Erken Cumhuriyet Dönemi Mirası Olan Tunceli Kışlası’nın Kent Müzesine Dönüşümü

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 44, 989 - 1013, 31.07.2024

Gizem Nur Özcan , Neslihan Dalkılıç

https://doi.org/10.31198/idealkent.1368411

Öz

Bu çalışmada, Tunceli kent merkezinde 1935-1937 yıllarında inşa edilen ve yapıldığı dönemde “Mameki Kışlası” olarak da bilinen kışla binasının; tarihi, mimari özellikleri, işlev değişiklikleri, restorasyonu ve kent müzesine dönüşüm süreci incelenmiştir. Bu bina kentteki ilk Cumhuriyet dönemi yapılarından biri olması bakımından ön plana çıkmaktadır. Kent merkezindeki yapılaşma faaliyetlerinin bu kışla binasının inşasından sonra geliştiği bilinmektedir. Günümüzde de Tunceli kentinin mimari dokusu incelendiğinde kışla binası avlulu formu ve yapı ölçeğiyle dikkat çekmektedir. Binanın bir kültür mirası yapısı olarak yeni işleviyle Tunceli’nin ilk kent müzesi olması, mimari özellikleri ve tarihçesi ile birlikte bir bütün olarak ele alınıp öneminin ortaya konmasını gerekli kılmaktadır. Bu doğrultuda çalışma kapsamında ilk olarak kışla binasının tarihinin incelenmesine yönelik bir arşiv taraması yapılmıştır. Bu sürece paralel olarak mekân yerinde deneyimlenmiş ve fotoğraflarla belgelenerek mimari özellikleri tespit edilmiştir. Binanın inşasından itibaren çeşitli dönemlerde sahip olduğu farklı işlevler ile 2010 yılında tarihi binada çıkan yangın sonrasında oluşan hasar ve geçirmiş olduğu restorasyon süreci, binanın tarihsel akış süreci çerçevesinde değerlendirilmiştir. Binanın restorasyonundan sonra kent müzesi olarak işlevlendirilmesinin yapıya kazandırdığı yeni anlamıyla birlikte; günümüzde aktif olarak kullanılan binanın, kentteki sınırlı sayıdaki tescilli kültür varlığından biri olması ve kent hafızasındaki yeri de göz önünde bulundurularak korunmasına yönelik tespit ve değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel miras yapıları, Cumhuriyet Dönemi Mimarisi, Yeniden İşlevlendirme, Tunceli Kent Müzesi

Transformation of Tunceli Barrack, An Early Republic Heritage, Into a City Museum

Öz

In this study, the barrack building, which was built in the city center of Tunceli between 1935-1937 and was also known as “Mameki Barrack” at the time it was built, is discussed. The history of the building, its architectural features, functional changes, conservation problems, restoration and transformation into a city museum were examined. It developed after the construction of the barrack building in the city center. When the architectural texture of Tunceli is examined, the barrack building draws attention with its courtyard form and scale. The building's being the first city museum of Tunceli as a cultural heritage structure, together with its architectural features, should be handled as a whole with the architectural features and history of the building and its importance should be revealed. In this study, the history, restoration and functional changes of the building were investigated. It is focused on the fact that the building, which was used as a city museum, is one of the few registered cultural assets in Tunceli and its place in the city memory. As a result, evaluations were made for the preservation of the building, taking into account its tangible and intangible values.

Anahtar Kelimeler

Cultural heritage buildings, Republican period architecture, Re-functioning, Tunceli city museum

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (2016). Tarihi çevre koruma ve restorasyon. İstanbul: Yem Yayınları.
• Ahunbay, Z. (2021). Kültür mirasını koruma ilke ve teknikleri. İstanbul: Yem Yayınları.
• Aydın, A., ve Şahin, Ö. (2018). Tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesi: Isparta Aya İshotya (Yorgi) Kilisesi’nin Gül Müzesi’ne dönüşümü. TÜBA-KED, (17), 63-75. https://doi.org/10.22520/tubaked.2018.17.004
• Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve ulusun inşası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çiftçi, A., ve Seçkin, N. (2005). 19. yüzyılda İstanbul’da inşa edilen askeri yapıların koruma sorunları. Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi e-Dergisi, 1, 52.
• Düzenli, E., ve Düzenli, H. İ. (2020). Mardin’de iki modern inşa: Mardin Kışlası (1887-1891) ve Müzeye dönüşümü (2008-2009). İdealkent, 30, 648-677. https://doi.org/10.31198/idealkent.769983
• Harman, M. (2016). Dünden bugüne kalan (tarihi eserleriyle Tunceli). Ankara: Panda Yayınları.
• Işık, Y. (2012). T.C. Tunceli Valiliği, Bir Tutam Tunceli. Ankara: Anıt Matbaa.
• Koşay, H. Z. (1976). Keban Projesi Pulur Kazısı 1968-1970. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Ramazanoğlu, G. (2003). Osmanlı yenileşme hareketleri içerisinde Selimiye Kışlası ve yerleşim alanı. (Yayınlanmamış doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sertel, S. (2012). Cumhuriyet Döneminde Tunceli (1940-1970). (Yayınlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Sevin, V. (1991). Yeni Assur Sanatı, I, mimarlık. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Silier, O. (2010). Dünyada ve Türkiye’de kent müzeleri. Ege Mimarlık, 74, 16-21.
• Tunceli İl Kültür Müdürlüğü Fotoğraf Arşivi.
• Tunceli Kent Müzesi Fotoğraf Arşivi.
• Ulaşoğlu, İ., ve Öncel, K. (2018). Küllerinden yeniden doğan bir tarih: Tunceli/Dersim Müzesi. Aktüel Arkeoloji, 66, 6-10.
• Elektronik Kaynaklar: URL 1: http://www.eskiturkiye.net/2864/tunceli adresinden 05.09.2023 tarihinde online olarak erişildi.
• URL 2: https://www.instagram.com/gezsentunceli/ adresinden 22.09.2023 tarihinde online olarak erişildi.
• URL 3: https://www.gzt.com/arkitekt/tunceli-muzesi-2-bin-civarindaki-eserle-kapilarini-ziyarete-acti-3565682 adresinden 22.09.2023 tarihinde online olarak erişildi.
• URL4:https://tunceli.ktb.gov.tr/TR-318153/tunceli-muzesi.html adresinden 04.06.2024 tarihinde online olarak erişildi.