Bir Yaratıcı Küme Örneği: Galata

Yıl 2012, Cilt: 3 Sayı: 7, 84 - 109, 30.09.2012

Arbil Ötkünç Burcu Selcen Coşkun

Öz

Sanatçılar, yaratma sürecinde, sanat üretmek ve
sergilemek için gereken kent mekânının doğuşuna ve biçimlenmesine önayak
olurlar. Mekânı şekillendiren aktörler olarak gereksinimleri doğrultusunda
birlikte hareket ederler. Böylece, bir sanat semtinde ilişkilerin ‘yerleştiği’
bir çevre oluşur; bir defaya özgü, kentsel ve mekânsal bir dönüşüm gerçekleşir.
Bu dönüşüm, “yaratıcı küme” kavramı üzerinden okunabilir. Yaratıcı kümelerin
temel özelliği kültürel ve sanatsal eylemleri tasarımından üretimine,
sergilenmesinden tüketimine kadar barındırmalarıdır. Bu nedenle, mekânsal
olarak farklı biçimler alırlar. Tek yapı, yapılar topluluğu, bir mahalle bütünü
ya da üretim/dağıtım yerleri ağı şeklinde oluşabilirler. Kümelerin büyük bir
bölümü, planlamacıların bilgisi dışında kendiliğinden ortaya çıkarlar.
Çoğunlukla ilk işlevini kaybetmiş, ‘yenilenmeyi’ bekleyen bölgelerde oluşurlar.
Tarihsel süreklilik arz eden Galata semtinde kümelerin oluştuğu alan ‘herhangi
bir yer’ değildir. Yüzyıllar boyu, ticari, barınma, vb. işlevlere ev sahipliği
yapmış çok katmanlı bir çevredir. Bu çalışmada, buradaki yaratıcı kümelerin,
neoliberal küreselleşme politikalarının tetiklediği kentsel ve mekânsal
dönüşüme olumlu ve olumsuz etkileri irdelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yaratıcı küme, kültürel küme, soylulaştırma, turizm, Galata

Galata: An Example of a Creative Cluster

Öz

Throughout the period of creation, artists have been
the initiator of the rise and the formation of the urban space where the work
of art is produced and exhibited. As actors that shape the space, they move
together in search of their needs. Thus, an environment in an art district
comes out where the relationships ‘settle’ and so takes place a one-time urban
and spatial transformation. It is easy to perceive this transformation through
the perspective of the “creative cluster” concept. The basic characteristic of
creative clusters is that they nestle all stages of artistic and cultural
activities from design, production, and exhibition to consumption. Therefore,
their forms vary spatially. They can be composed in a single building, in a
complex of buildings, in a segment of a district or a net of places of
production/distribution. Most of the clusters come out spontaneously without
the awareness of the planners and principally in places waiting to be
‘regenerated’ that have lost their original functions. It is not ‘any place’
where the clusters have come out in Galata district which has an obvious
historical continuity. It is a multi-layered surrounding which has hosted
commercial, residential, etc. functions for years. In this study, we will try
to evaluate the positive and negative effects of creative clusters on the urban
and spatial transformation, triggered by the neo-liberal globalization
policies.

Anahtar Kelimeler

Creative cluster, cultural cluster, gentrification, tourism, Galata

Kaynakça

• Açıkkol, Ö. (2009). Mutenalaşma (II). P. Derviş, B. Tanju ve U. Tanyeli (Der.), İstanbullaşmak: Olgular, Sorunlar, Metaforlar içinde (ss. 200-202). İstanbul: Garanti Galeri.
• Akın, N. (2011, 19 Şubat). T.C. Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Ertuğrul Günay’a Açık Mektup, http://www.icomos.org.tr/haber.php?no=56.
• Aksoy, A. ve Enlil, Z. (2011 Mayıs). Giriş. Z. Enlil ve Y. Evren (Der.), Yaratıcı İstanbul, Yaratıcı Sektörler ve Kent, İstanbul Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri 2010, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti, (ss. 17-18). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Altay, C. (2009). Kültürel dönüşüm, sanat ve müzecilik alanına yapılan kapitalist yatırımların kentsel sonuçları. P. Derviş, B. Tanju ve U. Tanyeli (Der.), İstanbullaşmak: Olgular, Sorunlar, Metaforlar içinde (ss. 181-183). İstanbul: Garanti Galeri.
• Ambrosino, C. (2008). Du quartier d’artistes au cluster culturel, perspective londonienne. Actes du colloque, Arts et Territoires: Vers une Nouvelle Economie Culturelle?, dans le cadre du 76e congrès de l’ACFAS, 6 et 7 mai 2008, Québec: Institut National de la Recherche Scientifique.
• Binan, C. (1994). Türkiye’de Koruma Konusundaki Temel Çelişkiler ve Toplumsal Yansımaları Üzerine Saptamaları, Ulusal Koruma Planlaması Semineri II’de sunulan bildiri, ICOMOS Türkiye Milli Komitesi, YTÜ, İstanbul: YTÜ Mimarlık Fakültesi, 29-30 Eylül 1993. Cooke, P. ve Lazzeretti, L. (Der.) (2008) Creative Cities, Cultural Clusters and Local Economic Development. Cheltenham: Edward Elgar Publishing,
• Coşkun, N. ve Yalçın, B. S. (24-28 Haziran 2007). “Gentrification in a Globalising World, case study: Istanbul”, ENHR 2007 International Conference ‘Sustainable Urban Areas’, Rotterdam-Hollanda.
• Çetinkaya, N. (2011). Kentsel Hareketler ve Sanatın Müdahale Gücü, Çarşamba seminerleri’nde sunulan konferans, MSGSÜ Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü. http://carsambaseminerleri.wordpress.com/
• Deleon, J. (2000). Boğaziçi Gezi Rehberi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Enlil, Z. ve Evren, Y. (2011). İstanbul İçin Yaratıcı Kent Söylemini Tartışmak. Z. Enlil ve Y. Evren (Der.), Yaratıcı İstanbul, Yaratıcı Sektörler ve Kent, İstanbul Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri 2010, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti içinde (ss. 17-18). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Florida, R. (2011). Yaratıcı Sınıf Adres Değiştiriyor, Yetenek İçin Küresel Rekabet. İstanbul: Mediacat.
• Florida, R. (2005). Cities and the Creative Class. New York: Routledge.
• Florida, R. (2004). The Rise of the Creative Class and how it is transforming leisure, community and everyday life. New York: Basic Books.
• Geniş, Ş. (2011), Küreselleşme, Kent ve Kültür. İdealkent, Kent Araştırmaları Dergisi, 3, 48-61.
• Harvey, D. (1989). From Managerialism to Entrepreneuralism: The Transformation of Urban Governance. Geografiska Annaler, Series B, Human Geography, 71 (1), 3-17.
• Haughney, C. (2011, 3 Ocak). SoHo'da Çatı Katları Sanatçıların Tekelinde. Sabah Gazetesi, http://www.sabah.com.tr/NewYorkTimes/2011/01/03/sohoda_cati_katlari_sanatcilarin_tekelinde,
• İnci, A. (2003). Müzik Endüstrisinde Kültür Aracılarının Rolü ve Asmalımescit Semtinin Mekânsal Dönüşümü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• İslam, T. (2009). Soylulaşma. P. Derviş, B. Tanju ve U. Tanyeli (Der.), İstanbullaşmak: Olgular, Sorunlar, Metaforlar içinde (ss. 276-277). İstanbul: Garanti Galeri.
• İslam, T. (2006). Merkezin Dışında: İstanbul’da Soylulaştırma. D. Behar ve T. İslam (Der.), İstanbul’da Soylulaştırma: Eski Kentin Yeni Sahipleri içinde, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 43-58.
• İslam, T. ve Enlil, Z. M. (2006). Evaluating The Impact Of Gentrification On Renter Local Residents: The Dynamics Of Displacement in Galata. Istanbul 42nd ISoCaRP Kongresi’nde sunulan bildiri. İstanbul. http://www.isocarp.net/Data/case_studies/900.pdf .
• Jacobs, J. (2011). Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı. Çeviren: B. Doğan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Johnson, S. (2001). Emergence: The Connected Lives of Ants, Brains, Cities, and Software. New York: Touchstone.
• Keyder, Ç. (1996). Ulusal Kalkınmacılığın İflası (2. Baskı). İstanbul: Metis Yayınları.
• Kıyak İngin, A. (2011). Made in Şişhane. P. Derviş (Der.) İstanbul, Küçük Üretim ve Tasarım Üzerine. İstanbul: Salt Yayınları.
• Koçyiğit, G. ve Aslaner, F. (2003). Tarihi Kent Merkezlerinde Dönüşümü Yönlendiren Öğeler: Galata Örneği. Uluslararası 14. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Mimar Sinan Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İstanbul, Mayıs 2003.
• Kozaman, S. S. (2011). 2010, İstanbul’da Moda Sektörü: Üretimden Tasarıma, (Moda ve Galata). Z. Enlil ve Y. Evren (Der.)Yaratıcı İstanbul, Yaratıcı Sektörler ve Kent, İstanbul Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri 2010, içinde (ss. 87-110). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ley, D. (1994). Gentrification and the politics of the new middle class. Environment and Planning D: Society and Space, 12, 53–74.
• Madran, E. ve Özgönül, N. (2005). Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması, Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayını.
• Müller-Wiener, W. (2001). İstanbul'un Tarihsel Topografyası: 17. Yüzyıl Başlarına Kadar Byzantion-Konstantinopolis-İstanbul. Çeviren: Ü. Sayın, İstanbul: YKY.
• Öktem, B. (2006). Neoliberal Küreselleşmenin Kentlerde İnşası: AKP’nin Küresel Kent Söylemi ve İstanbul’un Kentsel Dönüşüm Projeler. Planlama Dergisi, 2006/2, 53-63.
• Öncel, A. D. (2010). Apartman, Galata’da Yeni Bir Konut Tipi. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Öniş, Z. (1998) State and Market: Political Economy of Turkey in Comparative Perspective. İstanbul: Boğaziçi University Press.
• Özsoy Gülan, Y. ile kişisel görüşme (Coşkun, B. S.). GalataPerform, İstanbul, 11.7.2011.
• Özyurt, E. D. (2007). 19. yüzyılın ikinci yarısı ve 20. yüzyıl başındaki yangınlar sonrası Galata’da kentsel dokunun değişimi ve korunmuşluk durumunun incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
• Peck, J. (2008). The cult of urban creativity. http://www.pflasterstrand.net/blog/kultur/the-cult-of-urban-creativity
• Peck, J. (2005). Struggling with the Creative Class. International Journal of Urban and Regional Research, 29 (4), 740-770.
• Power, D. ve Scott, A. J. (2004). Cultural Industries and the Production of Culture. New York: Routledge.
• Savaş, G. (2010). Boğaziçi’nde “Çağdaş Sanat” Röportaj Dizisi, Lisya Fins. Contemporary Art @ Bosphorus Interview Project. http://istanbulmuseum.org/artists/gunes%20savas.html
• Smith, N. (2011). Cities after Neoliberalism. http://neil-smith.net/wp-content/uploads/2011/06/Neil.Smith_.AfterNeoliberalism.pdf
• Şengül, T. (2009). Kentsel Çelişki ve Siyaset, Kapitalist Kentleşme Süreçlerinin Eleştirisi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Şeni, N. (2011). “Süleymaniye Mahallesi: hayali bir yaşam biçiminin pastişi”, Oryantalizmin Panzehiri’nde sunulan yayınlanmamış bildiri, Dame de Sion Lisesi, İstanbul, 23 Şubat.
• Uzun, N. (2006). Kentsel Dönüşümde Yeni bir Kavram: Seçkinleştirme. A. Eraydın (Der.), Değişen Mekân, Mekânsal Süreçlere İlişkin Tartışma ve Araştırmalara Toplu Bakış: 1923–2003 içinde (ss. 340-360). Ankara: Dost Kitabevi.
• Yücel, C. (2009). Mutenalaşma (I). P. Derviş, B. Tanju ve U. Tanyeli (Der.), İstanbullaşmak: Olgular, Sorunlar, Metaforlar içinde (ss. 199-200). İstanbul: Garanti Galeri.