Karşılaşmanın Büyüsü, Kentin Sineması: Yetim’den Hejar’a Değişen İstanbul Hakikati

Yıl 2013, Cilt: 4 Sayı: 10, 8 - 47, 30.09.2013

Bahar Şimşek

Öz

Yeşilçam filmlerinin
vazgeçilmez dekoru olarak Türkiyeli izleyicilerin belleğine kazınan İstanbul,
son yirmi yılda değişen siyasal ve kültürel ikliminin izlerinin takip
edilebileceği bir kent olarak beyaz perdedeki yerini almıştır. 1991 yapımı
Camdan Kalp (Fehmi Yaşar) ve 2001 yapımı Büyük Adam Küçük Aşk (Handan İpekçi)
filmlerinin karşılaştırmalı analizi ile ilerleyen bu makalede amaç, İstanbul’un
değişen temsilleri bağlamında yeni Türkiye sinemasının beslendiği kimlik
çatışmalarına (sınıfsal, etnik, cinsel) has gerilimlere dair bir çerçeve
sunabilmektir. Bu doğrultuda kurucu ideolojinin mekânsal politikalarına
odaklanan makale, İstanbul’un yeni seslerine kulak vermeyi denemektedir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, karşılaşma, Kemalizm, Türklük, Kürtçe

The Magic of Encounter, The Cinema of the City: The Changing Reality of İstanbul from Yetim to Hejar

Öz

İstanbul, which was settled in mind of Turkish
spectator as being the indispensable setting of Yesilcam movies, has been on
screen as a city by which marks of last twenty years’ political and cultural
climate could be read. The aim of this article which can be taken as a
comparative analysis of two movies namely Camdan Kalp (1991, Fehmi Yaşar) and
Büyük Adam Küçük Aşk (Big Man, Little Love, 2001, Handan İpekçi) is to
introduce a framework of the tensions of identity clashes (class antogonism,
ethnic and sexual) by which new Turkish cinema is dominated. In this respect,
focusing on spatial politics of founder ideology of Turkey the essay pay
attention to new voices of İstanbul.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, encountering, Kemalism, Turkishness, Kurdish

Kaynakça

• Açıkel, F. (1996). “Kutsal Mazlumluğun’ Psikopatolojisi. Toplum ve Bilim, 70, 153- 197.
• Açıkel, F. (2006). Entegratif Toplum ve Muarızları: “Merkez-Çevre” Paradigması Üzerine Eleştirel Notlar. Toplum ve Bilim, 105, 30-69.
• Ahıska, M. (2006). Hayal Edilemeyen Toplum: Türkiye’de “Çevresiz Merkez” ve Garbiyatçılık. Toplum ve Bilim, 105, 11-29.
• Akgün, U. (2010). Kalp Ezeli Mağluptur: Camdan Kalp. Altyazı, 100, 66-69.
• Aksoy, A. & Robins, K. (1999). Derin Millet: Millet Sorunu ve Türk Sinema Kültürü (E. Gen, Çev.). Toplum ve Bilim, 82, 180-198.
• Akyıldız, K. (2010). Büyüyen Çöl: Vatan, Türklük ve Kalıcılaşmış Olağanüstü Hal. Toplum ve Bilim, 117, 19-40.
• Albayrak, S. (1993). Bir Karartma Filmi; Camdan Kalp. Camdan Kalp (ss. 154-158). İstanbul: Oyunevi.
• Alonso, A. M. (1994). The Politics of Space, Time and Substance: State Formation, Nationalism and Ethnicity. Annual Review of Anthropology, 23, 379-405.
• Arslan, U. T. (2001). Popüler Sinema ve Sol Siyaset. Mürekkep, 16, 8-28.
• Arslan, U. T. (2010). Mazi Kabrinin Hortlakları: Türklük, Melankoli ve Sinema. İstanbul: Metis.
• Aslan, Ş. (2010). 1 Mayıs Mahallesi: 1980 Öncesi Toplumsal Mücadeleler ve Kent. İstanbul: İletişim.
• Aruoba, O. (1993). Aydının Kirpi Olarak Portresi. Camdan Kalp (ss. 141-143). İstanbul: Oyunevi.
• Baker, U. (1999). Ulusal Edebiyat Nedir?. Toplum ve Bilim, 81, 7-25.
• Barlas, O. (1993). Taşyürekliler. Camdan Kalp (ss. 144-146). İstanbul: Oyunevi.
• Bayram, N. (1997). İnsanı Üzen Eğlenceli Bir Film. S. Büker (Ed.). Onat Kutlar’a Armağan: Sinema Yazıları (ss. 21-38). Ankara: Doruk.
• Berman, M. (2009). Katı Olan Herşey Buharlaşıyor (Ü. Altuğ & B. Peker, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Bora, A. (2010). Kadınların Sınıfı: Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası. İstanbul: İletişim.
• Bora, T. & Kıvanç, Ü. (1995). Yeni Atatürkçük. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 11, 777-780.
• Bozdoğan, S. (2008). Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis.
• Bruinessen, M. van (2008). Kürtlük, Türklük, Alevilik: Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri, (H. Yurdakul, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Cantek, L. F. (2003). “Yaban”lar ve Yerliler: Başkent Olma Sürecinde Ankara. İstanbul: İletişim.
• Cockburn, C. (2009). Buradan Baktığımızda: Kadınların Militarizme Karşı Mücadelesi (F. Özlen, Çev.). İstanbul: Metis.
• Dorsay, A. (1993). Kültür Farkları Öldürücüdür. Camdan Kalp (ss. 166-167). İstanbul: Oyunevi.
• Edgü, F. (2010). O/Hakkari’de Bir Mevsim. İstanbul: Sel.
• Erder, S. (2006). İstanbul’da Bir Kent Kondu: Ümraniye. İstanbul: İletişim.
• Erdoğan, N. (2000). Gündelikçi Kadınlar, Emir Erleri ve Benzerlerine Dair “Aşağı” Sınıflar, “Yüksek’ Tahayyüller”, http://www.birikimdergisi.com/birikim/dergiyazi.aspx?did=1&dsid=122&dyid=2777&dergiyazi=G%FCndelik%E7i%20Kad%FDnlar,%20Emir%20Erleri%20ve%20Benzerlerine%20Dair%20%22A%FEa%F0%FD%22%20S%FDn%FDflar,%20%22Y%FCksek%22%20Tahayy%FCller
• Erdoğan, N. (2010). Sınıf Karşılaşmaları (2): Entelektüel ve (gündelikçi) “kadın”. Birgün http://www.birgun.net/cultures_index.php?news_code=1289927440&year=2010&month=11&day=16
• Erdoğan, N. (1995). Ulusal Kimlik, Kolonyal Söylem ve Yeşilçam Melodramı. Toplum ve Bilim, 67, 178-196.
• Gökalp, Z. (2011). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: İnkılâp.
• Gupta, A. & Ferguson, J. (1992). Beyond “Culture”: Space, Identity and the Politics of Difference. Cultural Anthropology, 7 (1), 6-23.
• Gürbilek, N. (2004). Kötü Çocuk Türk. İstanbul: Metis.
• Gürbilek, N. (2005). Yer Değiştiren Gölge. İstanbul: Metis.
• Güneş, C. (2010). Türkiye’de Kürt Siyaseti: İdeoloji, Kimlik ve Dönüşümler. Toplum ve Kuram 4, 69-78.
• Işık, O. & Pınarcıoğlu, M. M. (2009). Nöbetleşe Yoksulluk: Gecekondulaşma ve Kent Yoksuuluğu, Sultanbeyli Örneği. İstanbul: İletişim. Hocaoğlu, M. K. (1993). Kendi Kuyusunu Kazan Yönetmen: Fehmi Yaşar. Camdan Kalp (ss. 11-32). Fehmi Yaşar (Ed.). İstanbul: Oyunevi.
• Jaguaribe, B. (2005). The Shock of the Real: Realistic Aesthetics in the Media and the Urban Experience. Space and Culture 8, 66-82.
• Kellner, D. & Ryan, M. (1997). Politik Kamera, Çağdaş Hollywood Sinemasının İdeolojisi ve Politikası (E. Özsayar, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Keyder, Ç. (2010). 1990’larda Türkiye’de Modernleşmenin Doğrultusu. S. Bozdoğan ve R. Kasaba (Ed.). Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik (N. Elhüseyni, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 39-53.
• Koçak, C. (2002). Kemalist Milliyetçiliğin Bulanık Suları. Tanıl Bora (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce 4: Milliyetçilik (ss. 37-43). İstanbul: İletişim.
• Massicard, E. (2007). Türkiye’den Avrupa’ya Alevi Hareketinin Siyasallaşması (A. Berktay, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Özgüç, A. (1993). Bu Projeyi Komisyondan Çıkarmayanlar Utansın. Camdan Kalp (ss. 181-182). İstanbul: Oyunevi.
• Özgüç, A. (2010). Türk Sinemasında İstanbul. İstanbul: Horizon.
• Öztürk, S. R. (2004). Sinemanın “Dişil” Yüzü: Türkiye’de Kadın Yönetmenler. İstanbul: Om.
• Özyeğin, G. (2005). Kapıcılar, Gündelikçiler ve Ev Sahipleri: Türk Kent Yaşamında Sorunlu Karşılaşmalar. D. Kandiyoti & A. Saktanber (Ed.). Kültür Fragmanları: Türkiye’de Gündelik Hayat (ss. 57-83). İstanbul: Metis.
• Özyürek, E. (2008). Türkiye’nin Toplumsal Hafızası: Hatırladıklarıyla ve Unuttuklarıyla. İstanbul: İletişim.
• Pamuk, O. (2008). İstanbul: Hatıralar ve Şehir. İstanbul: İletişim.
• Pérouse, J.-F. (2011). İstanbul’la Yüzleşme Denemeleri: Çeperler, Hareketlilik ve Kentsel Bellek. İstanbul: İletişim.
• Sanders, J. M. (2002). Ethnic Boundaries and Identity in Plural Societies. Annual Review of Sociology, 28, 327-357.
• Saraçoğlu, C. (2011). Şehir, Orta Sınıf ve Kürtler: İnkâr’dan “Tanıyarak Dışlama”ya. İstanbul: İletişim.
• Shils, E. (1975). Center and Periphery: Essays in Macrosociology. Chicago and London: The University of Chicago Press.
• Stokes, M. (2009). Türkiye’de Arabesk Olayı (H. Eryılmaz, Çev.). İstanbul: İletişim.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev: Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Metis
• Şamlı, C. (1993). “Camdan Kalp ve “Nostaljisi Kandilli”. Camdan Kalp (ss. 149-151). İstanbul: Oyunevi.
• Uşaklıgil, E. (2011). Benim Cumhuriyet’im. İstanbul: Everest.
• Yaşar, F. (1993). Senaryo [Camdan Kalp]. Camdan Kalp (ss. 37-137). İstanbul: Oyunevi.
• Yeğen, M. (2009a). Müstakbel Türk’ten Sözde Vatandaşa: Cumhuriyet ve Kürtler. İstanbul: İletişim.
• Yeğen, M. (2009b). Devlet Söyleminde Kürt Sorunu. İstanbul: İletişim.
• Yücel, M. (2008). Türk Sinemasında Kürtler. İstanbul: Agora.
• Zürcher, E. J. (2008). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim.