Bursa Kent Belleği ve Kimliğinin İnşasında Anıt Ağaçların Rolü

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 20, 800 - 829, 30.09.2016

Pınar Yurdadön Aslan , Duygu Özkır Yasemin Ofluoğlu

Öz

Çalışmanın konusu ve kapsamı; anıt ağaçların
toplumsal ve mekânsal üretimde hem özne hem de nesne olarak konumlandırılması
ve Bursa kenti için anlamı ve kentsel kimliğin anıt ağaçlarla ortak var edilişi
üzerine kavramsal ve deneysel bir tartışma yürütmektedir. Söz konusu sorgulama
hedefine tarihsel-kültürel-mekânsal süreklilik izleğini ve ardılına da bir
devletin ya da imparatorluğun yaratımı hikâyesini almaktadır. Çoğunlukla fiziki
çevre çalışmalarına konu olan ya da salt bir fiziki çevre düşüncesi olarak değerlendirilen
anıt ağaçların, mekânsal içerimine ek olarak bellek-kimlik ve tarihsellik
bağlamlarında ele alınıp sosyo-mekânsal bir yaklaşım çerçevesinde
değerlendirilmesinin olanaklılığının ve işlerliğinin gösterilmesi çalışmanın
temel amacıdır. Buradan hareketle çalışmanın amacı; sosyo-kültürel belleğin
üretimi ve kimlik inşasının hangi bağlamsal ve pratik çerçeve içerisinde
gerçekleştiğini, kavramsal ve kuramsal olarak nasıl bir “bellek” kabulünün bu
tür bir inşayı mümkün kıldığını; mistik, folklorik, fiziksel ve esasta tarihsel
özellikleri sebebiyle seçilen anıt ağaçlar ile irdelemektir. Çalışmada kurum
raporları, görsel ve yazılı dokümanlar, uydu görüntüleri, fotoğraflar ile
çeşitli edebi metinlerden faydalanılmış olup, nitel bir çalışma yöntemi benimsenmiştir.
Sonuç olarak; Bursa’nın sosyo-mekânsal bellek ve kimlik inşasında, kentin
tarihsel sürecinde ve gündelik yaşantısında doğrudan yer bulan anıt ağaçların
sembolik anlam dünyasıyla kesiştiği ve devamında kesişmenin rastlantısallığının
ötesinde bu durumun doğal/verili bir kendiliğindenliğin yerine tam tersine
“dünyanın büyüsünün bozulmadığı” zamanlarda daim olma saikiyle akılcı bir
biçimde üretildiği çıkarsanmıştır. Bununla birlikte; anıt ağaçların tarihsel,
mistik, toplumsal, fiziksel özellikleriyle, kent belleğinin sadece yapısal
unsurlar üzerine kurulu olmadığı; sosyo-kültürel ve biyoekolojik değerlerin de
kent belleğinin ve kent kimliğinin oluşumunda büyük bir etkisinin olduğu
görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anıt Ağaç, Bursa, Bellek, Kimlik, Mekân, Sosyo-Mekânsal İnşa

The Role of Monumental Trees in Constructing the Identity and Urban Memory of Bursa

Öz

The scope and the
major argument of the study is about the role of monumental trees- both as
subject and the object - in social and spatial production. The importance of
monumental trees for Bursa apparently originates from their potential for contributing
to such a production process. For this reason, a discussion inspired by the
Bursa case is thought to be beneficial for enhancing the empirical and
conceptual frame of the pertinent literature. Within this perspective, the
study will comprise the establishment story of an empire retrospectively and
its historical-cultural-spatial continuation to the future prospectively. In
this context, the basic motivation of the study is to show that monumental
trees may also be handled with a perspective that does not exclude
socio-spatial dimension and accordingly the issues of memory-identity and
history. In addition, with respect to mystical, folkloric, physical and
primarily historical features of selected monumental trees, the study targets
to depict the context in which the socio-cultural memory and identity is
shaped, and the kind of conceptual and theoretical memory assumption that
enables such a construction. Methodologically, the study benefits from reports
prepared by various institutions, visual documents, satellite images, pictures
and various literary scripts, and proposes a qualitative outcome. Finally, it
has been asserted that the monumental trees comprise a significant place in the
construction of socio-spatial memory, identity, daily life and history of
Bursa, and that this force of monumental trees is not an outcome of a
natural/unconscious process but a conscious/planned result of the humanly
serene intervention of old peaceful times. 
Furthermore, it has been observed that urban memory with its mystical,
folkloric, physical and historical features does not only depend on physical
facts but also on bioecological and socio-cultural facts that play a
significant role in the production of urban memory and identity.  

Anahtar Kelimeler

Monumental Tree, Memory, Identity, Space, Socio-Spatial Construction

Kaynakça

• Abramson, D., Manzo, L. ve Jeffrey, H. (2006). From ethnic enclave to multi-ethnic translocal community: Contested Identities and urban design in seattle's chinatown-international district. Journal of Architectural and Planning Research, 23 (4), 341-360.
• Altınkaynak,E. (2007). Cengizname hakkında bazı değerlendirmeler. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 7(1), 1-20.
• Anonim. (t.y.). İnkaya çınarı. 17 Mart 2016 tarihinde http://www.bursa.com.tr/inkaya-cinari-595.html adresinden erişildi.
• Arslan,S. (2014).Türklerde ağaç kültü ve “Hayat ağacı”. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1),59-71.
• Asan, Ü. (1991). Doğal ve kültürel miraslarımızdan anıt ağaç ve ormanlar. Yeşile Çerçeve Dergisi, 9, 22-24.
• Asan, Ü. (1992). Anıt Ağaçların Birey ve Toplum Psikolojisi Üzerindeki Etkileri. Yeşile Çerçeve Dergisi, 18, 18-19.
• Asan, Ü. (1993). Mistik ve folklorik yönüyle anıt ağaçlarımız. Yeşile Çerçeve Dergisi, 23, 13-15.
• Asan, Ü. (2007). Anıtsal ağaçların tanımı, teknik özellikleri ve korunmaları. Kent ağaçları ve süs bitkilerinde bakım ve budama esasları semineri bildiri kitabı (s.157- 168). İstanbul: İBBB,.
• Asan, Ü. (2009). Bilge ağaçlar. National Geographic, Türkiye, 102, 118-121.
• Asan, Ü. ve Batal, M. S. (2014). İstanbul’un doğal mirası anıt ağaçlar- Anadolu yakası. İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• Asan, Ü. ve Uzun, A. (1994). Marmara bölgesindeki doğal ve kültürel mirasımız: Anıt ağaçlar. Doğal Değerlerin korunması ve kurumlaşma stratejileri ulusal seminerine tebliğ. 21-24 Mayıs, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek. (A. Tekin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
• Atkinson, D. ve Cosgrove, D. (1998). Urban rhetoric and embodied identities: City, Nation, and empire at the Vittorio Emanuele II monument in Rome, 1870–1945. Annals of the Association of American Geographers, 88 (1), 28-49.
• Aydınlı, S. (2004). Epistemolojik açıdan mekân yorumu. A. Şentürer (Ed.), Mimarlık ve Felsefe içinde (s.40-51). İstanbul: YEM.
• Barlas, A. ve Şentürk, M. (2011). Urban identity in The Age of the mobile phone. METU Journal of The Faculty of Architecture, 28 (1), 109-129.
• Bayramoğlu, E. ve Özdemir, B. (2012). Trabzon kent merkezi, uzun sokak kentsel donatı elemanlarının kent kimliği açısından değerlendirilmesi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 12 (2), 182-191.
• Boydak, M. ve Asan, Ü. (1995). Yaşayan kültür mirasımız: Anıt ağaç ve ormanları. Turing Dergisi, 83 (362), 46-52.
• Bugatti, E. (2013). urban identities and catastrophe: izmir and salonica at the end of the Ottoman Empire. Geographical Review, 103 (4), 498-516.
• Bursa Alan Başkanlığı. (2014). Hanlar bölgesi (Orhan Gazi Külliyesi ve Çevresi). 24 Mart 2016 tarihinde ttp://alanbaskanligi.bursa.bel.tr/hanlar-bolgesi-orhan-gazi-kullliyesi-ve-cevresi/ adresinden erişilmiştir.
• Bursa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü (2016). Tabiat Varlıklarını Koruma Şubesi arşiv kayıtları.
• Bursa Olay Gazetesi. (2016, 10 Ocak). Bursa'da asırlık çınarlar tohumlarından yeniden yükselecek. 20 Nisan 2016 tarihinde http://www.olay.com.tr/bursa-da-asirlik-cinarlar-tohumlarindan-yeniden-yukselecek/57033/ adresinden erişildi.
• Cansever, T. (2010). İslam’da şehir ve mimari. İstanbul: Timaş.
• Chen, F. ve Romice, O. (2009). preserving the cultura identity of chinese cities in urban design through a typomorphological approach. Urban Design International, 14 (1), 36-54.
• Cloke, P. ve Pawson, R. (2008). memorial trees and treescape memories. Environment and Planning D: Society and Space, 26 (1), 107-122. Connerton, P. (2014). Modernite nasıl unutturur. (K. Kelebekoğlu, Çev.) İstanbul: Sel.
• Davis, B. (2004). Monuments, memory, and the future of the past in modern urban Germany. Journal of Urban History, 30 (4), 583-593.
• Donovan, G. H. ve Butry, D. T. (2010). Trees in the city: Valuing street trees in Portland, Oregon. Landscape and Urban Planning, 94 (2), 77-83. EBA. (2013, 5 Aralık). İnkaya Çınarı, Bursa. 24 Mart 2016 tarihinde http://www.eba.gov.tr/gorsel?icerikid=42018ce568d93f59f43d38e20ad7c27008816ba89e001 adresinden erişilmiştir.
• Ergun, P. (2004).Türk kültüründe ağaç kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Erik, S. ve Keleş, C. (2013). Kastamonu anıt ağaçları: Tarihimizin sessiz tanıkları. Kastamonu: Kastamonu Valiliği İl Özel İdaresi.
• Espinosa, C. S. (2016). Narrativizing cities, localizing urban memories: The (Re)construction of place through urban cueca in Santiago de chile (1990-2010). Space and Culture, 19 (1), 94-109.
• Genç, M. ve Güner, T. (2003). Göller bölgesi’nin anıt ağaçlar. Isparta: Isparta Valiliği İl Özel İdaresi.
• Goma, D. (2012). Control urban space and identity in colonial Spanish philippines: The case of intramuros, manila (XVI-XVII). Scripta Nova-Revista Electronica De Geografia Y Ciencias Sociales, 16 (418).
• Greene, V. (2005). Dealing with diversity - Milwaukee's multiethnic festivals and urban identity, 1840-1940. Journal of Urban History, 31 (6), 820-849.
• Griggs, P. (2015). For shade, colour and in memory of sSacrifice: Amenity and memorial tree planting in Queensland's towns and cities, 1915-55. Queensland Review, 22 (1), 30-48.
• Hague, E. ve Mercer, J. (1998). Geographical memory and urban identity in scotland: Raith rovers FC and Kirkcaldy. Geography, 83 (2), 105-116.
• Harrowell, E. (2015). From monuments to mahallas: Contrasting memories in the urban landscape of osh, Kyrgyzstan. Social & Cultural Geography, 16 (2), 203-225.
• Hastaoglou-Martinidis, V. (2011). Urban aesthetics and national identity: The refashioning of eastern Mediterranean cities between 1900 and 1940. Planning Perspectives, 26 (2), 153-182.
• Hatziprokopiou, P. & Evergeti, V. (2014). Negotiating muslim identity and diversity in Greek urban spaces. Social & Cultural Geography, 15 (6), 603-626.
• Heidegger, M. (1971). Building, dwelling, thinking. (A. Hofstadter, Trans.). In Poetry, Language, Thought (141-160). New York: Harper & Row.
• Hull, R. B., Lam, M. & Vigo, G. (1994). Place identity – Symbols of Self in the Urban Fabric. Landscape and Urban Planning, 28 (2-3), 109-120. Jansen, S. (2001). The streets of Beograd. Urban space and protest identities in Serbia. Political Geography, 20 (1), 35-55.
• Jenkins, W. (2007). Identity, place, and the political mobilization of urban minorities: comparative perspectives on Irish Catholics in buffalo and Toronto 1880-1910. Environment and Planning D: Society and Space, 25 (1), 160-186.
• Jones, P. S. (2000). 'The basic assumptions as regards the nature and requirements of a capital city': Identity, modernization and urban form at Mafikeng's margins. International Journal of Urban and Regional Research, 24 (1), 25-51.
• Kaplanoğlu, R. (2015, 2 Mart). Ağaç katliamı tarihi çınarı vurdu. 20 Nisan 2016 tarihinde http://www.bursamuhalif.com/agac-katliami-tarihi-cinari-vurdu/ adresinden erişildi.
• Keith, M. & Pile,S. (1993). Introduction part 1: The politics of place. Pile, S., (Ed.). In Place and Politics of Identity, London: Routledge.
• Lagopoulos, A.P. (2005). Monumental urban space and national Identity: The Early Twentieth Century New Plan of Thessaloniki. Journal of Urban History, 31 (1), 61-77.
• Landry, S. M. ve Chakraborty, J. (2009). Street trees and equity: Evaluating the spatial distribution of an urban Amenity. Environment and Planning A, 41 (11), 2651-2670.
• Larson, S. (2002). Shifting modern identities in Madrid's recent urban planning, architecture and narrative. Cities, 20 (6), 395-402.
• Lefebvre, H. (2014 [1991]). Mekânın üretimi. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel. (Orijinal çalışma basım tarihi 1974).
• Lelandais, G. E. (2014). Space and identity in resistance against neoliberal urban planning in Turkey. International Journal of Urban and Regional Research, 38 (5), 1785-1806.
• Lim, M. ve Padawangi, R. (2008). Contesting alun-alun: Power relations, identities, and the production of urban spaces in Bandung, Indonesia. International Development Planning Review, 30 (3), 307-326.
• Luttik, J. (2000). The value of trees, water and open space as reflected by house prices in the Netherlands. Landscape and Urban Planning, 48 (3-4), 161-167.
• Maps Google. (2015, Ekim). Kavaklı (Camii) Çınarı. 28 Mart 2016 tarihinde www.maps.google.com adresinden erişildi.
• Mazumdar, S. (2007). Kentsel yaşam kalitesi ve yer duygusu. Mimarlık Dergisi, 335, 32-36.
• Mills, A. (2006). Boundaries of the nation in the space of the urban: Landscape and social memory in Istanbul. Cultural Geographies, 13 (3), 367-394.
• Nagel, C. (2002). Reconstructing space, re-creating memory: Sectarian politics and urban development in post-war Beirut. Political Geography, 21 (5), 717-725.
• Nora, P. (2006). Hafıza Mekânları. (M. E. Özcan, Çev.). Ankara: Dost.
• Oktay, D. (2002). The quest for urban identity in the changing context of the city - Northern Cyprus. Cities, 19 (4), 261-271.
• Önem, B. ve Kılınçaslan, İ. (2005). Haliç bölgesinde algilama ve kentsel kimlik. İTÜ Dergisi Seri A: Mimarlık Planlama ve Tasarım, 4 (1), 115- 125.
• Pasquinelli, C. (2014). Branding as urban collective strategy-making: The formation of newcastle gateshead's organisational identity. Urban Studies, 51 (4), 727-743.
• Picornell, M. (2014). Insular identity and urban contexts: Representations of the local in the construction of an image of Palma (Mallorca, Balearic Islands). Island Studies Journal, 9 (2), 223-238.
• Primozic, D. T. (2013). Merleau - Ponty üzerine. (Z.Z. Esenyel, Çev.). Bursa: Sentez.
• Ramirez, C. ve Serpente, A. (2012). Ecomemoria's diasporic space of commemoration: A tree- planting ceremony and its living memorial. Journal of Latin American Cultural Studies, 21 (2), 189-202.
• Rocheleau, D ve Ross, L. (1995). Trees as tools, trees as text - Struggles over resources in Zambrana Chacuey, Dominican-Republic. Antipode, 27 (4), 407-427.
• Roy, S., Byrne, J. ve Pickering, C. (2012). A systematic quantitative review of urban tree Benefits, Costs, and assessment methods across cities in different climatic zones. Urban Forestry & Urban Greening, 11 (4), 351-363.
• SAYS. (2016). Sit alanları yönetim sistemi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, 2016.
• Shahshahan, S. (1998). Esfahan's gardens and mosques: On the instrumentality of symbols as a means of retaining urban identity. International Journal of Urban and Regional Research, 22 (4), 602-613.
• Smith, J. M. (2008). Identities and urban social spaces in little Tokyo, Los Angeles: Japanese Americansin two ethno-spiritual communities. Geografiska Annaler Serıes B-Human Geography, 90B (4), 389-408.
• Soja, E. (1996). Thirdspace. journeys to Los Angeles and other real-and-imagined spaced. Oxford: Blackwell.
• Stiperski, Z., Lorber, L., Hersak, E. vd. (2011). Identity through urban Nomenclature: Eight central European cities. Geografisk Tidsskrift-Danish Journal of Geography, 111 (2), 181-194.
• Tanpınar, A. H. (2011). Beş şehir. İstanbul: Dergâh. (Orijinal çalışma basım tarihi 1946).
• Tallis, M., Taylor, G. ve Sinnett, D. vd. (2011). Estimating the removal of atmospheric particulate pollution by the urban tree canopy of London, Under Current and Future Environments. Landscape and Urban Planning, 103 (2), 129-138. Tolle, A. (2010). Urban identity policies in Berlin: From critical reconstruction to reconstructing the Wall. Cities, 27 (5), 348-357.
• TSE (2005). TS 13137 Anıt ağaçlar envanter seçim kuralları ve işaretleme standardı kitapçığı. Ankara: Türk Standartları Enstitüsü.
• Tsumura, Y., Motoike, H. & Ohba, K. (1992). Allozyme variation of old ginkgo-biloba memorial trees in western Japan. Canadian Journal of Forest Research, 22 (7), 939-944.
• Tuan, Y. F. (1977). Mekân ve yer: Hümanist perspektif. (Y. Arı, Çev.). Y. Arı, (Ed.), 20. Yüzyılda Amerikan Coğrafyasının Gelişimi içinde (119-134). Konya: Çizgi.
• Turner, B. S. (2007). The body & society. (3rd ed.). London: Sage.
• Tzfadia, E. ve Yacobi, H. (2007). Identity, migration, and the city: Russian immigrants in contested urban space in Israel. Urban Geography, 28 (5), 436-455.
• Vlassenroot, K. ve Buescher, K. (2013). Borderlands, identity and urban development: The case of Goma (Democratic Republic of the Congo). Urban Studies, 50 (15), 3168-3184.
• Wilson, K. ve Peters, E. J. (2005). "You can make a place for It": Remapping urban first nations spaces of identity. Environment and Planning D: Society and Space, 23 (3), 395-413.
• Yırtıcı, H. (2009). Çağdaş kapitalizmin mekânsal örgütlenmesi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Young, C. ve Kaczmarek, S. (2008). The socialist past and postsocialist urban identity in central and Eastern Europe. European Urban and Regional Studies, 15 (1), 53-70.
• Yücel, H. ve Aksümer, G. (2011). Kentsel dönüşüme karşı kent hakkı mücadelesi: Kazım Karabekir Mahallesi'nde mekânsal kimlik ve dayanışma örüntüleri. Eğitim Bilim Toplum, 9 (36), 117-139.