Bir Osmanlı Paşası ve Mimar Oğlu: Şevket Seyfi Paşa (1880-1948) ve Toğan Düzgören (1914-2008)

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 44, 806 - 850, 31.07.2024

Elif Tektaş Neşe Gurallar

https://doi.org/10.31198/idealkent.1480400

Öz

Bireylere ait bilgilerin arşivlenmesi ve günümüze aktarılması, tarihin içinde örtük kalan isimleri tanımamız için olanak sunar. Tarihsel süreçteki ortamları, değişimleri ve bu süreçlere etki eden aktörleri ortaya çıkarır. Osmanlı son döneminin paşalarından Şevket Seyfi Düzgören ve oğlu mimar Toğan Düzgören, yaşamlarına ait toplamda 2500’ü aşan yazılı ve görsel belgeler bırakmıştır. Toğan Bey, babasından kalan terekeyi resimleri, fotoğrafları ve günlükleriyle zenginleştirmiş ve bu arşiv kızı aracılığıyla günümüze gelmiştir. Bu biyografik analizin amacı, Cumhuriyet döneminde meslek yaşamı şekillenen mimarın babası, babası ile ilişkileri, ailesi, kişilik özellikleri, duygu dünyası, sosyal hayatı, arkadaşlıkları, emeklilik yılları ve yansıttığı ruh hallerini anlamlandırmaktır. Bu amaç dönemin ortamı, toplumsal değerleri, ideolojileri ve mücadeleleri ile ilgili okumayı da içermektedir. Resim, fotoğraf, saat tamiri, spor gibi alanlarda aktif yer alan mimar Toğan Düzgören üzerinden yapılan bu değerlendirme, sosyal ve kültürel çevreleri içinde kendisinin ve etkileşimde olduğu aktörlerin kendilerini var etme biçimlerini, dış dünyaya yanıt verme alışkanlıklarını, yaşadıkları kentleri ve mekânları nasıl yansıttıkları ve değişen gündelik yaşam biçimlerini sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık tarihi, Mimar, Askeri tarih, Paşa, Baba oğul

An Ottoman Pasha and His Architect Son: Şevket Seyfi Pasha (1880-1948) and Toğan Düzgören (1914-2008)

Öz

Archiving information about individuals and transferring it to the present day allows us to recognize names that remain hidden in history. It also reveals the environments, changes, and actors affecting these processes. Şevket Seyfi Düzgören, one of the pashas of the last period of the Ottoman Empire, and his son, Architect Toğan Düzgören, left a total of more than 2500 written and visual documents about their lives. Düzgören enriched the archive inherited from his father with his paintings, photographs, and diaries. The archive survives to the present day through his daughter. This biographical article aims to detail and understand the architect’s “father, relationships with father, family, personality, emotional world, social life, friendships, and the mood” whose professional life took shape during the Republican period. This purpose also conveys information about the period's environment, social values, ideologies, and struggles. This evaluation focuses on Pasha’s son, an individual active in fields such as painting, photography, watch repair, and sports. It examines how he and the individuals he interacts with in their social and cultural environments construct their identities, respond to the external world, reflect the cities and places they inhabit, and adapt their daily lifestyles over time.

Anahtar Kelimeler

Biography, architect, late Ottoman, the republic

Kaynakça

• Adler, A. (1985). İnsanı tanıma sanatı. (K. Şipal, Çev.). İstanbul: Say Yay.
• Arkiv. Cunda Despot Evi. 19 Nisan 2024 tarihinde https://www.arkiv.com.tr/proje/cunda-despot-evi/11399 adresinden erişildi.
• Arseven, C., E. (1993). Sanat ve siyaset hatıralarım. İstanbul: İletişim Yay.
• Atatürk Ansiklopedisi. Abidinpaşa Köşkü. 21 Nisan 2024 tarihinde https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/abidinpasa-kosku/ adresinden erişildi.
• Ayşe Şeyda (Düzgören) Özbudun Arşivi: Togan Düzgören ve Şevket Seyfi Düzgören’den Ayşe Şeyda Özbudun ve Nihat Özbudun ile 06.03.2019, 19.09.2019, 04.12.2022 tarihlerinde üç ayrı görüşme gerçekleştirilmiştir.
• Ayvalıkzade. Eski Ayvalık Fotoğrafları. 14 Nisan 2024 tarihinde https://www.ayvalikzade.com/post/eski-ayvalik-foto%C4%9Fraflari adresinden erişildi.
• Balancar, F. (2015). Soykırımın tamamlayıcı unsuru olarak ‘yangın’. 15. Nisan2024tarihindehttps://www.agos.com.tr/tr/yazi/10657/soykirimin-tamamlayici-unsuru-olarak-yangin adresinden erişildi.
• Çavaş, R. (Ed.). (2008). İnsan ve asker Kazım Karabekir. İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Çiftçi, E. (Ed.). (2019). Kazım Karabekir hayatım. İstanbul: Kronik Kitap.
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (I): 10 Nisan 2024 tarihinde https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=104677032&Hash=4A934BF0FDC63B2C1E8E16E03F3C34A19E831E055FA16B082DFAC3AEE3A2C5EB&A=3&Mi=0 adresinden erişildi.
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (II): 10 Nisan 2024 tarihinde https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=104607984&Hash=D83E9625B0253D6E0A8E727E60A4C5C748B469A6F2933037DA2D8340D48BF8E1&A=3&Mi=0 adresinden erişildi.
• Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (III): 10 Nisan 2024 tarihinde https://katalog.devletarsivleri.gov.tr/Sayfalar/eSatis/BelgeGoster.aspx?ItemId=104675514&Hash=77F0BDA5656777F04C691A6A6895DA39ED9C88192BD8B6829ACFE4565A097A0E&A=3&Mi=0 adresinden erişildi.
• Eagleman, E. (2016). Beyin senin hikâyen. (Z. A. Tozar, Çev.). İstanbul: Domingo Yay.
• Erdek. Atatürk İlk Okulu. 16 Mart 2024 tarihinde https://www.erdek.com/sayfa/ataturk-ilkokulu/ adresinden erişildi.
• Geçtan, E. (2002). Varoluş ve psikiyatri. İstanbul: Metis Yay.
• Geçtan, E. (2019). İnsan olmak. İstanbul: Metis Yay.
• Güler, Ş. (1969). Sporun Her Dalında Kocaeli’de İsmi Olan Adam Tahir Düzgören. Sesim, c.1, s.15, s. 27.
• İstanbul Teknik Üniversitesi Rektörlük Personel Arşivi: Toğan Düzgören Öğrenci Dosyaları.
• Karaca, T., N. (1992). Celal Sahir Erozan. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Kültür Envanteri. Hamidiye Camii Cunda. 12. Nisan 2024 tarihinde https://kulturenvanteri.com/tr/yer/hamidiye-camii-cunda/#17.1/39.330599/26.662688 adresinden erişildi.
• Ozaner, F. S. (1986). Hava Fotoğraflarını Tanıyalım. [PDF belgesi]. 20 Nisan 2024tarihindehttps://services.tubitak.gov.tr/edergi/yazi.pdf;jsessionid=cc4S9BvMakRMs6KCsjSOnpMF?dergiKodu=4&cilt=19&sayi=219&sayfa=31&yaziid=3697 adresinden erişildi.
• Özbudun, Ş., Şerifoğlu, Ö., F. (2014). Sıradışı bir ressam: Toğan Düzgören. İstanbul: Turkuaz Kitapçılık.
• Şile Belediyesi. Şile Feneri. 18 Nisan 2024 tarihinde https://www.sile.bel.tr/kesfet/tarihi-yapilar/sile-feneri adresinden erişildi.
• Tekeli, İ. (2001). Bireyin yaşamı nasıl tarih oluyor?. Toplumsal Tarih Dergisi. 95, 13-20.
• Tekeli, İ. (2022). Önsöz. G. Argun (Ed.), İlhan tekeli kalkınmaya katkı verenler 5. içinde (ss. 5-9). Ankara: Kalkınma Atölyesi.
• Uludağ, Z. (1998). Cumhuriyet döneminde rekreasyon ve gençlik parkı örneği. (Y. Sey ve D. Özkan, ed.). 75 yılda değişen kent ve mimarlık. içinde (ss. 65-74). İstanbul: Tarih Vakfı Yay.
• Ulugün, F. Y. (2021). Kent ve bisiklet. Kocaeli: İzmit Rotary Kulübü Kültür Yay.
• Yarar, H., Delialioğlu, M. (1999). Cepheden meclise. Ankara: T.C. Milli Savunma Bakanlığı.