‘Kentsel Yeşil Alan’ın Ne’liği Üzerine: Ankara’da Yeşil Alanın Temsil Mekânları Olarak (Yeniden) Üretilme Durakları

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 21, 181 - 199, 01.05.2018

Yasemin İlkay

Öz

Park, bahçe, mesire yeri,
kentsel orman ve korular doğanın kente girdiği yeşil alanlar olarak yapılı
çevreyi sınırlar ve kentteki dolu-boş mekân dengesini de kurgulamaya yardım
ederler. Kentsel yeşil alanlar bir yanıyla doğa(l), diğer yanıyla açık kentsel mekânlardır.
Ancak kentler evrildikçe, yeşil alanların kökenindeki ‘doğal’ ve ‘açık’ olma
niteliğinin yanına bir de ‘kamusal’ mekân olma boyutu eklenmiş; insanların bir
araya gelerek sosyalleştikleri, doğayla ve birbirleriyle temas ettikleri
odaklar olarak ‘kentsel yeşil’, sosyal ve sembolik yeni içeriklerle
donanmıştır. Kamusal mekân olarak yeşil alanlar iki türlü sahiplenmeye işaret
eder: kamu malı oldukları için herkese açıktırlar; halk tarafından algılanıp
deneyimlenirler. Bunun yanında, yetkili devlet kurumlarının yasal kararları ve
uygulamalarıyla devlet eliyle yönetilirler. Bu çelişki temelinde kentsel yeşil
alanlar, algılanan, kurgulanan ve yaşanan mekânlar olarak inşa edilir,
(yeniden) üretilir ve analiz edilebilirler.

 

Bu makale, ‘kurgulanan mekân’
kavramı odağında, son dönemde Ankara’da yeşil alan üretimini şekillendiren
teknik ve siyasi güdüleri problematize etmekte; yeşil alanın son kertede nasıl
bir temsil mekânı haline geldiğini tartışmayı hedeflemektedir. Çalışmanın
yanıtlamaya giriştiği ana soru: Ankara’daki yeşil alanların, kentsel yeşil
üretme sürecinde, ortaya çıkışındaki doğal kökenden ne kadar uzaklaştığı ve
günümüz Ankara’sında kentle ilişki içinde ne olduğu, neyi temsil ettiği, hangi
amaçlara hizmet ettiğidir. Saptanan üç temsili durak: (1) ‘siyasa aracı’ olarak
yeşil alanlar; (2) ‘siyasa bağlamı’ olarak yeşil alanlar; (3) ‘siyasa alanı’
olarak yeşil alanlar. Bu çerçeve, kentsel yeşil alanların doğal bir olguyken,
politik, ekonomik, teknik olgulara bağlanan bir kamusal girdiye dönüşümüne
işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel yeşil mekân, Yeşil alan siyasası, Temsil mekânı, Kamusal mekân, Ankara

On the Definition of ‘Urban Green Areas’: (Re)Production Modes of Urban Green in Ankara as Representational Spaces

Öz

Urban
green areas, such as parks, gardens, recreation spots, urban forests and
groves, penetrate urban pattern limiting the built environment and supporting
the delicate balance among occupied and void spaces. Urban greenery is on one
the hand natural, on the other hand urban open space. As cities evolved, the
‘public’ space dimension has been added to being ‘natural’ and ‘open’; urban
green turned out to be meeting spaces where people come together and socialize
while contacting with both the nature and the other citizens; gaining new
social and symbolic content. As public spaces, urban green areas have a
two-folded appropriation: they are open to anyone (perception and experience)
as public property; besides, they are regulated by state institutions. On the
basis of this conflict, urban green areas are (re)produced and can be analysed
as perceived, conceived and lived spaces.

 

This article
problematizes the technical and political motives shaping the reproduction of
urban greenery in Ankara, focusing on the concept of ‘conceived space’; and
discusses how urban green has turned out to be representational spaces. The
main question of the study is: within reproduction process how far urban
greenery has transformed from its natural origins and what urban green has
recently been in Ankara in relation with the city and what it represents so
far. Determined three representational modes demonstrated the shift in
definition of urban green from a natural to a political entity: (1) ‘a policy
instrument’; (2) ‘a context of policy’; and (3) ‘a site of policy’.

Anahtar Kelimeler

Urban green space, Urban green policy, Representational space, Public space, Ankara

Kaynakça

• Balaban, O. (2008). Capital accumulation, the state and the production of built environment: The case of Turkey. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). ODTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Ankara.
• Bayırbağ, M. K. (2010). UPL 602 planning, politics and public policy. (Yayınlanmamış Ders notları). 2010 Bahar Dönemi. ODTÜ Kentsel Politika Planlaması ve Yerel Yönetimler Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Bingöl, E. (2006). A Quality of life perspective to urban green spaces of Ankara. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Burat, S. (2000). Green belt as a planning tool and green belt of Ankara. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). ODTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Burat, S. (2008). The changing morphology of urban greenways, Ankara, 1923-1960. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). ODTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Ankara.
• Carr, S., Francis, M., Rivlin, L.G., Stone, A. M. (1992). Public space. London: SAGE Publications.
• Cranz, G. (1982). The politics of park design: A history of park design in USA. Cambridge: MIT Press.
• Doğan, A. E. (2007). Mekan üretimi ve gündelik hayatın birikim ve emek süreçleriyle ilişkisine Kayseri’den bakmak. Praksis, 16(Güz), 91-122.
• Duyguluer, F. (2012). Turkish spatial planning practice in the neoliberal era: Over-fragmentation. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). ODTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Harvey, D. (1985). Consciousness and urban experience: Studies in the history and theory of capitalist society. Oxford: Basil Blackwell.
• İlkay, Y. (2016). (Re)Production and appropriation of open public spaces: Representational moments for urban green in Ankara. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kentsel Politika Planlaması ve Yerel Yönetimler Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Lefebvre, H. (1976). Survival of capitalism – reproduction of relations of production (F. Bryant, Çev.). New York: St. Martin’s Press.
• Lefebvre, H. (1991). Production of space. Oxford: Blackwell.
• Low, S., Taplin, D., Scheld, S. (2005). Rethinking urban parks: Public space and cultural diversity. USA: The University of Texas Press.
• Malkoç Yiğit, E. ve Sönmez Türel, E. (2006). İlkçağlardan günümüze Anadolu’da açık mekanın evrimi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3 (2), 187–195.
• Mayer-Tasch, P.C. (2003). Cennet Bahçesi. Sarkowicz, H. (Der.), Bahçelerin ve Parkların Tarihi içinde (E. Kayaoğlu, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Müftüoğlu, V. (2008). Kentsel açık yeşil alan karar ve uygulamalarının imar mevzuatı kapsamında ankara kenti örneğinde irdelenmesi. (Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara.
• Sarkowicz, H. (Der.). (2003). Bahçelerin ve parkların tarihi. (E. Kayaoğlu, Çev). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Stanley, B. W., Stark, B. L., Johnston, K. L., Smith, M. E. (2012). Urban Open Spaces in Historical Perspective: A Transdisciplinary Typology and Analysis. Urban Geography. 33(8), s.1089-1117
• Yeşil, A. (2006). Ankara metropoliten alanının yeşil alan sisteminin analizi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama, Peyzaj Mimarlığı Bölümü, İstanbul.