Ortopedik Engelliler İçin Erişebilirlik: Trabzon Ortahisar Örneği

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 36, 622 - 656, 02.08.2022

Zeynep Yılmaz Bayram Elif Çoban

https://doi.org/10.31198/idealkent.1078252

Cited By: 2

Öz

Erişebilirlik, bireysel yetilerin farklılıklarından kaynaklı durumların engel teşkil etmeyeceği biçimde, fiziksel, sosyokültürel ve ekonomik çevreye ulaşabilme; buralardaki hizmetlerden yararlanabilme ve bunlara katkı sağlayabilme olanaklarına sahip olmaktır. Erişilen hizmetin ve mekânın yeterli düzeyde ve çeşitlilikte olması önemlidir. Yaşanabilir kentlerin temel performans ölçütlerinden olan erişilebilirlik, insan hakkıdır ve mekânsal (ulaşım ve arazi kullanımı), zamansal ve kişisel özellikler ile ölçülebilir bir kavramdır. Ortopedik engelli bireylerin kentsel hizmetlere erişiminin yapılı çevreden kaynaklı engellerden dolayı kısıtlanmakta olduğu önermesine dayanan bu çalışmanın temel amacı, Trabzon’un merkez ilçesi Ortahisar’da, kentsel mekânın, işlevlerin ve ulaşım olanaklarının ortopedik engellilerin Merkezi İş Alanı (MİA)’na erişimine etkilerinin belirlenmesidir. Araştırmada iki yöntem kullanılmıştır: kullanıcılar ile yarı yapılandırılmış görüşmeler ve mekânsal analizler. Üç temel konu başlığı üzerinden araştırmalar yürütülmüştür: a. Taşıtla erişim (toplu taşımanın, dolmuşların, otoparkların ve durakların niteliği), b. Yaya erişim ve dolaşım (yaya yollarının niteliği ve akülü araç şarj istasyonları), c. Kentsel hizmetler. Araştırmalar sonucunda, Ortahisar’da ortopedik engelliler açısından MİA’ya yaya ve taşıtla erişimde farklı konularda çeşitli düzeyde sorunlar tespit edilmiştir. Bunlardan en önemlisi, ortopedik engellilere yönelik kentsel hizmetlerin yetersizliği, toplu ulaşım olanaklarının, otopark ve yaya yolu düzenlemelerinin uygunsuzluğudur. Kent sakinlerinin ortopedik engellilere bakış açısı, onların kentsel mekâna ve toplumsal hayata katılmalarını engellediği sonucuna da varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ortopedik engelli, erişebilirlik, merkezi iş alanı, mekân organizasyonu

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Accessibility for the Orthopedic Disabled Individuals: The Case of Trabzon Ortahisar

Öz

Accessibility is to have the opportunity to access the physical, socio-cultural and economic environment, to benefit from the services there and to contribute to these, in a way that individual differences do not obstacles. It is important that the service and space accessed are at sufficient level and variety. Accessibility is concept that can be measured by spatial, temporal and personal characteristics. Since the access of orthopedic disabled to urban services is restricted due to the obstacles in the built environment, the aim of the study is to determine the effects of the urban space, functions and transportation facilities on their access to the Central Busines District (CBD) in Ortahisar. Two methods were used in the research: semi-structured interviews and spatial analysis. Studies were carried out on three topics: vehicle access, pedestrian access and circulation, urban services. Conclusion of the research, various problems were determined in Ortahisar for the orthopedic disabled in pedestrian and vehicle access to the CBD. The most important of these is the inadequacy of urban services for the orthopedic disabled, the unsuitability of public transportation facilities, parking lot and pedestrian road arrangements. Furthermore, the perspective towards orthopedic disabled prevents them from participating in social life.

Anahtar Kelimeler

Orthopedic disabled, accessibility, central business district, space organization

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2011). Dünya engellilik raporu. Ankara.
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2020). Erişilebilirlik kılavuzu. Ankara.
• Akkar Ercan, M. ve Belge, Z. S. (2017). Daha yaşanabilir kentler için mikro ölçek bir yürünebilirlik modeli. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 34(1), 231-265. doi: 10.4305/METU.JFA.216.2.11
• Aydemir, Ş. (2004). Planlama ve planlama türleri. Ş. Aydemir ve S. Erkonak Aydemir (Der.). Kentsel alanların planlanması ve tasarımı içinde (s. 33-40). Trabzon: Akademi Kitabevi.
• Birleşmiş Milletler. (2006). United nations convention on the rights of persons with disabilities. Erişim Adresi: https://www.ohchr.org/en/search?query=United+nations+ convention+on +the+rights+of+persons+with+disabilities.
• Birleşmiş Milletler Engelli Haklarına İlişkin Sözleşme Sekreterliği. (2014). Accessibility and disability inclusion in urban development. Erişim adresi: https://www.un.org/disabilities/documents/2015/accessibility-urbandevelopment.pdf
• Birleşmiş Milletler Türkiye. (2020). Sürdürülebilir kalkınma amaçları. Erişim Adresi: https://turkiye.un.org/tr/sdgs
• Chen, C., Varley, D. & Chen, J. (2011). What affects transit ridership? A dynamic analysis in volving multiple factors, lags and asymmetric behavior. Urban Studies, 48(9), 1893-1908. https://doi.org/10.1177/0042098010379280
• Çağlar, S. (2012). Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye’de erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(2), 541-598. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001666
• Çoban, E. (2021). Ortopedik engelli bireylerin kentsel hizmetlere erişiminin değerlendirilmesi: Trabzon/Ortahisar Örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon).
• Devlet Sağlık Örgütü. (2011). World report on disability. Geneva: World Health Organization Publications.
• Dikmen, Ç. B. (2011). Avrupa Kentsel Şartı ulaşım ve dolaşım ilkeleri kapsamında engellilerin kentsel alan ve yapılara erişebilirliklerinin sorgulanması: Yozgat örneği. e-Journal of New World Sciences Academy, 6(4), 838-858. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/nwsaeng/issue/19856/212670
• Engeliler Hakkında Kanun. (2005, 1 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 9463). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5378.pdf
• Erişebilirlik İzleme ve Denetleme Yönetmeliği. (2013, 20 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 28713). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130720-9.htm
• Erten, Ş. ve Aktel, M. (2020). Engellilerin erişebilirlik hakkı: Engelsiz kent yaklaşımı çerçevesinde bir değerlendirme. Vizyoner Dergisi, 11(28), 898-912. https://doi.org/10.21076/vizyoner.691690
• Goldsmith, S. (2000). Universal design: A manuel of practical guidance for architects. New York: Taylor & Francis.
• Göçer, O. (1984). Şehirlerde ticaret alanları. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Yayınları.
• Gören, B. G. (2018). Engelli bireyler için erişilebilir üniversite kampüs alanlarının tasarım stratejilerinin geliştirilmesi: İstanbul Teknik Üniversitesi kampüs örneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul).
• Hansen, H. S. (2009). Analysing the role of accessibility in contemporary urban development. Erişim adresi: https://doi.org/10.1007/978-3-642-02454-2_27
• Kaplan, H., Yüksel, Ü., Gültekin, B., Güngör, C., Karasu, N. ve Çavuş, M. (2011). Yerel yönetimler için ulaşılabilirlik temel bilgiler teknik el kitabı. Ankara: Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı.
• Kuntay, O. (2006). Erișilebilirlik. Planlama Dergisi, 1, 75-111. Erişim adresi: http://www.spo.org.tr/resimler/ekler/ 504 adad8bb 96320_ek.pdf
• Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği. (2014, 14 Haziran). Resmi Gazete (Sayı:29030). Erişim Adresi: https://www.resmigazetet.gov.tr/eskiler/2014/06/20140614-2.htm
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2008). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi bedensel engelli bireyler destek eğitim programı. Ankara.
• Özmete, E. (2020). Belediyeler için engelli ve yaşlı hizmetleri rehberi. Ankara: İdeal Kent Yayınları.
• Özuysal, M., Tanyel, S. ve Oral, M. (2012). Fayda esaslı erişilebilirliğin ulaşım türü seçimi üzerindeki etkisi. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Teknik Dergi, 23 (113), 5987-6016. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tekderg
• Sabancı Üniversitesi. (2013). Engelsiz Türkiye için yolun neresindeyiz? Mevcut durum ve öneriler. İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• Soydan, A. (2017). Kent merkezlerinin ulaşım ve erişilebilirlik ile ilişkisinin araştırılması: Ankara kent merkezi örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara).
• Şen, M. (2018). Türkiye’de engellilere yönelik istihdam politikaları: Sorunlar ve öneriler. Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 129-152. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/589972
• Şenbil, M. (2016). Erişebilirlik, M. Ersoy (Der.). Kentsel planlama ansiklopedik sözlük içinde (s. 118-120). İstanbul: Ninova Yayıncılık.
• Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği. (2015). Mevzuattan uygulamaya engelli hakları izleme raporu, 2014 rapor özeti. Ankara.
• Topuz Kiremitçi, S. (2017). Kentsel ulaştırmada erişilebilirlik ve ödenebilirlik için model: İstanbul örneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul).
• Tufan, İ. ve Arun, Ö. (2006). Türkiye özürlüler araştırması 2002 ikincil analizi. Ankara: Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu.
• Tutal, O. & Topçu, M. (2018). Thinking with universal design in historical environment. Iconarp International Journal of Architecture and Design, 6, 63-80. https://doi.org/10.15320/ICONARP.2018.49
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2013). 2011 Nüfus ve Konut Araştırması. (Yayın No: 4030). Ankara.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2021). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları. Erişim adresi: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr
• Türk Standartları Enstitüsü. (2011). Özürlüler ve hareket kısıtlılığı bulunan kişiler için binalarda ulaşılabilirlik gerekleri (TS 9111). Ankara.
• Ulu, A. (2003). Merkezi iş alanlarının (MİA) fiziksel ve ekonomik olarak yeniden yapılanması: Eskişehir örneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul).
• Verburg, P. H., Steeg, J., Veldkamp, A. & Willemen, L. (2009). From land cover change to land function dynamics: A major challenge to improve land characterization. Journal of Environmental Management, 90, 1327-1335. doi: 10.1016/j.jenvman.2008.08.005
• Yılmaz Bayram, Z. (2015). Üniversite yerleşkelerinin engellilerin ulaşılabilirliği açısından incelenmesi. A. Orman ve O. Özgür (Der.). Sürdürülebilir Ulaşım için yol trafik güvenliği ulusal kongresi bildiri kitabı içinde (s. 440-448). Ankara.