Türkiye’de Bölgesel Planlamanın Kurumsallaşması: Muğlak Bir Süreci Güncel Kuramlar ile Okumak

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 32, 14 - 51, 31.05.2021

Irmak Yavuz , Ecem Kutlay , Deniz Can

https://doi.org/10.31198/idealkent.846608

Cited By: 1

Öz

Türkiye’de bölge planlama pratiği sürecinde içerikler, amaçlar ve kurumsal yapılar sürekli olarak değişime uğramıştır. Oluşan karmaşık sistem, bölgesel planların amaçlarını, karar alma mekanizmalarını, sürecin meşruiyetini ve bu planların genel olarak uygulamadaki başarısını da etkilemiştir. Türkiye’de bölgesel planlamada etkili olan karmaşık ve değişken kurumsal yapıları değerlendirmek ve kurumsallaşma dinamiklerini daha iyi anlamak için kurumlar ile birlikte, kurumların organizasyon mekanizmaları, kurumlar arası çatışmalar veya farklı otoriteler arasındaki iş birliklerinin evrimi tartışmanın merkezine alınarak incelenmelidir. Değişen dinamikler, birden çok kurumu ve kurumların ilişkilerini içeren süreçlerin içkin bir parçasıdır. Bu dinamikleri daha iyi anlamak için temel alınacak kuramsal bir çerçeveye ihtiyaç vardır. Bu bağlamda, Türkiye’de bölgesel planlamadaki kurumsallaşmadaki üç ayrı evreyi oluşturan kırılma noktalarını detaylı bir şekilde incelemek, süreci anlamak ve birimler arasındaki ilişkileri güncel kuram ve kavramlarla tartışmak amacıyla; çok bileşenli yapıların incelenmesine olanak sağlayan asamblaj (assemblage) ve aktör ağ kuramları (actor network) ile kurumsallaşma üzerinde demokratik bir çatkı oluşturan agonizm kuramı çalışmanın temel eksenini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

bölge planlama, kurumsallaşma, asamblaj, aktör ağ kuramı, agonism

Teşekkür

Bu çalışma Orta Doğu Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Doktora Programı dahilinde Prof. Dr. Ayda Eraydın tarafından verilen “Planning, Actions, Institutions: A Critical Analysis of Planning Theories” dersi kapsamında yapılmıştır. Çalışmaya yön vermede büyük katkısı olan Ayda Eraydın’a ve yorum ve sorularıyla bu çalışmayı derinleştiren dersin katılımcılarına yoğun emeklerinden ve katkılarından ötürü teşekkürlerimizi borç biliriz. Ayrıca, 7. KBAM Sempozyumu’nda bildiri sunuşu sonrasında yaptıkları değerlendirmeler ve katkılar için Murat Ali Dulupçu ve Özer Karakayacı’ya teşekkürlerimizi sunarız.

Institutionalisation of Regional Planning in Turkey: Rendering an Ambiguous Process with Recent Theories

Öz

Contents, goals and institutional structures have changed continuously in the process of regional planning practices in Turkey. Emerging complex systems affected the aim of regional plans, decision-making mechanisms as well as the legitimacy of the processes and the success in the implementation of these plans. In order to evaluate the complex and changing institutional structures for effective regional planning in Turkey and to better understand the dynamics of institutionalization, the organization mechanisms of the institutions, the conflicts between institutions or the evolution of the collaborations between different authorities should be considered along with the institutions. Changing dynamics are an immanent part of processes involving multiple institutions and the relationships amongst them. To better comprehend these dynamics, a theoretical framework is necessary. In this context, assemblage theory and actor network theory that enable an analysis of multi-component structures and agonism theory that establishes a democratic framework constitute the main axis of the study in examining the institutional dynamics and breaking points and, eventually, in understanding the institutionalization process.

Anahtar Kelimeler

regional planning, institutionalization, assemblage, actor network theory, agonism

Kaynakça

• Akgül, B., ve Efe, M. (2010). Dünyada ve Türkiye’de bölge planlama çalışmaları ve bunların karşılaştırılması. Çağdaş Yerel Yönetimler, 19(4), 19-45. 10 Ocak 2020 tarihinde https://atif.sobiad.com /index.jsp?modul=makale-detay&Alan=sosyal&Id=AV_T_OXdoDuH9Br_b3W4 adresinden erişildi.
• Arslan İ. K. (2005). Bölgesel kalkınma farklılıklarının giderilmesinde etkin bir araç: Bölgesel planlama ve Bölgesel Kalkınma Ajansları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 275-294. 10 Ocak 2020 tarihinde https://atif.sobiad.com/index.jsp?modul=makale-detay&Alan=sosyal&Id=AWMGUJtIIwYof_IhoVBy adresinden erişildi.
• Arslan, G. E., ve Demirel, B. (2010). Türkiye’de bölgesel politikaların gelişimi ve bölgesel dengeler. Ankara Sanayi Odası Dergisi, 51-64. 20 Ocak 2020’de https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/2836/38669 adresinden erişildi.
• Atkinson, P. (2016). Assemblage and différance: An institutional theory and methodology. (Yayımlanmamış doktora tezi).Brunel University, London. 20 Ocak 2020’de https://bura.brunel.ac.uk/bitstream/2438/14813/1/FulltextThesis.pdf adresinden erişildi.
• Bäcklund, P., ve Mäntysalo, R. (2010). Agonism and institutional ambiguity: Ideas on democracy and the role of participation in the development of planning theory and practice-the case of Finland. Planning theory, 9(4), 333-350. 20 0cak tarihinde https://www.jstor.org/stable/26004241 adresinden erişildi.
• Boelens, L. (2011). Going beyond planners’ dependencies: An actor-relational approach to Mainport Rotterdam. Town Planning Review, 82(5), 547-572. 18 Ocak 2020 tarihinde https://www.jstor.org/stable/41300333 adresinden erişildi.
• Callon, M. (1990). Techno-economic networks and irreversibility. The Sociological Review, 38(1_suppl), 132-161. doi:10.1111/j.1467-954X.1990.tb03351.x
• Clough, P., Han, S., ve Schiff, R. (2007). Book review: A new philosophy of society: Assemblage theory and social complexity by Manuel DeLanda London and New York: Continuum, 2006. Theory, Culture & Society, 24(7-8), 387-393. doi:https://doi.org/10.1177/0263276407086408
• Cvetinovic, M., Nedovic-Budic, Z., ve Bolay, J. C. (2017). Decoding urban development dynamics through actor- network methodological approach. Geoforum, 82, 141-157. doi:https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2017.03.010
• Çalt, G. (2005). Bölgeselleşme ve Avrupa Birliği’nin bir aracı olarak Bölge Kalkınma Ajansları. VI. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi Bildiri Metinleri, 3-7. 10 Ocak 2020 tarihinde https://www.zmo.org.tr/resimler/ekler /8df7b8e8d586a55_ek.pdf?tipi=14&turu=X&sube=0 adresinden erişildi.
• DeLanda, M. (2006). A new philosophy of society: Assemblage theory and social complexity. London–New York: Continuum.
• DeLanda, M. (2017). Deleuzian social ontology and assemblage theory [PDF Dosyası]. 13 Ocak 2020 tarihinde https://www.researchgate.net/publicatio/297700098_Deleuzian_Social_Ontology_and_Assemblage_Theory adresinden erişildi.
• Deleuze, G., ve Parnet, C. (1987). Dialogues (H. Tomlinson ve B. Habberjam, Çev.). The Athlone Press, London.
• Deleuze, G., ve Guattari, F. (1987). A thousand plateaus: Capitalism and schizophrenia (B. Massumi, Çev.). University of Minnesota Press, Minneapolis, London.
• Derdiman, R. C. (2015). Başbakanlık ve bakanlık teşkilatlarında kanun hükmünde kararnamelerle yapılan değişiklikler ve hukukî sonuçları. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19(4), 189-226. 11 Ocak 2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/789051 adresinden erişildi.
• Ersoy, M. (2006). İmar mevzuatımızda planlama kademeleri ve üst ölçek planlama sorunu. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 215-231. 25 Ocak 2020’de https://www.tepav.org.tr/sempozyum /2006/bildiri/bolum3/3_2_ersoy.pdf adresinden erişildi.
• Fedai, R. (2016). Devlet Planlama Teşkilatı’ndan Kalkınma Bakanlığı’na: Planlama anlayışında yaşanan değişim. SOBİDER, 3(9), 410-422. doi:10.16990/SOBIDER.3307
• Kayan, A. (2012). Türkiye'de bölge planlaması: Sorunlar ve çözüm önerileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 103-134. 16 Ocak 2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/en/pub/mkusbed /issue/19549/208405 adresinden erişildi.
• Kayasü, S. ve Yetişkul, E. (2013). Bir araştırma çerçevesi: Soylulaştırma 2.0. Planlama Dergisi, 23(3), 147-152. doi:10.5505/planlama.2013.43531
• Köroğlu, T. (2012). KHK’ler sonrasında bölge planlamanin geleceği karmaşa mı, işbirliği mi? Politika Notu, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV). 11 Ocak 2020 tarihinde https://www.tepav.org.tr/upload/files /1329914909-3.KHK_ler_Sonrasinda_Bolge_Planlamanin_Gelecegi_Karmasa_mi_Isbirligi_mi.pdf adresinden erişildi.
• Latour, B. (2005). Reassembling the social: An introduction to actor-network-theory. Oxford University Press.
• Leblebici, D. N., ve Erkul, E. (2008). Planlı kalkınma deneyiminden stratejik planlamaya geçiş: Türkiye örneği. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1). 20 Ocak 2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/303585 adresinden erişildi.
• Lowndes, V., ve Paxton, M. (2018). Can agonism be institutionalised? Can institutions be agonised? Prospects for democratic design. The British Journal of Politics and International Relations, 20(3), 693-710. doi:https://doi.org/10.1177/1369148118784756
• Martin, J. (Der.). (2013). Chantal Mouffe: Hegemony, radical democracy, and the political. Routledge.
• McAuliffe, C., ve Rogers, D. (2019). The politics of value in urban development: Valuing conflict in agonistic pluralism. Planning Theory, 18(3), 300-318. doi:https://doi.org/10.1177/1473095219831381
• McClymont, K. (2011). Revitalising the political: Development control and agonism in planning practice. Planning Theory, 10(3), 239-256. doi:https://doi.org/10.1177/147309521139939
• Mouffe, C. (1999). Deliberative democracy or agonistic pluralism? Social Research, 66(3), 745-758. 12 Ocak 2020 tarihinde https://www.jstor.org/stable/pdf/40971349.pdf adresinden erişildi.
• Mouffe, C. (2005). The limits of John Rawls’s pluralism. Politics, Philosophy & Economics, 4(2), 221-231. doi:https://doi.org/10.1177/1470594X05052539
• Mouffe, C. (2013). Agonistics: Thinking the world politically. Verso Books.
• Murdoch, J. (1997). Towards a geography of heterogeneous associations. Progress in Human Geography, 21(3), 321-337. doi:https://doi.org/10.1191/030913297668007261
• Murdoch, J. (1998). The spaces of actor-network theory. Geoforum, 29(4), 357-374. doi:https://doi.org/10.1016 /S0016-7185(98)00011-6
• Mutlu, S. (2008). Türkiye’de Bölge Planlama Deneyimleri: Eleştirel Bir Yaklaşım. 3. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Mersin, Türkiye. 12 Ocak 2020 tarihinde https://www.tepav.org.tr /sempozyum/2008/bildiriler/servet_mutlu.pdf adresinden erişildi.
• Müller, M., ve Schurr, C. (2016). Assemblage thinking and actor‐network theory: Conjunctions, disjunctions, cross‐fertilisations. Transactions of the Institute of British Geographers, 41(3), 217-229. doi:https://doi.org/10.1111 /tran.12117
• Nail, T. (2017). What is an Assemblage? Substance, 46(142), 21-37. 15 Ocak 2020 tarihinde https://muse.jhu.edu /article/650026/pdf adresinden erişildi.
• Okcu, M., Acar, O. K., ve Akman, E. (2012). Türkiye’de bölgesel kalkınma planları vizyon, stratejik amaç ve hedefleri üzerine analitik bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 231-246. 15 Ocak 2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/sufesosbil/issue/11410/136263 adresinden erişildi.
• Owen, D. (1995). Nietzsche, politics and modernity a critique of liberal reason. Sage.
• Özçağlar, A. (2003). Türkiye’de yapılan bölge ayrımları ve bölge planlama üzerindeki etkileri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 1(1), 3-18. 12 Ocak 2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/en/pub/aucbd/issue/44494/551617 adresinden erişildi.
• Özyurt, H. (2012). Genel olarak bölge ve alt bölge planlaması ve Türkiye'de alt bölge planlamasına duyulan ihtiyaç. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 0(31), 449-468. 9 Ocak 2020 tarihinde https://dergipark.org.tr /en/pub/iusskd/issue/922/10441 adresinden erişildi.
• Palmer, J. S. (2014). Network mapping of housing systems: The case of medium-density dwelling design in Australia. RSD3, Third Symposium of Relating Systems Thinking to Design’da sunulan bildiri, Oslo, Norveç. 16 Ocak 2020 tarihinde http://openresearch.ocadu.ca/id/eprint/2103/ adresinden erişildi.
• Pløger, J. (2004). Strife: Urban planning and agonism. Planning Theory, 3(1), 71-92. doi:https://doi.org/10.1177 /1473095204042318
• Rodger, K., Moore, S. A., ve Newsome, D. (2009). Wildlife tourism, science and actor network theory. Annals of Tourism research, 36(4), 645-666. doi:https://doi.org/10.1016/j.annals.2009.06.001
• Roskamm, N. (2015). On the other side of “agonism”:“The enemy,” the “outside,” and the role of antagonism. Planning Theory, 14(4), 384-403. doi:https://doi.org/10.1177/1473095214533959
• Ruming, K. (2008). A new network direction in housing studies: the case of actor-network theory. 3rd Annual Australasian Housing Researchers’ Conference’da sunulan bildiri, RMIT University, Melbourne, Avustralya. 16 Ocak 2020 tarihinde https://www.be.unsw.edu.au/sites/default/files/upload/research/centres /cf/CFpresentations/AHRC08Ruming.pdf adresinden erişildi.
• Ruming, K. (2009). Following the actors: Mobilising an actor-network theory methodology in geography. Australian Geographer, 40(4), 451-469. doi:https://doi.org/10.1080/00049180903312653
• Rydin, Y. (2013). Using Actor–Network Theory to understand planning practice: Exploring relationships between actants in regulating low-carbon commercial development. Planning Theory, 12(1), 23-45. doi:https://doi.org /10.1177/1473095212455494
• Salet, W. (Der.). (2018). The Routledge handbook of institutions and planning in action. Routledge.
• Serin, G. (2006). Türkiye'de bölgesel gelişim ve yeni bölgecilik Karaman örneği (Yayımlanmamış doktora tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. 10 Ocak 2020 tarihinde https://tez.yok.gov.tr /UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=D1OvuYRqu77yntv5uF8XDg&no=TEQPGKHdI4TBAN_URvZT2A adresinden erişildi.
• Sert, O. (2012). Kalkınma ajansları ve üst ölçekli planlar. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 4(6), 99-128. 15 Ocak 2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/180472 adresinden erişildi.
• Skowronek, S. (1995). Order and change. Polity, 28(1), 91-96. doi:https://doi.org/10.2307/3235188
• Tait, M., ve Jensen. O. B. (2007). Travelling ideas, power and place: The cases of urban villages and business improvement districts. International Planning Studies, 12(2). 107-128. doi: https://doi.org/10.1080 /13563470701453778
• Taneri, E. (1986). Bölge planlama. İstanbul: Doğan Matbaası 1986. Yıldız Üniversitesi Yayınları Sayı: 186
• Tutar, E., ve Öztürk, N. (2010). Türkiye’de gerçekleştirilen bölgesel planlama çalışmaları. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1-2). 1-20. 12 Ocak 2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd /issue/2685/35246 adresinden erişildi.
• Weber, M. (2009). The theory of social and economic organization. Simon and Schuster.
• Wenman, M. (2003). ‘Agonistic pluralism’and three archetypal forms of politics. Contemporary Political Theory, 2(2), 165-186. doi:https://doi.org/10.1057/palgrave.cpt.9300091
• Westphal, M. (2014). Applying principles of agonistic politics to institutional design. ECPR General Conference’da sunulan bildiri Glasgow, İskoçya. 16 Ocak 2020 tarihinde https://ecpr.eu/Filestore /paperproposal/6a607c02-3a40-493d-abbc-a0c0bd587551.pdf adresinden erişildi.