KUR’ÂN-I KERİM’İN NAZMINDAKİ MÜTEŞÂBİHLİK (TEKİL VE İKİL)

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 92 - 107, 10.12.2020

Yasir Amer İbrahim Alothman

Öz

Kur’ân-ı Kerim, diğer dillere nazaran en geniş, en zengin, en ince
teşbih ve tasvirler yapmaya elverişli bir dil olan Arapça ile nâzil
olmuştur. Çünkü Arapça’da bir kelimenin, birden fazla anlamı ve
çok geniş çağrışım yaptığı manalar bulunmaktadır. Bu noktadan
hareketle, Kur’ân Nazmı’ndan maksadın, harflerin, kelimelerin ve
cümlelerin dizilişi ve sağlam bir kalıpta benzerleri ile terkip
edilmesi mi, yoksa en açık ifadelerle manalara delalet etmesi
adına, bu tertiplerin benzerleri ile beraber belirli amaçlar için
kullanılması mı soruları üzerinden –her ne kadar alimler lafzi ve
diğer müteşabihleri tek başlık altında toplayıp daha sonra tahlil
ve tahkik etseler de- Kur’ân Nazmı’ndaki müteşâbihin ne
olduğunun araştırılması ve bu konudaki tartışmaların incelenmesi
gerekmektedir.
Bu çalışmada söz konusu gereklilik, Tekil ve İkil başlığı özelinde
ele alınmış olup bu yüzden çalışmanın başlığı “Kur’ân-ı Kerim’in
Nazmındaki Müteşâbihlik (Tekil ve İkil)” olarak belirlenmiştir. Ayrıca
araştırmamızda Kur’ân Nazmı’ndaki müteşâbihlik, müteşâbih
kavramının tarifleri, bu ilmin doğuşu, tarihi seyri ve bu hususta
ele alınan eserler, Kur’ân Nazmı’ndakimüteşâbihin çeşitleri,
önemi ve faydası çerçevesinde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân-ı Kerim, Tekil, İkil, Kelime, Sözcük, Müteşabih

Kaynakça

• Aleberi, Ebül-Bekâ Abdullah b. Hüseyin b. Abdullah (ö.616), el-Tibyan fi İrâbi’lKurân, thk. Ali Muhammed el-Buharî İsa el-bâbî el-Halebi ve Şüreka D.İ. 1976.
• Babillâni, Ebü Bekir Muhammed b. Et-Tayyib (ö.402). İcâzü’l-Kurân, thk. SeyidAhmed Sakar. Dârü’l- Maarif. Mısır. Kahire. V. Baskı. 1997.
• Bereke, Muhammed b. Raşid el-Bereke, el-Mütesabihül-Lafzi Fil-Kurân-ı ve Tevcihihi, İmam Muhammed b. Suud Üniversitesi Usuluddin fakültesi doktora tezi, Suudi Arabistan, 1426 h.
• Cürcâni, Ebü Bekir Abdü’l-Kahir b. Abdurrahmân b. Muhammed el-Farisi (ö.47), Delâilül-İcâz Fi ilmi’l-Meâni, thk. Mahmud Muhammed Şakir EbûFahr, Matbaatü’l-Medeni Bil-Kahire, Dârül- Medeni Cidde, 1992, III. Baskı.
• Ensâri, Zekeriya el-Ensârî Zekeriya b. Muhammed b. Ahmed b. Zekeriya (ö.823), Fethür- Rahman Bikaşfimâyeltebisfi’l-Kurân, thk. Muhammed Ali es-Sâbuni, Dârü-Kurâni-Kerim, Beyrut, Lübnan, 1983. I. Baskı.
• EzheriEbû Mansur Muhammed b. Ahmed el-Herevi (ö.370) Tehzibü’l-Luğa, thk. Muhammed IvazMurib, Dâr-ı İhyaü’t-Türasü’l-Arabi, Lübnan, Beyrut, 1975, I.Baskı
• Firüzâbâdi, Muhammed b. Yakûb (ö.817), el-Kâmusü’l-Muhit, thk. Mekteb-i tahkik-i t-Turâs fi Müessesetür-RibatSâlelit, Tebaativen-Nesr, Beyrut, Lübnan, 2005.
• GirnatiEbû Cafer Ahmed b. İbrahim b. Ez Zübeyr es-Sekafi el-Girnati (ö.708), Melaküt-Tevilü’l- Kâtibizevil-ilhadve’t-Tatil fi Tevcihi’l-Müteşâbihil-Lafzmin Ayet-Tenzil, thk. Saidel-Felâh, Dârü’l-Garb-ı İslamî, Lübnan, Beyrut, 1983, I. Baskı.
• Halidi, Sellah, Abdülfettah el-Halidi, el-Kurân ve Nakz-ı mattın-Ruhban I. Baskı, Neşr-ı Dârû’l- Kalem, Suriye, Şam,2007.
• İsfehani, Ebü’l-Kasım Hüseyin b.Muhammed (ö.502) el-Müfredât Fi Cebrai’l-Kurân, thk. Safvan Adnan ed-Dâvi, Dârül-Kalem ed-Dörüş-Şâmiyye, Şam, Suriye, I. Baskı, 1412 hicri.
• İskâfi, el-HatibEbû Abdullah Muhammed b. Abdullah el-İsfahanî (ö.420) Gürretüt-Tenzil ve Gurretü’t-Tevil, thk. Muhammed Mustafa Aydın CamiatüÜmmül-KurâVezaretüt-Talimü’l-Âli Silsilet-i Resaibiİlmiyye, 2001, I. Baskı.
• Kirmâni, Mahmud b. Hamza b. NasrEyûl-Kasım burhaneddin (ö.768), Esrarü’t-Tekrar fil-Kurân el-Müsemmâ (el-Burhan fi Tevcih-i Müteşâ-bihil-Kurânlimafihimine’l-Hüccet-i vel-beyan)thk. Abdulkadir Ahmed Atâ, Merkezül-Kitab-ı Lin-Neşr, D.B. 1994.
• Sâmil, Muhammed b. Ali b. Muhammed, MinBelağatil-Müteşabih-ellefzifi’l-Kurâni-Kerim, Dâr-ı İşbilya Lübnan, Beyrut, 2001, I. Baskı.
• Sâmirâi, Muhammed Salih es-Sâmirâi, Dirâsetül-Mütesabihil-Lafzîmin ayet-tenzil fi Kitab-ı mekke Tevil liibnZubeyr el-Gırnati,Tab-i Dâr-ı Ammâr, Ürdün, Amman, 2006.
• Suyûti, Abdurrahman b. Ebi Bekir Celâleddin (ö.911), el-itkan Fi Ulumi’l-Kurânthk. Muhammed Ebül-fazl İbrahim, el-Heyetü’l-Muriyyeti’l-Amme li’l-Kitab, 1974.
• Sükkeri, SunâEbi Said Hasan b. Hüseyin, Şerh Eşarül-Hezeliyyin, thk. AbdüssettârAhmedFirâc, MektebetüHıyât, Lübnan, Beyrut.
• Şenkiti, Muhammed el-Âmin b. Muhammed el-Muhtar b. Abdulkadir el-Cekni (ö.1393) el- Azbün-NemirüminMecalis-ı Şenkitifi’t-Tefsir, thk. Halid b. Osman, es –Sebt-ı DârüAlemül-Fevâid Lin- Neşrvet-Tevzi, Suudi Arabistan, Mekke, 1426.
• EbûÜbeydeMamer b. Musenna el-Teymî el-Basrî (ö.209) Mecazül-Kurân, thk. Muhammed Fuad Sezgin, ……. , Mısır, Kahire, I. Baskı, 1381 h.
• Zebidi, Muhammed b. Muhammed b. Abdürrozzak el-Hüseyni Ebü-l-Feyzel-Murteza, (ö.1205) Tâcü’lArûsminCevahiri’l –Kâmus,thk: Tahkikçiler Komisyonu, Dârü’l-Hidâye, D,T,D,T.
• Zemehşeri, Ebû’l Kasım Muhammed b. Ömer b. Ahmad el-Zemehşeri…..( ö.538) ……. Hakayik-ı ……-Tenzil, Dârül-Kitabül-Arabî, Lübnan, Beyrut, III. Baskı, 1407 h.
• Zerkeşi, Ebü Abdullah Badrüddi, Muhammed b. Abdullah b. Bahadır (ö.794) el-Burhan fi Ulumi’l-Kurân, thk. Muhammed Ebü’l-Fazı İbrahim, Dârüİhyaü’l-Kütübü’l-Arabiyyeti İsa el-Lübibi el- Halebi ve Şurekaihi, Mısır, Kahire, 1957, I. Baskı.
• İbnü’l-Anbâri, Ebû Bekir Muhammed b. Kasım b. Muhammed b. Beşşar b. Hasan b. Bayan b. Ferve b. Kutan b. duamaa –Enbârî, (ö.328), el-Müzekker vel -Müennes, thk. Tarik b. Avn el-Cenîbî, Matbaatül-Anî, Irak, Bağdat, I. Baskı, 1978.
• İbnAtiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib b. Abdurrahman b. Temam b. Atiyye el- Endülüsi (ö.542), el-Muharrarül-Veciz fi Tefsir’i-Kitabîl-Aziz, thk. Abdüsselam Abdüs-Şafi Mahmud, Dârül-Kütübül-İlmiyye, Lübnan, Beyrut, I. Baskı, 1422 h.
• İbnCemaa, Ebü Abdullah Muhammed b. İbrahim b. Sadullah b. Cemaatü’l-Kunânî el-Hamevi eş-Şafii Badruddin (ö.733), Keşfül-mâni fil-Müteşabihmine’l-Mesânî, thk. Abdül-Cevad Halef, Darül-Vefa, Mısır, Kahire, 1990, I. Baskı.
• İbnFaris, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Zeberia (ö.395) Mucem-i makayisi’l-Luja, tahkik Abdüsselam Muhammed Harun, Dârü’l-Fikir, Lübnan, Beyrut, 1979.
• İbnül-Kayyım, Muhammed b. Ebi Bekir b. Eyyüp b. Sud Şemseddin b. Kayyım (ö.751), El- Fevâid, DârülKütübü’l-İlmiyye, Lübnan, Beyrut, 1973, II. Baskı.
• İbnManzur, Muhammed b. Mükrim el-İfriki el-Mısri (ö.711), Lisânül-Arab, Dâr-ı Sâdır, Lübnan,Beyrut, III. Baskı, 1441 h.
• Zekeriya el-Ensârî, Zekeriya b. Muhammed b. Ahmed b. Zekeriya ZeynüddinEbû Yahya es- Seniki(ö.926) İrâbülKurânilazim, thk. Musa Ali Musa Mesud, D.N.2001, I. Baskı.