1920'lerin Ankara'sından Bir Mahallenin ve Konutlarının Anlattıkları

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 31, 1517 - 1548, 31.12.2020

Deniz Avcı Hosanlı

https://doi.org/10.31198/idealkent.795488

Cited By: 1

Öz

Şehirlerde tarihi izlerin, yani geçmişi yeniden inşa etmek için gerekenlerin kalmadığı bir yapısal çevreyi hayal etmek acı vermektedir. Fakat, günümüzde şehirlerin hızla büyümesiyle birlikte tarihi kent merkezleri yeni inşa edilen bölgelerin arasında kalmış, unutulmuş ve terk edilmiş, dolayısıyla yapısal çevrenin bütünlüğü zarar görmüştür. Varlıklarını devam ettirmekte olan eski yapılar, sahiplerinin taleplerine zaman geçtikçe cevap vermekte yetersiz kalmış ve bundan dolayı el değiştirmiş; yeni kullanıcıları tarafından bu yapılara zarar veren yeni işlevlerle kullanılmışlardır. Oysa tarihi yapılar, bölgesel, yapısal ve mekânsal ölçekte, sokakla ve birbirleriyle kurdukları ilişkilerle mahallenin dönemsel kullanım özelliklerini yansıtarak, geçmişteki gündelik hayata ışık tutmakta ve mahallenin ruhunu yansıtmaktadır. Bu makalede Ankara'nın başkent olmasıyla birlikte 1920'lerde yeniden inşa edilmiş olan Hisarönü Mahallesi ile müstakil ev ve apartmanlarının anlattıkları üzerinde incelemeler yapılmış; geçmişten aktarılan izlerle birlikte, günümüzdeki kullanımları analiz edilmiş; güncel kullanımın izlere verdiği zararlar tartışılmıştır. Ankara'da 1920'lerdeki mahalle dokusunu hala bütüncül olarak okuyabileceğimiz tek bölge olan Hisarönü Mahallesi’nde bulunan ve günümüzde yıkıma karşı direnen konutların tarihsel ve güncel anlatımlarının okunması sonucu koruma tartışmaları yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

tarihi kent merkezi, erken cumhuriyet dönemi, hisarönü mahallesi, konut, kültürel mirası koruma, tarihsel anlatım

Narrative of a Neighborhood and its Housing from the 1920s' Ankara

Öz

It is heart breaking to imagine a built environment without the historic traces in the cities, i.e. the necessary clues to reimagine the historic environment. Unfortunately, with rapid growth of the cities, the historic environment loses its traces as the historic city centers are trapped among the newly built areas, forgotten and abandoned because the historic buildings no longer meet the requirements of their owners, thus the new users reutilize them with incom-patible functions. However, the historic buildings in their regional, structural and spatial contexts display the characteristics of the daily life and spirit of a neighborhood from a certain time and place. Consequently, this article studied the single-family houses and apartments built during the 1920s in the Hisarönü Neighborhood - which was entirely reconstructed as Ankara became the new capital city – with an analysis on the historic and current narrative of the neighborhood demonstrating the danger of the current unconscious usage. As the Hisarönü Neigborhood is the only remaining neighborhood from the 1920s’ Ankara in its integrity, this study focused on the silent story told by its residential architecture resisting to demolition and used these to consolidate the conservation arguments.

Anahtar Kelimeler

Historic city centers, Early Republican Period, Hisarönü Neighborhood, housing, narrative of historic buildings, conservation of cultural heritage

Kaynakça

• Abu-Lughod, L.ve Lutz, C. A. (1990). Introduction: emotion, discourse, and the politics of everyday life. C. A. Lutz ve L. Abu-Lughod (Der.). Language and the politics of emotion içinde (ss.1-23). New York: Cambridge University Press.
• Akgün, S. K. (2000). Kurtuluş savaşı'nın mekânsal stratejisi ve Ankara'nın başkent seçilmesi kararı. A. T. Yavuz (Der.) Tarih içinde Ankara içinde (ss. 221-232). Ankara: TBMM Basımevi.
• Aktüre, S. (2001). 1890'dan 1930'a Ankara'da günlük yaşam. Y. Yavuz (Der.) Tarih içinde Ankara II içinde (ss. 35-74). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Aslanoğlu, İ. (2010). Erken cumhuriyet dönemi mimarlığı (1923-1938). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Aydın, S.; Emiroğlu, K.; Türkoğlu, Ö. ve Özsoy, E.D. (2005). Küçük asya'nın bin yüzü: Ankara. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Basa, İ. (2000). Linguistic discourse in architecture (Yayınlanmamış doktora tezi). ODTÜ, Ankara.
• Bertram, C. (2004). Housing the symbolic universe in early republican Turkey: Architecture, memory, and the felt real. E. Bastea (Der.) Memory and architecture içinde (ss. 165-190). New Mexico: University of New Mexico Press.
• Birinci, A. (Der.) (2009). Refik halid karay, Ankara. İstanbul, İnkılap Yayıncılık.
• Bozdoğan, S. (2012). Modernizm ve ulusun inşası: Erken cumhuriyet Türkiyesi'nde mimari kültür. (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 2001).
• Cengizkan, A. (2002). Modernin saati: 20. yüzyılda modernleşme ve demokratikleşme pratiğinde mimarlar, kamusal mekân ve konut mimarlığı. Ankara: Mimarlar Derneği, Boyut Yayın Grubu.
• Cengizkan, A. (2004). Ankara'nın ilk planı: 1924-25 Lörcher planı. Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı.
• Colean, M. L. (1953). Renewing our cities. New York: The Twentieth Century Fund.
• De Certeau, M.; Giard, L.; Mayol, P. (2009). Gündelik hayatın keşfi; II, konut, mutfak işleri. (Ç. Eroğlu ve E. Ataçay, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1990).
• De la Torre, M.; MacLean M. G. H.; Mason, R. ve Myers, D. (2005). Heritage values in site management, four case studies. Marta de la Torre (Der.). Canada: Getty Publications.
• Dobby, A. (1978). Conservation and planning. London: The Anchor Press.
• Google Earth (2020). Hisarönü. https://www.google.com/earth/ adresinden erişilmiştir.
• Halbwachs, M. (2017). Kolektif hafıza. (B. Barış, Çev.) Ankara: Heretik Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1925).
• Harvey, D. (2006). Sosyal adalet ve şehir. (M. Moralı, Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık. (Orijinal eserin yayın tarihi 1973)
• İ.B.B. Atatürk Kitaplığı (1928). Işıklar. [Fotoğraf] Sayısal Arşiv ve e-Kaynaklar. Kartpostal Arşivi (Krt_009612).
• Kuruyazıcı, H. (2008). Osmanlı'dan cumhuriyet'e bir mimar: Arif Hikmet Koyunoğlu, anılar, yazılar, mektuplar, belgeler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Lefebvre, H. (2010). Gündelik hayatın eleştirisi III. (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Sel Yayıncılık (Orijinal eserin yayın tarihi 1981).
• Mayol, P. (2009). I. kısım – konut. De Certeau, M.; Giard, L.; Mayol, P. (Der.) Gündelik hayatın keşfi; II, konut, mutfak işleri içinde (ss. 29-162). (Ç. Eroğlu ve E. Ataçay, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1990).
• Nalbantoğlu, G. (2000). 1928-1946 döneminde Ankara'da yapılan konutların mimari değerlendirilmesi. A. T. Yavuz (Der.) Tarih içinde Ankara içinde (ss.253-270). Ankara: T.B.M.M Basımevi.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları. (M. E. Özcan, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1974).
• Rey, A. (1995). Essays on terminology. Philadelphia: John Benjamins Pub.
• Sarıoğlu, M.(2001). “Ankara” bir modernleşme öyküsü (1919-1945). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, Kültür Eserleri Dizgisi/290.
• Sawyer, R. K. (2002). A discourse on discourse: an archeological history of an intellectual concept. Cultural Studies, 16(3), 433-356.
• Snazzy Maps. (2020). Hisarönü. https://snazzymaps.com/style/24088 /map-without-labels adresinden erişilmiştir.
• Şahin Güçhan, N. (2001). 16-19 yy. nüfus tahminlerine göre Osmanlı Ankara'sında mahallelerin değişim süreçleri üzerine bir deneme. Y. Yavuz (Der.). Tarih içinde Ankara II içinde (ss.123-154). Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Şenol-Cantek, L. F. (2011). "Yaban"lar ve yerliler, başkent olma sürecinde Ankara. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tankut, G. (2000). Jansen planı uygulama sorunları ve cumhuriyet demokrasisinin kent planına yaklaşımı. A. T. Yavuz (Der.). Tarih içinde Ankara içinde (ss.301-316). Ankara: TBMM Basımevi.
• Tekeli, İ. (2006). Kent tarihi yazımı konusunda yeni bir paradigma önerisi. T. Şenyapılı (Der.). 'Cumhuriyet'in 'Ankara'sı içinde (ss. 2-24). Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Weber, M. (2000). Şehir: Modern kentin oluşumu. Don Martindale & Gertrud Neuwirth (Der). (M. Ceylan (Çev.). İstanbul: Bakış Kitaplığı. (Orijinal eserin yayın tarihi 1960).
• Van Huyck, A. P. ve Hornung, J. (1963). The citizen's guide to urban renewal. New Jersey: Chandler-Davis Publishing Company.
• VEKAM. (t.y.). Konya. [Fotoğraf]. Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi (2940). Ankara: Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi.
• Yavuz, Y. (2000). 1923-1928 Ankara'sında konut sorunu ve konut gelişmesi. A. T. Yavuz (Der.) Tarih içinde Ankara içinde (ss.233-253). Ankara: TBMM Basımevi