Türkiye’de Kültürel Miras Alanlarında Yönetim Planlaması Deneyimi

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 19, 372 - 401, 31.05.2016

Evrim Ulusan

Öz

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını
Koruma Kanunu Türkiye’deki kültürel miras koruma çalışmalarının kurumsal,
teknik ve finansal boyutlarına ilişkin düzenlemeler getiren bir çerçeve yasa
niteliğindedir. Alan yönetimi kavramı da 2004 yılında kanunda yapılan kapsamlı
değişiklerin bir parçası olarak bu kanuna dahil edilmiş olup ilgili Yönetmelik
2005 yılında yürürlüğe girmiştir.

Diğer yanda, Dünya Miras Listesi’ne aday
gösterilecek varlığın bu mirasın yaşatılmasının garantisi olarak sunulacak ve
kısa-orta-uzun vadelerde yapılacak detaylı çalışmaları gösterecek onaylı bir
yönetim planına sahip olması gerekmektedir. Bu
ulusal ve uluslararası yasal düzenlemeler, ülkemizde yönetim planlaması
çalışmalarının hız kazanmasına neden olmuştur. Bugüne kadarki çalışmalar
çoğunlukla Dünya Miras Listesi çalışmaları odaklı yürütülse de, alan yönetimi
yaklaşımı mevzuat gereği tüm sit alanlarında uygulanabilmektedir. Bu
makalenin temel amacı, Türkiye’nin on yıllık alan yönetimi deneyiminin
yorumlanmasıdır. Buradan hareketle, makalenin temel sorunsalı, alan yönetimi
yaklaşımının Türkiye’deki koruma kültürünün ve pratiğinin gelişimine ne ölçüde
katkı sağladığı ve uluslararası beklentileri ne ölçüde karşıladığıdır. Bunun
için, ilk bölümde Türkiye’deki alan yönetimi sistemi hakkında genel bir çerçeve
sunulmuştur. İkinci bölümde onaylı yönetim planları süreç, içerik ve uygulanma
düzeyi bakımından değerlendirilmiştir. Bu bölümde, ayrıca, uluslararası
standartlarda ve uygulanabilir yönetim planlarının üretilebilmesi için plan
içeriği ve planlama sürecine dair öneriler de getirilmiştir. Son bölümde ise,
yazarın bu gelişme sürecindeki öznel deneyimleri ve gözlemleri de göz önünde
bulundurularak genel değerlendirmeler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Alan Yönetimi, Yönetim Planı, Kültürel Miras Yönetimi, Dünya Miras Listesi

Turkish Experience of Management Planning in Cultural Heritage Areas

Öz

The
Act No: 2863 for the “Conservation of Cultural and Natural Heritage” is a
framework law that includes provisions for institutional, technical and
financial aspects of the conservation of cultural heritage of Turkey. The
concept of site management was also included in the Act together as part of the
comprehensive amendments that were made to it in 2004 and the related
Regulation came into force in 2005. Besides, a property that is nominated to
the World Heritage List is required to have an approved management plan that shows
detailed activities in the short-medium-long terms as a guarantee for future
protection of the property. These national and international legal necessities
have caused management planning studies to gain speed in Turkey. Although the
studies have mainly been carried out within World Heritage List concerned
properties, it is applicable to all conservation sites in accordance with the
legislation. From this point of view, the main research question in this
article is to what extent the site management approach contributed to the
development of conservation culture and practices in Turkey and to which degree
the Turkish experience satisfied the international expectations. Therefore,
firstly, a general framework of site management mechanism in Turkey was presented.
In the second part, the approved management plans were assessed with reference
to their processes, contents and implementation levels. In this section,
proposals with respect to the substance and process of these plans were also
made for attaining applicable management plans at international standards. In
the last section, by taking into account the subjective experience and
observations of the author within this advancement process as well, a general
assessment was made.

Anahtar Kelimeler

Site Management, Management Plan, Cultural Heritage Management, World Heritage List

Kaynakça

• Akan Mimarlık (2002). Pamukkale yönetim ve sunum planı final raporu. Kültür Bakanlığı, Ankara
• Akan Mimarlık (2013). Bursa (Hanlar Bölgesi ve Sultan Külliyeleri) ve Cumalıkızık yönetim planı. Bursa Büyükşehir Belediyesi.
• Alanyalı, F. (2013). Arkeolojik alan yönetimi, Anadolu Üniversitesi Yayını 3006
• Bimtaş A.Ş. (2011). İstanbul historic peninsula site management plan. (Pdf Belgesi). 20 Haziran 2016 tarihinde http://www.alanbaskanligi.gov.tr/files/ Management_Plan_090312_TUM.pdf adresinden erişildi.
• Cleere, H. (1984). World cultural resource management: Problems and perspectives. In H. Cleere (Der.), Approaches to the Archaeological Heritage, A comparative study of world cultural resource management systems. Cambridge: Cambridge University Pres. 125-131
• Cleere, H. (1989). Introduction: The rationale of archaeological heritage management. H. Cleere (Der.), Archaeological heritage management in the modern world. One World Archaeology V.9. 1-19
• Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. (2007). Korunan alan planlaması ve yönetimi. 18 Mart 2016 tarihinde http://www.milliparklar.gov.tr/kitap/66/ mobile/index.html adresinden erişildi.
• Çolak, N. İ. (2007). Alan yönetiminin hukuki boyutu. 20 Haziran 2016 tarihinde http://www.ilkercolak.com.tr/alan-yonetiminin-hukuki-boyutu/adresinden erişildi.
• Edirne Belediyesi (2012). Selimiye camii ve külliyesi yönetim planı. (Pdf Belgesi). 20 Haziran 2016 tarihinde http://www.dmselimiyecamii.com/images/stories/YonetimPlani.pdf adresinden erişildi.
• English Historic Towns Forum. (1998). Conservation area management: A practical guide. Report No:38. (Pdf Belgesi). 20 Haziran 2016 tarihinde http://www.historictownsforum.org/files/documents/free_download_publications/Conservation_area_management/Conservation%20Area%20Management.pdf adresinden erişildi.
• Feilden B. M. ve Jokilehto J. (1998). Management guidelines for world cultural heritage sites. Rome: ICCROM International Committee on Archaeological Heritage. (1990). Charter for the protection and management of the archaeological heritage. (Pdf belgesi). 20 Haziran 2016 tarihinde http://www.icomos.org/charters/arch_e.pdf adresinden erişildi.
• Ikarya Danışmanlık (2014). Diyarbakır kalesi ve hevsel bahçeleri kültürel peyzajı yönetim planı. (Pdf Belgesi). 20 Haziran 2016 tarihinde http://www.diyarbakiralanyonetimi.org adresinden erişildi.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı (2013). Çatalhöyük neolitik kenti yönetim planı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı (2015). Ani arkeolojik alanı yönetim planı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Middleton, V. (1996). Vision, strategy and corporate planning: An overview. A. Harrison (Der.). Manual of Heritage Management. Oxford: Butterworth & Heinemann. 3-11.
• Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Şehircilik Uygulama ve Araştırma Merkezi. (2013). Aphrodisias antik kenti alan yönetim planı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Orta Doğu Teknik Üniversitesi. (2014). Kommagene nemrut yönetim planı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Saunders, A. (1989). Heritage management and training in England. In H. Cleere (Der.), Archaeological heritage management in the modern world. One World Archaeology. V.9. 152-163
• Şahin, E (2008). Alan yönetimi süreçleri: Japonya ve Türkiye. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Şahin S. Z ve Egeplan Planlama Ltd. Şti. (2014). Efes yönetim planı. İzmir: Selçuk Belediye Başkanlığı.
• Thomas L., Middleton J., ve Philips A., (2003). Guidelines for management planning of protected areas. Best Practice Protected Area Guidelines Series No.10. (Pdf Belgesi). 11 Şubat 2008 tarihinde http://www.iucn.org/themes/wcpa/pubs/guidelines.htm adresinden erişildi.
• Wainwright, G..J. (1989). The management of English landscape. H. Cleere (Der.), Archaeological heritage management in the modern world. One World Archaeology, V.9. 164-170
• Wijesuriya, G., Thompson, J. ve Young, C. (2013). Managing cultural world heritage. Paris: UNESCO.
• UNESCO World Heritage Centre (2015). Operational guidelines for the implementation of the world heritage convention. Paris: UNESCO.
• Yıldırım A.E. (2014). Mudurnu kültürel mirası yönetim planı. (Pdf Belgesi). 20 Haziran 2016 tarihinde http://www.mudurnualanyonetimi.org adresinden erişildi.