Functional and Physical Transformation of the Residential Neighborhoods: Evidence from Ankara Beysukent-Planlamacılar, Turkey

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 38, 2520 - 2559, 31.12.2022

Kübra Cihangir Çamur , Fatma Erdoğanaras , Simge Demirbilek Çardak

https://doi.org/10.31198/idealkent.1214599

Cited By: 1

Öz

This study’s scope is to investigate the processes that transform residential areas functionally and morphologically through decentralization, functional transformation, and sub-center formations experienced in the areas once the periphery of the city of Ankara. It searches transformations caused by the preferences of commercial firms that choose housing environments instead of central places, as in the Beysukent-Planlamacılar case. Beysukent neighborhood appeals to the middle and middle-upper income group, and the Beysukent-Planlamacılar Cooperative was planned as residential mainly. It has been exposed to intense preference for commercial functions and to an unplanned functional-physical transformation process, as it is located on the axis of rapidly developing Çayyolu since the 2000s. In this study, a systematic literature review, quantitative data collection- evaluation, and case study techniques are used. The development plans, and the data obtained through the fieldwork to determine the changes in land use, and classification of commercial uses constitute the main materials in the analysis phase. The findings of the study indicate that the Planlamacılar neighborhood, as its houses increasingly turn into commerce, has started to lose its original urban and architectural fabric, and the quality of life determined by the requirements of the low-density residential area at the beginning.

Anahtar Kelimeler

Konut alanlarında işlevsel dönüşüm, fiziksel dönüşüm, merkezi işlevlerin desantralizasyonu, Beysukent-Planlamacılar Sitesi, Ankara., Functional transformation, physical transformation, decentralization of central functions in residential areas, Beysukent-Planlamacılar Neighborhood, Ankara

Proje Numarası

-

Konut Alanlarında İşlevsel ve Fiziksel Dönüşüm: Ankara Beysukent-Planlamacılar Sitesi’nden Bulgular

Öz

Bu çalışma, geçmişte kentin çeperleri ve gelişme alanları olan ancak günümüzün mevcut konut alanlarından bir mahallenin işlevsel ve morfolojik dönüşümünü araştırmaktadır. Kentleşme süreçlerinde yaşanan işlevsel dönüşüm, çok merkezlilik, desantrilizasyon ve alt merkez oluşumları kavramsal çerçeveyi oluşturmaktadır. Araştırmada ticari firmaların konut çevrelerinde yer seçmeyi tercih etmeleri Beysukent-Planlamacılar Sitesi üzerinden sorgulanmakta; işlevsel-fiziksel dönüşüm süreci ve alt merkezleşme eğilimleri ile işlevlerin kümelenmeleri araştırılmaktadır. Adını 1980li yıllarda Devlet Planlama Teşkilatı bürokratları konut kooperatifinden alan Planlamacılar Sitesi, orta-üst gelir grubuna hitap eden, bahçeli konutlardan oluşan Beysukent mahallesindedir. 1980ler’de planlanan ve 1990lı yılların başında konut çevresi olarak yaşam başlayan Planlamacılar Sitesi, hızla gelişen Çayyolu’na geçiş aksı Angora Bulvarı’ında yer almasıyla ticari işlevlerin yoğun tercihine maruz kalmış, işlevsel-fiziksel dönüşüm sürecine girmiştir. Bu çalışmada, araştırma sorusunun kavramsal çerçevesine yönelik sistematik literatür taraması ve alan araştırması yöntemleri kullanılmıştır. Alandan toplanan nicel veri ile bu verilerin görselleştirmesi yapılarak, bulgular tartışılmıştır. Planlar, arazi kullanımındaki değişimleri belirlemeye yönelik saha çalışmasıyla elde edilen veriler ve ticari firmaların sınıflaması analiz aşamasındaki materyalleri oluşturmaktadır. Çalışmanın bulguları, düşük yoğunluklu konut çevresinin gereklerine göre belirlenen arazi kullanımının giderek ticarete dönüştüğünü; başlangıçta sahip olduğu konut ve konut çevresine ait özgün değerleri, mimari dokusunu ve yaşam çevresi kalitesini kaybetmeye başladığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Konut alanlarında işlevsel dönüşüm, fiziksel dönüşüm, merkezi işlevlerin desantralizasyonu, Beysukent-Planlamacılar Sitesi, Ankara., Functional transformation, physical transformation, decentralization of central functions in residential areas, Beysukent-Planlamacılar Neighborhood, Ankara

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Planlamacılar Sitesi Kooperatifi'ne kuruluş yıllarından başlayarak tanıklık eden, aynı zamanda Kooperatif'te uzun yıllar yöneticilik yapan Hacı Günel ile Site'de ilk işlevsel dönüşümü başlatan ve bu süreçle ilgili değerli bilgiler veren İşlem AŞ'nin kurucusu Halil Söğüt'e sağladıkları bilgi-belge, arşiv dokümanları için teşekkürü borç biliriz.

Kaynakça

• Acar Özler, Ö. (2012, Ekim). Production of urban space in the southwestern periphery of Ankara (Doktora Tezi) . ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Akkar, Z. M. (2006). Kentsel dönüșüm üzerine Batı’daki Kavramlar, tanımlar,süreçler ve türkiye. Planlama, 29-38.
• Akdeniz, H. (1997). Ankara'nın kentsel gelişimine haritalarla bakış. Harita Dergisi, 64(118), 35-50.
• Akyel, G. B. (2003). Levent Yerleşmesi'nin işlevsel dönüşüm süreci ve fiziksel mekana etkileri (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
• Alkan Gökler, L. (2014). 1980 sonrası konut politikalarının mekansal yansımaları: Ankara Örneği. İdealkent(12), 103-131
• Altaban, Ö. (1986). Ankara kentsel alanın doğal çevrede yayılımı (1923-1985). İ. Tekeli, Ö. Altaban, M. Güvenç, A. Türel, B. Günay, & R. Bademli, Ankara 1985'den 2015'e (s. 126-148) içinde,. Ankara Büyükşehir Belediyesi EGO Genel Müdürlüğü.
• Ankara Büyükşehir Belediyesi. (2007). 2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı plan açıklama raporu. Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi
• Ankara Büyükşehir Belediyesi (2016). Planlamacılar Sitesi’ne ait belge ve dökümanlar. Ankara Büyükşehir Beledyesi Arşivi .
• Apaydın Başa, B. (2002). Hızlı gelişme sürecinde işlev değiştirmeye zorlanan yapıların büyük kent modeli içinde irdelenmesi(Yüksek Lisans Tezi) T.C. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Apaydın, B. (2013). Yapıların otel olarak yeniden kullanım bağlamında mekânsal dönüşümlerinin analizi:“Four Seasons Oteli-Sultanahmet Cezaevi” örneği. Tasarım + Kuram, 73-89.
• Aras, M. Ö. (2008, Haziran). Metropoliten çevreye yayılım sürecinde mevzi imar planları ve plan değişikliklerinin kentsel mekan ve kentsel rant etkileri Ankara Çayyolu örneği (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Archer, W., & Smith, M. T. (1993). Why Do suburban offices cluster? Geographical Analysis, 53-64.
• Ataöv, A., & Osmay, S. (2007). Türkiye'de kentsel dönüşüme yöntemsel bir yaklaşım. METU JFA, 57-82.
• Aydemir, Ş. (2004). Ticaret ve hizmet merkezleri. Ş. Aydemir, S. Erkonak Aydemir, D. Şen Beyazlı, N. Ökten, A. M. Öksüz, C. Sancar, M. Özyaba, Y. Aydın Türk, Kentsel Alanların Planlanması ve Tasarımı içinde, (s.221-250). Trabzon: Akademi Kitabevi.
• Aydın, D., & Okuyucu, Ş. E. (2009). Yeniden kullanıma adaptasyon ve sosyokültürel sürdürülebilirlik bağlamında Afyonkarahisar Millet Hamamının değerlendirilmesi. Megaron, 4(1), 35-44.
• Aydın, D., & Yaldız, E. (2010). Yeniden kullanıma adaptasyonda bina performansının kullanıcılar üzerinden değerlendirilmesi. METU JFA, 1-22.
• Aysu, M. E. (1977). Eski kent mekânlarını düzenleme ilkeleri. İstanbul.: İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi.
• Bademli, R. (1986). Ankara merkezi iş alanının gelişimi. İ. Tekeli, Ö. Altaban, M. Güvenç, A. Türel, B. Günay, & R. Bademli , Ankara 1985'den 2015'e (s. 154-163) içinde,. Ankara Büyükşehir Belediyesi EGO Genel Müdürlüğü.
• Belli, G., & Boyacıoğlu, E. (2007). Bir kentsel dönüşüm örneği: Ankara '14 Mayıs Evleri'. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 22(4), 717-726.
• Bertaud, A. (2004). The spatial organization of cities: Deliberate outcome or unforeseen consequence? Researchgate web sitesinden erişilen adres: https://www.researchgate.net/publication/45131759_The_Spatial_Organization_of_Cities_Deliberate_Outcome_or_Unforeseen_Consequence.
• Bullen, A. P., & Love, P. E. (2011). Adaptive reuse of heritage buildings. Emerald, 411-421.
• Bullen, P. A. (2007). Adaptive reuse and sustainability of commercial buildings. Facilities, 20-31.
• Büyükarslan, B., & Güney, E. D. (2013). Endüstriyel miras yapılarının yeniden işlevlendirilme süreci ve İstanbul Tuz Ambarı örneği. Beykent Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 31-58.
• Cantell, S. F. (2005, May). The Adaptive reuse of historic ındustrial buildings: regulation barriers, best practices and case studies (Master Thesis ). Virginia Polytechnic Institute and State University.
• Celep, S. (2009). Assessment of sub-center development: Batıkent, Ankara (Yüksek Lisans Tezi). School Of Natural And Applied Sciences of Middle East Technical University.
• Champion, A. G. (2001). A Changing demographic regime and evolving polycentric urban regions: consequences for the size, composition and distribution of city populations. Urban Studies, 657-677.
• Cihangir Çamur, K. (2009). Yeni liberal politikalar, kent ve mekan Çankaya'da (Ankara) yapılaşmanın çözümlemesi, 1985-2000. MEMLEKET Siyaset Yönetim, 87-121.
• Cihangir Çamur, K., & Yenigül, S. B. (2013). Saçaklanma dinamiklerinin yerleşimlerin dönüşümüne etkisi: Kırsaldan kentsele Ankara/Pursaklar. İdealkent, 198-231.
• Cihangir Çamur, K. (2017), Kent planlamada müdahale biçimleri. Yayımlanmamış ders notu, Gazi Üniversitesi ŞBP 362 Şehircilik Projesi V, Ankara.
• Cihangir Çamur, K., & Korkmaz, C. (2021). İnşaat odaklı ekonomide kentsel dönüşüm mevzuatının dönüşümü, pratiği ve planlama ilke-esasları çatışması: Mahkeme kararlarında Ankara örneği. Planlama, 95-107.
• Ćuković, M. (1985). Gradski centri. Sarajevo: Svjestlost.
• Çankaya Belediyesi (2016), Planlamacılar Sitesi’ne ait belge ve dökümanlar. Çankaya Belediyesi Arşivi
• Dikici Köseoğlu, B. (2009). 1950-1970 yılları arasında yapılan müstakil konut alanlarında değişim: Konya örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Konya: T.C. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
• Dikici Köseoğlu, B., & Aydın, D. (2009, Aralık). Müstakil konut alanlarında morfolojik ve bağlamsal değişim: Konya Meram Öğretmen Evleri. BAÜ FBE Dergisi, 11(2), 110-123.
• Douglas, J. (2006). Building adaptation (2nd. Edition). Great Britania: Routledge. Erişim adresi: https://www.uceb.eu/DATA/CivBook/08.%20Building%20Adaptation.pdf
• Duvivier, C., Polèse, M., & Apparicio, P. (2017). The location of ınformation technology-led new economy jobs in cities: Office parks or cool neighbourhoods? Regional Studies, 1-13.
• Eren, Ş. G. (2022). Privatization of public parcels and lands: The Turkish case. Architectural sciences and spatial planning, Öner Demirel, Erkan Polat, Sibel Akten (Eds.). Iksad Publications. Chapter 9. 282-334. ISBN: 978-625-8213-85-0.
• Ergun, N. (2010). İstanbul Kent merkezi yakın çevresindeki konut alanlarında kullanım ve kullanıcı farklılaşması. İtü dergisi/a mimarlık, planlama, tasarım, 167-180.
• Elsorady, D. (2013). Assessment of the compatibility of new uses for heritage buildings: The example of Alexandria National Museum, Alexandria, Egypt. Journal of Cultural Heritage, 511-521.
• Gazi, A., & Boduroğlu, E. (2015). İşlev Değişikliğinin tarihi yapılar üzerine etkileri "Alsancak Levanten evleri örneği". Megaron, 57-69.
• Gazi Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü ŞBP 361 Şehircilik Projesi IV. (2016). Ankara ve güneybatı koridoru merkezi iş alanı analizi. Yayınlanmamış Rapor.
• Geray, C. (2000, Mayıs). Şehirciliğimiz ve Ankara. Türkiye Mühendislik Haberleri(409), 10-16.
• Giresun, B. (2017). Tarihi gar binalarında işlev dönüşümünün sürdürülebilirlik bağlamında irdelenmesi((Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: T.C. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Görgülü, Z. (2009). Kentsel dönüşüm ve ülkemiz. TMMOB İzmir Kent Sempozyumu, (s. 767-780).
• Gökçe, B. (2005). Ankara’da merkezi iş alanı ve merkezler sisteminin dönüşümünü kuramlar ve merkezlerin yapısını etkileyen siyasalar üzerinden tartışmak. Planlama(4), 73-83.
• Gökçe, B. (2013, Nisan). I. Oturum: Ankara kent merkezinin erken cumhuriyet döneminden günümüze planlanması; uygulamaları ve sorunları. Ankara Kent Merkezi'nin Dönüşümü Geçmiş- Bugün- Gelecek (Panel) (s. 30-37). içinde TMMOB Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi.
• Güzey, Ö. (2014). Neoliberal urbanism restructuring the city of Ankara: Gated communities as a new life style in a suburban settlement. Cities, 93-106.
• Güzey, Ö. (2012). Türkiye’de kentsel dönüşüm uygulamaları: Neo-Liberal kent politikaları, yeni kentsel aktörler ve gecekondu alanları. İdealkent, 64-83.
• Harvey, D. (1985). The urbanization of capital: Studies in the history and theory of capitalist urbanization. The Johns Hopkins University Press.
• Jansen, H., & Ryan, B. D. (2019). Retrofitting business suburbia: Competition, transformation, and challenges in metropolitan Boston’s suburban office parks. Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, 203-229.
• Jansen, H., Wünnemann, M., & Roost, F. (2016). Post-Suburban revitalization? Redevelopment of suburban business centres in the Frankfurt/Rhine-Main region. Journal of Urban Design, 1-24.
• Kamacı, E. (2009). Güneybatı Ankara koridoru gelişimi: Yenikent Bahçelievler Yapı Kooperatifi. S. Kayasu, O. Işık, N. Duruöz, & E. Kamacı , Gecekondu, dönüşüm, kent içinde (s. 327-352). Ankara: Mf Yayınları.
• Kaya, E. (2018). Müstakil konut alanlarında morfolojik dönüşüm örneği: Diyarbakır Diclekent Villaları (Yüksek Lisans Tezi). Diyarbakır: T.C. Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
• Keleş, R. (1982). Konut'81. Ankara: Kent- Koop Yayınları.
• Kloosterman, R. C., & Musterd, S. (2001). The polycentric urban region: towards a research agenda. Urban Studies, 623-633.
• Knapp, W., & Schmitt, P. (2003). Re-structuring competitive metropolitan regions in north-west Europe: On Territory and Governance. European Journal of Spatial Development, 1-40.
• Köksal, T. G., & Ahunbay, Z. (2006). İstanbul’daki endüstri mirası için koruma ve yeniden kullanım önerileri. itüdergisi/a mimarlık, planlama, tasarım, 125-136.
• Köse Doğan, R. (2008). Yönetici bürolarında mekan örgütlenmesi(Doktora Tezi). Konya: T.C. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Kutay, A. (1986). Effects of telecommunications technology on office location. Urban Geography, 243-257.
• Kuban, D. (2000). Tarihi çevre korumanın mimarlık boyutu kuram ve uygulama. İstanbul: Yem Yayınları.
• Küçüktaşdemir, G. (2019). 1960’lı yıllarda kentli hareketliliği: kentsel iç mekân örneği olarak Esat Mahallesi, gündelik yaşam ve yapısal dönüşüm. Ankara Araştırmaları Dergisi, 197-211.
• Lale, B., & Koca, D. (2021). Konutun ticari kullanıma dönüşümü: Ankara’da günümüze ulaşmış üç konut yapısı üzerinden bir değerlendirme. Ankara Araştırmaları Dergisi, 371-388.
• Matthew, M. R. (1992). Office buildings in office parks and suburban downtowns. Canadian Journal of Urban Research, 39-57
• Mısırlısoy, D.,& Günçe, K. (2016). Adaptive reuse strategies for heritage buildings: A holistic approach. Sustainable Cities and Society, 91-98.
• Mitković, P., & Dinic, M. (2004, January). City center organization and ıts ınfluence on the city structure. Facta Universitatis Series Architecture and Civil Engineering, 41-56
• Özden, P. P. (2006). Türkiye'de kentsel dönüşümün uygulanabilirliği üzerine düşünceler. I.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi(35).
• Özkan, İ. (2006). İstanbul metropoliten alanında uygulanan konut politikaları ve Levent bölgesine etkilerinin irdelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Polat, S. (2005). Mimarlık ve kentsel yaşam kalitesinin sağlanmasında dönüşüm projelerinin rolü: Bursa- Santral Garaj bölgesi örneği (Yüksek Lisans Tezi) . Bursa: T.C. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Remøy, H., & van der Voordt, T. (2014). Adaptive reuse of office buildings into housing: Opportunities and risks. Building Research & Information, 381-390.
• Resuloğlu, Ç. (2014). Kavaklıdere Semti’nin oluşum öyküsü. İdealkent, 226-248.
• Roberts, P. (2017). The evolution, definition and purpose of urban regeneration. P. Roberts, H. Sykes, & R. Granger, Urban regeneration (2nd edition) içinde (s. 9-36).
• Selçuk, M. (2006). Binaların yeniden işlevlendirilmesinde mekansal kurgunun değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
• Stas, N. (2007). The economics of adaptive reuse of old buildings a financial feasibility study & analysis (Master's Thesis). Canada: University of Waterloo. Ankara
• Şenöz Orsan, E., & Karadeniz, N. (2019). Ankara kenti mekansal planlama sürecinde doğal bir alanın dönüşümü: İmrahor Vadisi örneği. Peyzaj Araştırmaları ve Uygulamaları Dergisi .
• Taner, S. (2011, Mayıs). İstanbul endüstri yapılarının "loft" kavramı çerçevesinde yeniden işlevlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi) . İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Tekeli, İ. (2003, Haziran 11-12-13). Kentleri Dönüşüm mekanı olarak düşünmek. Kentsel Dönüşüm Sempozyumu( s: 2-7).
• Tekeli, İ. (2010). Konut sorununu konut sunum biçimleriyle düşünmek. Ankara: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekeli, İ., & İlkin, S. (1984). Bahçeli evlerin öyküsü bir batı kurumunun yeniden yorumlanması. Ankara: Batıkent Konut Üretim Yapı Kooperatifleri Birliği.
• Tiesdell, S., Oc, T., & Heath, T. (1996) Revitalizing historic urban quarters. Butterworth-Architecture, London.
• Tuğlu Karslı, U., & Aytıs, S. (2018). Eski kabuk, yeni işlev: Yeniden kullanıma adaptasyon. Yapı Dergisi(435), 46-51.
• Ulu, A., & Dökmeci, V. (2003, Mart). Merkezi iş alanlarının (MİA) fiziksel ve ekonomik olarak yeniden yapılanması: Eskişehir örneği. itüdergisi/a mimarlık, planlama tasarım, 2(1), 99-110.
• Utku, T. (2015, Temmuz). Kafeye dönüşmüş apartmanlarda kullanıcı memuniyeti: Konya örneği (Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
• Uysal Bilge, F. (2021). Eğlence kültürünün değişiminin mekana etkisi: Ankara-Bahçelievler, Aşkabat Caddesi üzerinden incelenmesi. Social Science Development Journal, 27-43.
• Ünlü, T. (2006). Kentsel mekanda değişimin yönetilmesi. Metu Journal of Faculty of Architecture, 23(2), 63-92.
• Ünsal Topaç, G. (2019). Ankara Bahçelievler Yapı Kooperatifinin mekansal dönüşümünün incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: T.C. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yenidoğan, A. H. (2018). Küreselleşmenin alt merkezlerdeki işlevlerin değişimine etkisi: Ortabahçe - Ihlamurdere aksı örneği. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yerli, Ö. (2016). Tarih içerisinde yok olan bir bahçe şehir uygulaması: Ankara Bahçelievler. Türkiye Peyzajları I. Ulusal Konferansı (I. Ulusal Pemkon Konferansı) Türk Bahçeleri, (S. 377-388). İstanbul.