, G. (2013). Tarım ve Gelişme, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Keleş, R. (2015). Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, 14. Baskı, (İlk Baskı 1990).
• Keyder, Ç. ve Yenal, Z. (2013). Bildiğimiz Tarımın Sonu, Küresel İktidar ve Köylülük, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• Kırsal Kalkınma Planı, (2011). Kırsal Kalkınma Planı (2010-2013), Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara (www.sp.gov.tr/documents/KKP(2010_2013).pdf erişim tarihi 14 Mayıs 2012.
• Mandıra Filozofu Filmi (2014). https://www.youtube.com/watch?v=4xFe-vesxhw, erişim tarihi 09 Ağustos 2023
• Özensel, E. (2015). Türkiye’de Kırsal Yapıların Dönüşümü, Çizgi Kitabevi, Konya.
• Özer, Y. (2013). Sinemasal Anlamın Oluşumunda Mekânın Etkisi Ve 2000 Sonrası Türk Sinemasında Mekân Kullanımı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo Televizyon Ve Sinema Anabilim Dalı, İzmir.
• Peker, M. (1999) Türkiye´de İçgöcün Değişen Yapısı, 75 yılda köylerden şehirlere, s.295-304, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Sevimli, M. A., (2018). 2000 Sonrası Türk Sinemasında Taşrada Aile: Atalay Taşdiken Sineması Üzerine Bir İnceleme, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı, Konya.
• Soydemir, A. P. (2020). Yüksel Aksu Sinemasında Dinin Gündelik Yaşama Yansımaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Halkbilim Anabilim Dalı, Ankara.
• Tekeli, İ. (2016). Dünya’da ve Türkiye’de Kent-Kır Karşıtlığı Yok Olurken Yerleşmeler İçin Temsil Sorunları ve Strateji Önerileri, İdeal Kent Yayınları 2, 1. Baskı, Ankara
• TUİK (2011). Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul, erişim tarihi, 16 Temmuz 2012
• TUİK (2022). Türkiye İstatistik Kurumu, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=49685#, erişim tarihi, 25 Ağustos, 2023
• Türkoğlu, N. (2010), Yuvarlak Masa:”Taşra”yı Tartışırken, Taşrada Var Bir Zaman, Z. Tül Akbal Sualp Ve Aslı Güneş (Editörler), s.9-65, Çitlembik Yayınları, İstanbul
• Uysal, A.B. ve Sakarya, İ. (2018). Rural gentrification in the North Aegean countryside (Turkey). International Journal of Architecture & Planning, Volume 6, Issue 1, pp: 99-125.
• Ünlü, Ş. ve Serarslan, M. (2012). Türk Sinemasında Köylü-Kentli Karşılaşması: ‘Hakkâri’de Bir Mevsim’ Ve ‘Uzak’ Filmleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s.217-227, 27 / 2012
• Yenigül, S.B. (2017). Kırsal Kalkınma Politikalarında Yeni Yaklaşımlar ve Bu Yaklaşımların Türkiye’nin Kırsal Kalkınma Politikalarına Etkisi, Planlama 2017;27(1):16–25
• Yılmaz, M.İ. (2019). 2000 Sonrası Türk Sinemasında Taşranın Yeniden İnşası: Postmodern Bir Taşralı İmgesi Olarak Recep İvedik, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İletişim Bilimi Ana Bilim Dalı, Elazığ.
• Jameson, F. (1990). Postmodernizm ya da Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı, Postmodernizm, (der. Zeka, N.) Kıyı Yayınları 102, s.59-116, İstanbul.