An Evaluation of the Sustainable and Adaptive Reuse of Village Schools in the Republican Era (1925-1965) in Mersin

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 46, 1878 - 1912, 31.12.2024

Ayşe Manav

https://doi.org/10.31198/idealkent.1474349

Öz

This research focuses on how village schools, which are an important part of our Republican history and cultural heritage, can be reused with a sustainabl and adaptivee, new function. Village schools have been chosen as the subject of this study with the idea that they provide a good source for understanding recent history and rural cultural heritage, and open up new discussions on this topic. Since the early years of the Republic, the aim has been to widely spread literacy throughout the country and to educate productive citizens who are integrated into contemporary life. To achieve this goal, schools were built in a wide geographical area, especially in rural settlements. However, the shift to transportation-based education and the centralization of education after 1950 led to the abandonment of many village schools that were initially planned and built according to the earlier education policies. In this study, twenty village school buildings that were constructed between 1925-1965 and are currently inactive in nine different districts of Mersin province, along with their additional buildings, and the data related to the rural environment, have been the subject of investigation. The method of the study consists of identifying and analyzing school buildings, investigating the possibilities from the buildings and the environment, and evaluating the sustainable and adaptive reuse of cultural heritage. As a result, it has been understood that the village school buildings in Mersin offer sustainable, adaptable and various reuse possibilities, provided that their educational function remains reserved, and a similar evaluation can be made in other village schools in the country.

Anahtar Kelimeler

Republican Period, rural heritage, village schools, Mersin, sustainable and adaptive reuse

Etik Beyan

I declare that there is no ethical violation within the scope of this study.

Destekleyen Kurum

TOROS UNIVERSITY, SCIENTIFIC RESEARCH PROJECTS SUPPORT DEPARTMENT

Proje Numarası

2021-GSTMF-AM-1

Teşekkür

I would like to thank the Mersin villagers who provided their information during my study, my husband Tunga Manav who acted with me during my field research, and the Toros University, Scientific Research Projects Support Departmen.

Mersin'de Cumhuriyet Dönemi (1925-1965) Köy Okullarının Sürdürülebilir ve Uyarlanabilir Yeniden Kullanımı İçin Bir Değerlendirme

Öz

Bu araştırma, Cumhuriyet tarihimizin ve kültürel mirasımızın önemli bir parçası olan köy okullarının sürdürülebilir ve uyarlanabilir yeni bir işlevle yeniden kullanım olasılıklarına odaklanmaktadır. Köy okulları, yakın tarihin ve kırsal kültürel mirasın anlaşılması için iyi birer kaynak oluştururken, bu konudaki yeni tartışmalara alan açacağı düşüncesiyle bu çalışmanım konusu olarak seçilmiştir. Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren okur yazarlığın tüm yurtta yaygınlaştırılması ve çağdaş yaşama dahil, üretken vatandaşların yetiştirilmesi amaç edinilmiştir. Bu amaçla köy yerleşimleri başta olmak üzere geniş bir coğrafyada okullar inşa edilmiştir. Ancak 1950 sonrası değişen eğitim politikalarıyla taşımalı eğitime geçilmesi ve eğitim öğretimin merkezde toplanması, başlangıçtaki eğitim politikalarına göre planlanmış ve inşa edilmiş köy okullarının çoğunun terkedilmesine sebep olmuştur. Çalışmada; Mersin İl’inin dokuz farklı ilçesindeki, 1925-1965 yılları arasında inşa edilmiş yirmi köy okulu binası, ek yapıları ve kırsal çevreye ait veriler konu edilmiştir. Okul binalarının tespiti ve analizi, yapıdan ve çevreden gelen değerlerin araştırılması, kültürel mirasın sürdürülebilir ve uyarlanabilir yeniden kullanımının değerlendirilmesi çalışmanın yöntemini oluşturmaktadır. Sonuç olarak Mersin İl’indeki köy okulu yapılarının, eğitimsel işlevi saklı kalmak kaydıyla sürdürülebilir, uyarlanabilir ve çeşitli yeniden kullanım olanakları sunduğu, benzer değerlendirmenin ülke genelindeki diğer köy okullarında da yapılabileceği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, kırsal miras, köy okulları, Mersin, sürdürülebilir ve uyarlanabilir yeniden kullanım

Etik Beyan

Bu çalışma kapsamında etik ihlal oluşturacak bir durum olmadığını beyan ederim.

Destekleyen Kurum

TOROS ÜNİVERSİTESİ, BİLİMSEL ARAŞTIRMALARI DESTEKLEME DEPARTMANI

Proje Numarası

2021-GSTMF-AM-1

Teşekkür

Çalışmam sırasında bilgilerini esirgemeyen Mersin köylüsüne, araştırmam sırasında sahada benle birlikte hareket eden eşim Tunga Manav'a ve araştırma projemi destekleyen Toros Üniversitesi Bap birimine teşekkür ederim.

Kaynakça

• Aigwi, I.E., Ingham, J.M., Phipps, R., & Filippova, O. (2020). Identifying parameters for a performance-based framework: Towards prioritising underutilised historical buildings for adaptive reuse in New Zealand. Cities, 102, 102756.
• Akcan, E. 2009. Çeviride modern olan: şehir ve konutta Türk-Alman ilişkileri (1. Basım). Yapı Kredi Yayınları.
• Aktürk, S. (2020). Atıl Köy Okullarının Yeniden İşlevlendirilmesi: Çanakkale Örneği (Yayın no:621546) [Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Aktürk, S. ve Ediz, Ö. (2020). Atıl Köy Okullarının Yeniden İşlevlendirilmesi: Çanakkale Örneği. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi, (21), 124-155.
• Alpagut, L. (2012). Cumhuriyet’in mimarı: Ernst Arnold Egli. Boyut Yayıncılık.
• Anonim1, (2016). Gürsu Taş Mektep yaz kampının ilk etabının ardından. 21.09.204 tarihinde https://gaiadergi.com/gursu-tas-mektep-yaz-kampinin-ilk-etabinin-ardindan/ adresinden erişildi.
• Anonim2, (2013). Çalışmalar/Atıl köy okulları. 21.09.204 tarihinde. https://herkesicinmimarlik.org/calismalar/#atil-koy-okullari adresinden erişildi.
• Anonim3, (2018). Mimarlar köy okullarını yaşatmaya devam ediyor. 21.09.204 tarihinde https://yapidergisi.com/mimarlar-koy-okullarini-yasatmaya-devam-ediyor/ adresinden erişildi.
• Atıcı, A. (2021). Sinop-Ayancık’ta Erken Cumhuriyet Dönemi ilkokul binası: Kurtuluş ilkokulu (Mehmet Akif Ersoy Ortaokulu). Sanat Tarihi Dergisi, 30(1), 435-455. https://doi.org/10.29135/std.752482
• Atıcı, A. ve Çelemoğlu, Ş. (2021). Samsun/Havza’da I. Ulusal Mimarlık Dönemi eğitim yapıları: Taş Mektep ve Kamlık İlkokulu. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(114), 192-219. https://doi.org/10.29135/std.752482
• Bayraktaroğlu, B. ve Erkartal, P. (2023). Adaptive reuse potential of cultural heritage: The case of Istanbul Drapers’ Bazaar. Architecture, Civil Engineering, Environment, 16(3) 1-20. https://doi.org/10.2478/acee-2023-0029
• Bir sınıflı köy okulu projesinin plan, kesit ve görünüşü (Ölçek 1:100) (yaklaşık 1937-1938). Çizimler, Eskizler, Planlar Koleksiyonu, Harika-Kemali Söylemezoğlu Arşivi, Salt Araştırma, (Kod: TMSSD003), İstanbul, Türkiye. 24 Nisan 2024 tarihinde https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/192728 adresinden erişildi.
• Bottero, M., D’Alpaos ve Oppio, A. (2019). Ranking of adaptive reuse strategies for abandoned industrial heritage in vulnerable contexts: a multiple criteria decision aiding approach. Sustainability, 11(3), 785; https://doi.org/10.3390/su11030785
• Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve ulusun inşası: Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde mimari kültür (1. Basım). (T. Birkan, Çev.). Metis Yayınları. ISBN975-342-375-6.
• Bozkan, H. (2022). Mudanya köy okullarının (1960-1973) kullanım dönüşümü ilkelerinin belirlenmesi (Yayın no: 770644) [Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Chen, C.S., Chiu, Y.H., Tsai, L. (2018). Evaluating the adaptive reuse of historic buildings through multicriteria decision-making. Habitat International, 81, 12-23. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2018.09.003
• Cucco, P., Maselli, G., Nesticò, A. ve Ribera, F. (2023). An evaluation model for adaptive reuse of cultural heritage in accordance with 2030 SDGs and European Quality Principles. Journal of Cultural Heritage. 59, 202-216. https://doi.org/10.1016/j.culher.2022.12.002
• Çetin, S., ve Kahya, A. (2017). Kırda bir modernleşme projesi olarak köy enstitüleri: Aksu ve Gönen örnekleri üzerinden yeni bir anlamlandırma denemesi. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 34(1), 133–162. https://doi.org/10.4305/metu.jfa.2017.1.3
• DEH (Department of Environment and Heritage), (2004), Adaptive reuse: preserving our past, building our future, www.dcceew.gov.au , 02 Nisan 2024 tarihinde https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e16620 adresinden erişildi.
• Dere, M. E., ve Oral, M. (2020). Erken Cumhuriyet Döneminde Ernst Arnold Egli’nin Köy İlkmektep Planları ve Eğitimin Önemi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 21(47), 252-277.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), “Köy okulu tip projeleri” 98.474.1
• Dırık, A. (2023). Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi eğitim yapılarına bir örnek; Ürgüp Zafer İlkokulu. Kültürel Miras Araştırmaları Dergisi, 4(1), 7-15. https://doi.org/10.59127/kulmira.1176422
• Eres, Z. (2023). Cumhuriyet’in 100 yıllık çağdaşlaşma mücadelesinde köy sorunundan köy davasına kırsalın düzeni. Mimarlık (431), 30-37.
• Erol, Ö. S. (2021). Tek partili dönemin örgün eğitim kurumları: kent ve köy uygulamalarıyla Kocaeli örneği. Atatürk Yolu Dergisi, (69), 242-284. https://doi.org/10.46955/ankuayd.1028390.
• Europa Nostra, (1978 – 2022). Conservation and adaptive reuse. 21.09.204 tarihinde https://europeanheritageawards-archive.eu/laureates-1978-2022/conservation-and-adaptive-reuse adresinden erişildi.
• Farjami E. ve Türker Ö.O. (2021). The extraction of prerequisite criteria for environmentally certified adaptive reuse of heritage buildings. Sustainability, 13(6):3536, https://doi.org/10.3390/su13063536
• Gedik, S. (2022). Mersin İleri İlkokulu Cumhuriyet aydınlanmasında bir eğitim yuvası. Mersin Deniz Ticaret Odası Yayınları
• Gravagnuolo A, Micheletti S ve Bosone M. A. (2021). Participatory approach for “circular” adaptive reuse of cultural heritage. Building a heritage community in Salerno, Italy. Sustainability. 13(9):4812. https://doi.org/10.3390/su13094812
• Güneş, T. ve Kartal, S. (2022). Sinop Boyabat İlçesi’ndeki Erken Cumhuriyet Dönemine ait ilkokul yapılarının morfolojik olarak incelenmesi. International Journal of Humanities and Art Researches, 8(3), 214-228.
• Gürtekin, B. (2022). İstanbul’da Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Binaları (1923-1945) (Yayın no: 1287) [Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi]. Trakya Üniversitesi Tez Koleksiyonu. https://dspace.trakya.edu.tr/xmlui/handle/trakya/8305
• Hakimiye Milliye Gazetesi. “Eğitim kongresini açarken, 21.7.1921”. 13 Aralık 2023 tarihinde https://www.atam.gov.tr/ataturkun-soylev-ve-demecleri/egitim-kongresini-acarken adresinden erişildi.
• Hoşkara, Ş., Lombardi, A., Doğaner, S. (2021). Sürdürülebilir kalkınma amaçlarına ulaşmada kültürel mirasın korunması ve yönetiminin rolü: Disiplinlerarası bir yaklaşım, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 36:4, 1963-1975. https://doi.org/10.17341/gazimmfd.800950 https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc017/kanuntbmmc017/kanuntbmmc01703238.pdf adresinden erişildi.
• ICOMOS. (1964). “Venedik Tüzüğü” 23 Aralık 2023 tarihinde https://www.kulturelmiras.org/ICOMOS-yayinlari/ adresinden erişildi.
• ICOMOS. (1975). “Amsterdam Bildirgesi” adresinden 23 Eylül 2024 tarihinde http://www.ICOMOS.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0458320001536681780.pdf erişildi.
• ICOMOS. (2005.) “Faro Sözleşmesi “. 2 Nisan 2024 tarihinde https://rm.coe.int/1680083746 adresinden erişildi.
• ICOMOS. (2008). “Mekânın Ruhunun Korunmasına İlişkin Quebec Bildirgesi”. 23 Aralık 2023 tarihinde https://www.ICOMOS.org/images/DOCUMENTS/Charters/interpretation_e.pdf adresinden erişildi.
• ICOMOS. (2011a). “Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması ve Yönetimiyle İlgili Valetta İlkeleri”. 01 Kasım 2019 tarihinde http://www.ICOMOS.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0592931001536912260.pdf adresinden erişildi.
• ICOMOS. (2011b). “Kalkınmanın itici gücü olarak Paris Bildirgesi”. 25 Nisan 2024 tarihinde https://www.ICOMOS.org/images/DOCUMENTS/Charters/GA2011_Declaration_de_Paris_EN_20120109.pdf adresinden erişildi.
• ICOMOS. (2017). “ICOMOS-Ifla principles concerning rural landscapes as heritage”. 26 Eylül 2024 tarihinde https://www.ICOMOS.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_en0887771001560505611.pdf adresinden erişildi.
• Kapluhan, E. (2014). 1921 Maarif Kongresi’nin Türk eğitim tarihindeki yeri ve önemi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8). https://doi.org/10.17828/yasbed.05955
• Karaca, N. (2023). Antalya-Elmalı Erken Cumhuriyet Dönemi (1923-1950) köy okulları. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Karataş, M. (2021). Safranbolu'daki köy ilkokul ve lojmanlarının koruma sorunları ve Kadıbükü köyü ilkokulu örneğinde restorasyon ve sürdürülebilirlik önerileri (Yayın No: 659091) [Yüksek lisans tezi, Karabük Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kavas, Ö. (2020). Mersin'de Erken Cumhuriyet Dönemi (1923-1950) köy okulları mimarisi (Yayın no: 648371) [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Kee, T. (2019). Sustainable adaptive reuse – economic impact of cultural heritage. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development. 9 (2), 165-183. https://doi.org/10.1108/JCHMSD-06-2018-0044
• Korkmaz, Z. (2010). Türkiye Cumhuriyeti’nin Eğitim Politikası ve Mersin İlindeki Eğitim Faaliyetleri (1923-1950), [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Ankara Üniversitesi.
• Köy Eğitmenleri Kanunu. (1937). Resmi Gazete. 24 Nisan 2024 tarihinde
• Kul, F. N. (2010). A New approach for defining the conservation status of Early Republican Architecture case study: Primary school buildings in Izmir (Yayın no:267571). [Doktora tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=UgPbTSDPZ7KwysvGrME56Q&no=fW76D555JPUm6yE5A6uQ3g
• Kul, F. N. (2011a). İzmir’de Asım Mutlu ve Ahsen Yapanar tarafından tasarlanan köy okulları. Ege Mimarlık (78), 28-33.
• Kul, F. N. (2011b). Cumhuriyet Dönemi mimarlığı Erken Cumhuriyet Dönemi ilkokul binaları. Mimarlık (360), 66-71.
• Kul, F. N. (2012). Primary schools of Izmir (1923-1950), ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 29(2), 259-284. https://doi.org/10.4305/metu.jfa.2012.2.12
• Küçükalıç, A. S. (2013). Mersin Mezitli İlkokulu Restorasyon Önerisi (Yayın no:343712). [Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=dKxyNr_WWFRjMT7gM8XGww&no=8nouIa68i0ZTmqTEq6v8xQ
• Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü, (2024), Adana- Mersin Planlama Bölgesi 1/100000 ölçekli Çevre Düzeni Planı 24 Nisan 2024 tarihinde https://mpgm.csb.gov.tr/mersin-adana-planlama-bolgesi-i-82221 adresinden erişildi.
• Mérai, D., Veldpaus, L., Pendlebury, J. ve Kip, M. (2022). The Governance Context for Adaptive Heritage Reuse: A Review and Typology of Fifteen European Countries. The Historic Environment: Policy and Practice, 13(4), 526–546. https://doi.org/10.1080/17567505.2022.2153201
• Mersin İl Milli Eğitim Müdürlüğü (Anonim). (2022). Kapanan Köy Okulları.
• Mersin Valiliği (Anonim) (2021). Mersin ilçeler haritası [Harita]. Erişim adresi: http://www.mersin.gov.tr/mersin-tarihcesi
• Mısırlısoy, D. ve Günçe, K. (2016). Adaptive reuse strategies for heritage buildings: A holistic approach, Sustainable Cities and Society, 26, s91-98. https://doi.org/10.1016/j.scs.2016.05.017.
• Özden Öner, G. (2019). “Konya merkez ve ilçelerinde Erken Cumhuriyet Dönemi eğitim yapıları”. Turkish Studies Social Sciences, 14 (3), 881-903. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.22837
• Pintossi N., Kaya, D.İ., Wesemael, P. ve Roders, A.P. (2023). Challenges of cultural heritage adaptive reuse: A stakeholders-based comparative study in three European cities, Habitat International, 136 (1), 102807. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2023.102807.
• Plevoets, B. ve Sowińska-Heim, J. (2018). Community initiatives as a catalyst for regeneration of heritage sites: Vernacular transformation and its influence on the formal adaptive reuse practice, Cities, 78 (1), 128-139, https://doi.org/10.1016/j.cities.2018.02.007.
• Sahtiyancı, E. ve Benli Yıldız, N. (2020). Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Yapılarına Akçakoca’dan Bir Örnek: Orhan Gazi İlkokulu. Sanat Tarihi Dergisi, 29 (2). 589-603. https://doi.org/10.29135/std.678784.
• Sayın, A. ve Coşkun, B. S. (2021). Erken Cumhuriyet dönemi ilköğretim yapılarına bir örnek: Bursa İstiklal İlkokulu. Megaron, 16(3), 385-401.
• Sözeri Yıldırım, M. Z. ve Ökten, H. (2020). Köy Enstitüleri’nin ilk mezunları ve onların okulları: Milas-Kapıkırı İlkokulu. Megaron, 15(3), 384-398. https://doi.org/10.14744/megaron.2020.15921.
• Spina, L.D., (2020). Adaptive Sustainable Reuse for Cultural Heritage: A Multiple Criteria Decision Aiding Approach Supporting Urban Development Processes. Sustainability, 12(4), 1363; https://doi.org/10.3390/su12041363
• Şimşek, G., ve Mercanoğlu, C. (2018). Bir ‘‘Planlama Örneği” Olarak Köy Enstitüleri Deneyimi, Planlama, 28 (3), 261-281. https://doi.org/10.14744/planlama.2018.32548.
• Türkmen, K. (2022). “Denizli’de Erken Cumhuriyet ideolojisinin temel taşları: Köy mektepleri”. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 18(35), 355-393.
• Ulusoy, K. ve Demirtaş, B. (2008). Osmanlı’nın son döneminden günümüze Mersin’de eğitim, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (1).
• UNESCO. (2013). “Kültürü Sürdürülebilir Kalkınma Politikalarının Merkezine Yerleştirmek- Hangzhou Deklarasyonu” 01 Kasım 2023 tarihinde https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000221238 adresinden erişildi.
• Vardopoulos, I. (2022). Industrial building adaptive reuse for museum. Factors affecting visitors’ perceptions of the sustainable urban development potential. Building and Environment,109391. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2022.109391
• Wilkinson, S. J., Remøy, H., ve Langston, C. (2014). Sustainable building adaptation: innovations in decision-making. John Wiley & Sons.
• Yıldırım, M. ve Turan G. (2012). Sustainable development in historic areas: Adaptive re-use challenges in traditional houses in Sanliurfa, Turkey. Habitat, 36(4), 493-503. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2012.05.005
• Zeadat, Z. F. (2024). Adaptive reuse challenges of Jordan’s heritage buildings: a critical review. International Journal of Urban Sustainable Development, 16(1), 95–107. https://doi.org/10.1080/19463138.2024.2329661