EMEVİLERİN HORASAN POLİTİKASI: VALİLER DÖNEMİ

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 7 - 24, 10.12.2020

İzzetullah Zeki

Öz

Emevîler olarak şöhret kazanan Benî Ümeyye Hilafeti, Hulefâ-yi Râşidîn
döneminden sonra 661 yılında Suriye’nin merkezi Dımaşk’ta kuruldu. Adını
kurucusu Muâviye b. Ebû Süfyân’ın mensup olduğu Benî Ümeyye’den aldı. Hz.
Muâviye ve ondan sonraki iki halife bu kabilenin Süfyânî kolundan, diğer on bir
halife ise aynı ailenin Mervânî koluna mesupturlar. Emevîler, doksan yıllık
hilafetleri süresince Horasan’a yirmi üç vali gönderdiler. Buna bağlı olarak
fethedilen bölgeler de genişledi. Bu valiler Abdullah b. Âmir b. Küreyz, Ziyâd b.
Ebîh, Ubeydullah b. Ziyâd, Saîd b. Osman b. Affân, Abdurrahman b. Ziyâd, Selem
b. Ziyâd, Abdullah b. Hâzım, Bahir b. Varaka, Ümeyye b. Abdullah, Haccâc b.
Yusuf, Kuteybe b. Müslim, Vekî b. Ebi Sûd el-Gadanî, Yezîd b. Mühelleb, Cerrâh b.
Abdullah el-Hakemî, Abdurrahman b. Nuaym el-Ğamedî, Saîd b. Abdülaziz,
Ömer b. Hübeyre, Hâlid b. Abdullah el-Kasrî, Eşres b. Abdullah, Cüneyd b.
Abdurrahman, Âsım b. Abdullah el-Hilâlî, Hâlid Abdullah el-Kasrî ve son Emevî
Horasan valisi Nasr b. Seyyâr’dır. Horasan Emevîler döneminde fethedildi,
direnen bölgeler de yakılarak yıkıldı. Mevlai politikası gibi yanlış uygulamalar
yapıldı. Bunun üzerine Horasanlar, Emevîlerin valilerine karşı çıktılar. Emevîlerin
muhalifleri olan Abbâsîleri desteklemeye başladılar. Abbâsîlerin yönetimin başına
gelmesiyle beraber İslam’ı benimseyerek İslam medeniyetine renk kattılar.

Anahtar Kelimeler

Emeviler, Horasan, Politika, Valiler

Kaynakça

• Aycan, İrfan, Ziyâd b. Ebîh”, DİA, XXXXIV, İstanbul, 2013.
• Avcı, Necati, Harran ve Bilginleri, İlahiyat Araştırma ve İnceleme 65, Ankara, 2007.
• Aykon,“Emevî Devleti’nin Yıkılış Sebepleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, XI/LV, 2018.
• Çetin, Osman “Horasan”, DİA, XVIII, İstanbul, 1998.
• Emevî, Şeyh İmam Şehâbeddin Ebu Abdullah b. Abdullah el-Hamevî er-Rûmî el-Bağdadî, Mucemü’l-Buldân, II, Dâr-ı Sadr, Beyrut, 1977.
• Fayda, Mustafa, “Abdullah b. Âmir”, DİA, I, İstanbul, 1988.
• Gerdîzî, Ebu Said Abdülhay b. Dahhak b. Mahmud, -Ahbar, tsh: Rahim Rızazade Melik, Encümen-i Âsâr ve Mefahir-i Ferhengi, Tahran, 2005.
• Gerdîzî, Ebu Said Abdülhay b. Dahhak b. Mahmud, Zeynü’l-Ahbâr, tsh: Abdülhey Habibi, Çahâne-i Armağan, Tahran, 1949.
• Gubar, Gulam Muhammed, Afganistan Der Mesir-i Tarih, Benigâh-i İntiş^rât-ı Meyvend, Kâbil, 2005.
• Güler, Zekeriya “Rebî b. Ziyâd”, DİA, XXXIV, İstanbul, 2007.
• Hatîb, Abdullah Mehdî, Hükümet-i Benî Ümeyye Der Horasan, çev: Bakır Musevî, İntişârât-ı Tûka, Tahran, 1959.
• İbnü’l-Esir, İzzüddin Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Abdülkerim el-Cezerî eş-Şeybânî, el-Kâmil fi’t-Târîh Târîh-i İbnü’l-Esîr, thk: Ebu Süheyb el-Keremî, Betü’l-Efkârü’d- Devliyye, Beyrut.
• Kurt, Hasan, “Saîd b. Osman b. Affân”, DİA, XXXVI, İstanbul, 2008.
• Önkal, Ahmet, “Abdurrahman b. Semüre”, DİA, I, İstanbul, 1988.
• Uslu, Recep, Horasan Tarihi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı İslam Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Lisans Tezi, Bursa, 1997.
• Vehbî, Hamid, Meşâhir-i İslam, I, Mehran Matbaası, İstanbul, 1301.
• Yiğit, İsmail, “Osman”, DİA, XXXIII, İstanbul, 2007.
• -------------------, “Emevîler”, TDV, XI, İstanbul, 1995.
• Yüksel, Ahmet Turan “Ubeydullah b. Ziyâd”, DİA, XXXXII, İstanbul, 2012.