YABANCILARA ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE YAYGIN İFADELERİN ROLÜ: KUR’ÂN’DA HARF-İ CERLER İLE KULLANILAN FİİLLER ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 120 - 139, 20.06.2022

Yaser Karman Hasan Soyupek

Öz

Yabancı dil öğretiminde yaygın kelimeleri kullanmak öğretmen ve öğrenci
açısından süreci kısaltmakta ve kolaylaştırmaktadır. Birçok eğitim kurumunda
yabancı dil öğretiminde yaygın kelimelerin listelenmesi ve kullanılması tavsiye
edilmiştir. Eğitim sürecinde bu kelimelerin belirli bir plana göre hazırlanmış
kısa ve anlamlı cümleler örnekliğinde öğrenciye sunulması gerektiği
vurgulanmıştır. Arapça’da yaygın kullanılan kelimelerin listesini çıkaran ve dil
öğretiminde bu kelimelerin öneminden bahseden ilk kişi Câhız (öl. 255/869)
olarak kabul edilir. Câhız bazı kelimelerin diğerlerinden daha fazla
kullanıldığına, dolayısıyla dil öğreniminde bunlara daha fazla ihtiyaç
duyulduğuna dikkat çekmiştir. Arap dili öğreniminde bu konuda ihtiyaç
duyulan hususlardan biri fiillerin kullanımının öğrenilmesidir. Zira Arapça’da
her fiil her harfi cerle kullanılmadığı gibi; kullanılan her harfi cer fiilin manasını
etkilemektedir. Dolayısıyla kast edilen anlamın doğru ve tam bir şekilde
aktarılması için Arap dil tarihinde kalıplaşmış kullanımları iyi bilmek
gerekmektedir. Kurân bu konuda başvurulabilecek en önemli kaynaklardan
biridir. Zira Kur’ân’ın farklı coğrafyalardaki muhtelif Arap toplumları
tarafından yüzlerce yıl nesilden nesle aktarılarak okunduğu düşünüldüğünde
bu önem daha iyi anlaşılmaktadır. Çünkü Kur’an bu toplumlar arasında ortak
bir dil kullanımı sağlamaktadır. Üstelik Arap olmayan ancak kutsal metinlerini
anlamak için Arapça öğrenen Müslümanlar da bu ortaklığın bir parçasıdır.
Dolayısıyla Kur’ân’da geçen fiillerin hangi harfi cerlerle kullanıldığını bilmek,
Arapça öğrenimi açısından ehemmiyet arz eder. Bu çalışmada Kur’ân’da hangi
fiilin hangi harf-i cerle kullanıldığı bir tablo ile ortaya koyulacaktır. Amaç ilgili
kullanımın grafik halinde görülmesi ve dil öğreniminde yapılacak çalışmalara
kaynaklık etmesidir. Aynı zamanda bu tablo konuya dair ileride yapılacak
akademik çalışmalara özellikle istatistiksel anlamda kaynaklık edecektir.

Anahtar Kelimeler

Yaygın fiiller, harfi cer, harfi cerle müteaddi fiiller, Arapça öğretimi, harf-i cerlerin anlamları

Kaynakça

• Ahmed Abdülvehhab, Bekir. Mu’cemu ümmühâti’l-ef’âl meânîhâ ve evcuhu isti’mâlihâ. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmiyyi, 1997.
• Bostancı, Ahmet. “Ürdün Üniversitesinde Yabancılara Arapça Öğretimi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8, (2003)
• Câd, Esma Muhammed Süleyman. Meânî harfi’l-cerri’l-bâi ve eseruhû fî tefsîri’l-hadîsi’n-nebevî fî kitâbi Umdeti’l-Kârî li’l-İmâmi’l-Aynî tatbîkan. Mısır: Külliyetü’l-Âdâb, www. Alukah.net e.t. 14/01/2019, 2017.
• Câhız, Amr b. Bahr. el-Beyân ve’t-tebyîn. thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Kahire: Mektebetü’l-Hâneci, 7. Baskı, 1998.
• Cârim, Ali. el-Cümletü’l-fi’liyye esâsu’t-ta’bîr fi’l-lüğati’l-Arabiyye. Kahire: Mecelletü Mecmai’l- Lüğati’l-Arabiyye, 1953.
• Davud, Muhammed Muhammed. ed-Delâlet ve’l-hareket. Kahire: Dâru Ğarîb li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 2002.
• Dâvud, Muhammed Muhammed. Lüğaviyyât muhdese fi’l-Arabiyyeti’l-muâsıra, Kahire: Dâru Ğarîb, 2006.
• Ebû Hassân, Ahmed Hasan. Şibhü’l-cümle fi’l-Kur’ân’i’l-Kerîm. Yüksek Lisan Tezi, Ürdün: Câmiatü Âli’l-Beyt, 1997.
• el-Hadîdî, Ali. Müşkiletü ta’lîmi’l-lüğati’l-Arabiyye li ġayri’l-Arab. Kahire: Dâru’l-Kâtibi’l-Arabî, 1966.
• ez-Zeabbelâvî, Salahuddîn. el-Fi’l târîfuhû ve aksâmûhû ve ebvâbuhû şe’nuhû fi’t-tâbîr. Dımeşk: Mecelletü’t-Türâsi’l-Arabî, 37-38, 1989-1990.
• Hasan, Ömer Yusuf Ukâşe. Nazmu’l-Arabiyye nahve tasvîfin cedîd fî mukteza ta’lîmi’l-Arabiyye li’nnâtıkîne bi ğayrihâ. Doktora Tezi, Umman: Ürdün Üniversitesi, 2001.
• Hassân Temmâm. el-Ahtâu’l-lüğaviyyetü’t-tahrîriyye li-tullâbi’l-müstevi’l-mütekaddim fî Ma’hedi’l- Lüğati’l-Arabiyye bi Câmiati Ümmi’l-Kurâ. Vizâretü’t-Ta’lîmi’l-Âlî, t.y.
• İbn Haldun, Abdurrahman b. Muhammed. Mukaddimetü İbn Haldun. thk. Ali Abdülvahid Vâfi, Kahire: Dâru’n-Nahda li’n-Neşr, 2014.
• İbnü'l-Kûtıyye, Muhammed b. Ömer b. Abdilaziz. el-Ef’âl. thk. Ali Fûde, Kahire: Mektebetü’l- Hâneci, 2. Baskı, 1993.
• İsmail, Yasir; Raziye bintü Salih. el-Ef’âlü’l-Arabiyyetü’l-müteaddiyye bi’l-harf min minzâri’l-lüğati’lecnebiyye el-lüğatü’l-Mâlîziyye enmûzecen, Mecelletü’t-Tecdîd, 41, 2017.
• Mübarek, Muhammed. Fıkhu’l-lüğa ve hasâisü’l-Arabiyye. Dımeşk: Dâru’l-Fikir, 2. Baskı, 1964.
• Râzî, Abdülhakim vd. Kâimetu Mekke li’l-müfredâti’ş-şâia. Mekke: Metâbiu’s-Safâ, ty. Rummâlî, Memduh Abdurrahman. Devru Harfi’l-cer fî tahvîli’l-terkîb ve eseruhu fî nakli’l-vazîfeti’nnahviyye. Mısır: Minya Üniversitesi, ty.
• Sîbeveyh, Amr b. Osman. el-Kitâb. thk. Abdüsselam Muhammed Harun, Kahire: Mektebetü’l- Hânecî, 2. Baskı, 1982.
• Temel, Ahmet Vefa. “Türkiye’de Arapça Öğretiminde Uygulanan Metotlar, Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Değerlendirme”. Abant: AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Bahar, 2015.
• Ulvî, Hafız İsmail ve Velîd Ahmed el-Inâtî. Es’iletü’l-lüğa es’iletü’l-lisâniyyât hasîletü nısfi karnin mine’l-lisâniyyât fi’s-sekâfeti’l-Arabiyye. Riyad: Dâru’l-Emân, 2009.
• Valfnoson, İsrail. Târîhu’l-lüğâti’s-Sâmiyye. Kahire: Matbaatü’l-İ’timâd, 1914.