Habitus of architects in transition from education to profession

Yıl 2025, Sayı: 49, 151 - 179

Hilal Aktaş , Gülsüm Çelik , Elyesa Koytak

https://doi.org/10.31198/idealkent.1630807

Öz

With the expansion of higher education in Turkey in the last two decades, many professions are witnessing a rising wave of growth and new bridges are being built between the education given in faculties and the requirements of the profession. In this context, although the profession of architecture has long enjoyed a high social status and reputation, it has increasingly differentiated patterns of education and work. This research aims to explore how the transition from education to profession is experienced in the architectural profession and how professional predispositions are shaped on the basis of these experiences, starting from the faculty years. In this qualitative research, in-depth interviews were conducted with 16 architects of different gender, age, seniority and working status; the interviews were analysed according to the grounded theory approach. The findings of the analysis point to different dimensions that shape the habitus of architects: Architecture faculties differ among themselves in terms of the advantages they provide to their graduates. However, the profession has a laborious, demanding, competitive, multi-faceted work tempo, which extends from the faculty years to the profession. The internship and office experiences of architects also point to the gaps in the transition from faculty to profession. Ultimately, the habitus of architects includes tensions such as diploma prestige and design skills, hard work and creativity, continuous development and routinisation.

Anahtar Kelimeler

Profession of architecture , architectural education , faculty of architecture , design , sociology of architecture

Eğitimden mesleğe geçişte mimarların habitusu

Öz

Türkiye’de son yirmi yılda yükseköğretimin genişlemesiyle birçok profesyonel meslek giderek yükselen bir büyüme dalgasına sahne olmaktadır ve fakültede verilen eğitimle mesleğin gerektirdikleri arasında yeni köprüler kurulmaktadır. Bu bağlamda mimarlık mesleği öteden beri yüksek bir toplumsal statü ve itibara sahip olmakla birlikte kendi içinde giderek farklılaşan eğitim ve çalışma örüntülerine sahiptir. Bu araştırma mimarlık mesleği özelinde eğitimden mesleğe geçişin nasıl deneyimlendiğini; bu deneyimler temelinde meslekî yatkınlıkların fakülte yıllarından başlamak üzere nasıl şekillendiğini keşfetmeyi amaçlar. Nitel bir yönteme dayanan bu araştırmada farklı cinsiyet, yaş, kıdem ve çalışma durumlarından 16 mimarla derinlemesine mülakatlar yapılmış; yapılan mülakatlar gömülü teori yaklaşımına göre analiz edilmiştir. Analiz sonucunda varılan bulgular mimarların habitusunu şekillendiren farklı boyutlara işaret eder: Mimarlık fakülteleri mezunlarına kazandırdıkları avantajlar anlamında kendi aralarında farklılaşmaktadır. Bununla birlikte, fakülte yıllarından mesleğe sarkacak şekilde mesleğin zahmetli, adanma gerektiren, rekabetçi, çok yönlü bir çalışma temposu vardır. Mimarların staj ve ofis deneyimleri de fakülteden mesleğe geçişteki boşluklara işaret eder. Nihayetinde mimarların habitusu diploma prestijiyle tasarım becerisi, yoğun çalışmayla yaratıcılık, sürekli gelişimle rutinleşme gibi gerilimler içerir.

Anahtar Kelimeler

Mimarlık , mimarlık eğitimi , mimarlık fakülteleri , tasarım , mimarlık sosyolojisi

Kaynakça

• Abbott, A. (1988). The system of professions: An essay on the division of expert labor. University of Chicago Press.
• Adams, T. L. (2015). Sociology of professions: International divergences and research directions. Work, Employment and Society, 29(1), 154-165.
• Akbaş, K. (2015). Avukatlık mesleğinin ekonomi politiği: Avukatların sınıfsal konumlarındaki değişim (2. baskı). NotaBene Yayınları.
• Akça, B., Aydın, D., & Halifeoğlu, F. M. (2018). Mimarlık mesleğine ulaşılabilirlikte farklı bir arayış denemesi: Dicle Üniversitesi örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(67), 1147-1158.
• Bayhan, B. (2019). Simgesel sermaye olarak tasarım: Mimarlık alanında aktörler, süreçler, ilişkiler [Yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bourdieu, P. (1979). Les trois états du capital culturel. Actes de la Recherche en Sciences Sociales, 30, 3-6.
• Bourdieu, P. (1997). Méditations pascaliennes. Editions du Seuil.
• Bourdieu, P. (2015a). Ayrım. Beğeni yargısının toplumsal eleştirisi (D. Fırat & G. Berkkurt, Çev.). Heretik.
• Bourdieu, P. (2015b). Devlet üzerine. Collège de France dersleri (1989-1992) (A. Sümer, Çev.). İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (2019). Bir pratik teorisi için taslak. Kabiliye üzerine üç etnoloji çalışması (N. Ökten, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bourdieu, P. (2024a). Devlet soyluları: Büyük okullar ve zümre ruhu (A. Sümer, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bourdieu, P. (2024b). Homo Academicus. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bourdieu, P., & Passeron, J.-C. (2014). Varisler: Öğrenciler ve kültür (L. Ünsaldı & A. Sümer, Çev.). Heretik.
• Bourdieu, P., & Wacquant, L. (2010). Düşünümsel bir antropoloji için cevaplar (N. Ökten, Çev.; 4. bs). İletişim Yayınları.
• Burrage, M., & Torstendahl, R. (Ed.). (1990). Professions in theory and history: Rethinking the study of the professions. SAGE Publications.
• Charmaz, K. (2002). Qualitative interviewing and grounded theory analysis. İçinde J. Gubrium & J. Holstein (Ed.), Handbook of Interview Research: Context and Method (ss. 675-694). SAGE Publications.
• Charmaz, K. (2006). Constructing grounded theory: A practical guide through qualitative analysis. Sage.
• Dent, M., Bourgeault, I. L., Denis, J.-L., & Kuhlmann, E. (Ed.). (2016). The Routledge companion to the professions and professionalism. Routledge.
• Erbil, Y. (2008). Mimarlık eğitiminde “Yaparak-yaşayarak öğrenme”. Engineering Sciences, 3(3), 579-587.
• Ergur, A. (2020). Ustalık ve teknoloji eklemlenmesi: Beceri, deneyim, kesinlik. Journal of Economy Culture and Society, Özel Sayı 1, 95-115. https://doi.org/10.26650/JECS2019-0103
• Evetts, J. (2011). A new professionalism? Challenges and opportunities. Current Sociology, 59(4), 406-422.
• Gür, B. S., Çelik, Z., Yurdakul, S., & Kurt, T. (2017). Yükseköğretime bakış 2017: İzleme ve değerlendirme raporu. Eğitim-Bir-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Gür, B. S., & Yurdakul, S. (2020). Yükseköğretime bakış 2020: İzleme ve değerlendirme raporu. Eğitim-Bir-Sen Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• Hanlon, G. (1999). Lawyers, the state, and the market: Professionalism revisited. MacMillan Business.
• Hüseyin, Z. (2015). Mimarin iktidarına eleştirel bakmak [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Anabilim Dalı.
• İlerisoy, Z. Y., & Aycı, H. (2019). Mimarlık son sınıf öğrencilerinin alan seçimlerine yönelik bir değerlendirme. JRES, 6(2), 192-214.
• Kennedy, N. F. (2005). The Ethos of architects: Towards an analysis of architectural practice in Turkey [Doktora tezi]. ODTÜ Sosyoloji Anabilim Dalı.
• Koytak, E. (2022). Mesleğin dönüşümü: Hekimler ve avukatlar. Matbu Yayınları.
• Koytak, E. (2024a). Elite lawyers in Türkiye: Educational capital, status hierarchies, and feminization. Journal of Professions and Organization, 11(3), 231-247. https://doi.org/10.1093/jpo/joae006
• Koytak, E. (2024b). İsim, büro, reklam: Avukatlıkta simgesel sermaye biçimleri. İnsan ve Toplum, 14(4), 80-111.
• Köse, A. H., & Öncü, A. (2000). Türkiye’de mühendis-mimarlar: Ekonomik sınıf konumları ve ideolojik oluşumları. Toplum ve Bilim, 85, 36-46.
• Nalçakan, H., & Aytuğ, A. (2023). Mimarlık mesleğine kabul süreci: Türkiye için bir model önerisi. bāb Mimarlık ve Tasarım Dergisi, 4(2), 182-207.
• Nalçakan, H., & Polatoğlu, Ç. (2008). Türkiye’deki ve dünyadaki mimarlık eğitiminin karşılaştırmalı analizi ile küreselleşmenin mimarlık eğitimine etkisinin irdelenmesi. YTÜ Arch. Fac. E-Journal, 3(1), 79-103.
• Noordegraaf, M. (2020). Protective or connective professionalism? How connected professionals can (still) act as autonomous and authoritative experts. Journal of Professions and Organization, 7(2), 205-223. https://doi.org/10.1093/jpo/joaa011
• Onur, B. (2019). Mimarın mesleki kimlik algısının boyutları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(1), 151-162.
• Önal, G. (2011). Yaratıcılık ve kültürel bağlamda mimari tasarım süreci. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 16(1), 155-162.
• Özkurt, C. (2018). 1980 sonrası çalışma hayatına başlayan bazı meslek mensuplarının sosyolojik açıdan karşılaştırmalı analizi [Doktora tezi]. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Saks, M. (2016). A review of theories of professions, organizations and society: The case for neo-Weberianism, neo-institutionalism and eclecticism. Journal of Professions and Organization, 3(2), 170-187. https://doi.org/10.1093/jpo/jow005
• Sunar, L. (2020). Türkiye’de çalışma hayatı ve meslekler. TYAP. https://tyap.net/mediaf/Calisma_Hayati.pdf
• Sunar, L., & Kaya, Y. (2018). Türkiye’de değişen sosyo-ekonomik yapı içerisinde meslekler. İçinde Türkiye’de Toplumsal Tabakalaşma ve Eşitsizlik (2. bs, C. 2, ss. 3-52). Nobel Akademik.
• Şensoy, G., & Yamaçlı, R. (2015). Disiplinlerarası bir içerik olarak mimarlık. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(2), 329-339.
• Taş, A., & Özkan Üstün, G. (2025). “Yükseköğretim Program Atlası” verileri temelinde mimarlık bölümlerinin tercih edilirliği üzerine bir araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 544–561. https://doi.org/10.18506/anemon.1543046
• Topraklı, Y., & Işıklar Bengi, S. (2020). Mimarlık öğrencilerinin geleceği. Yapı, 456, 60-66.
• Turgay, Ö. (2005). Hands-on building practices in architectural education: METU summer construction practices (Yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• YÖK. (2024). Yükseköğretim İstatistikleri. Yükseköğretim Bilgi Yönetim Sistemi. https://istatistik.yok.gov.tr/