A Comparative Analysis on the Legal Nature of “Khiyar Al-Shart”

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 134 - 169, 30.12.2022

Fatih Avcı

Öz

When a person is not sure about making a contract, he may want to think a little more and decide after consulting others if necessary. In case the goods are sold to someone else within this period, they have the opportunity to purchase it conditionally and return it if necessary. This condition, which gives the person added to the contract the right to terminate the contract without the need for anyone's permission, court decision or form condition, is referred to as “Pactum Displicentiae” in Roman law, "Khiyār al-shart " in Islamic law, and “On Approval” in Turkish Code of Obligations. Although this contingent transaction is not preferred by the sellers due to the wide powers it gives to the buyer, it has always maintained its importance due to the need for it. However, jurists still have not been able to agree on its legal nature. As a matter of fact, in Continental European law, besides those who see sales as a “condition” on sale on approval, there are also lawyers who explain it with the views of “preliminary contract", “option”, “in kind contract” or an “offer” waiting to be accepted. Those who accepted it as a condition differed as to whether it was an ordinary condition or an purely potestative condition. As far as we can come across, there is no examination of the legal nature of khiyar al-shart in Islamic law. In fact, in our opinion, it is said that the equivalent of selling under the sale on approval in Islamic law is savm shirā (sales bargain) and its similarity with its khiyār al-shart is overlooked. Again, in some modern texts, it is said to be a takyīdī shart (restrictive condition) and in our opinion, an incorrect determination is made about its legal nature. For this reason, in this study, an examination will be made on the legal nature of khiyār al-shart.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Condition, Purely Potestative Condition, On Approval, Khiyār al-shart, Sale on Approval, Selling on the Condition of Experience and Inspection, Termination

Şart Muhayyerliğinin Hukuki Niteliği Üzerine Mukayeseli Bir İnceleme

Öz

Kişi, bir sözleşmeyi yapma konusunda emin olmadığı zaman biraz daha düşünerek gerekirse başkalarına danıştıktan sonra karar vermek isteyebilir. Bu süre içinde malın başka birine satılması ihtimaline karşılık onu şartlı olarak satın alıp gerekirse iade etme imkânına sahip olur. Kişiye kimsenin izni, mahkeme kararı veya şekil şartı gerekmeksizin sözleşmeyi fesih hakkı veren bu şart, Roma hukukunda “Pactum Displicentiae”, İslâm hukukunda “Şart Muhayyerliği”, Türk Borçlar Kanununda ise “Beğenme Koşulu” gibi isimlerle anılmaktadır. Bu şarta bağlı işlem, alıcıya verdiği geniş yetkiler yüzünden satıcılar tarafından fazla tercih edilmese de kendisine duyulan ihtiyaç sebebiyle önemini her zaman korumuştur. Fakat hukukçular onun hukuki niteliği hususunda görüş birliğine varamamışlardır. Nitekim, Kara Avrupası hukukunda beğenme koşuluyla satışı bir “şart” olarak görenlerin yanı sıra “ön sözleşme”, “opsiyon”, “isimsiz-aynî sözleşme” veya kabul bekleyen bir “icap” görüşleriyle açıklayan hukukçular da vardır. Onun şart olduğunu kabul edenler ise alelade şart mı yoksa mutlak iradî bir şart mı olduğu hususunda tartışmışlardır. Tespit edebildiğimiz kadarıyla İslâm hukukunda şart muhayyerliğinin hukuki niteliği üzerine yapılmış bir inceleme yoktur. Hatta bazı yazarlar tarafından bizce hatalı bir şekilde beğenme koşuluyla satışın İslâm hukukundaki karşılığının sevm-i şirâ (satış pazarlığı) olduğu söylenerek onun şart muhayyerliği ile benzerliği gözden kaçırılmaktadır. Yine bazı modern metinlerde şart muhayyerliğinin takyidî bir şart olduğu söylenerek kanaatimizce onun hukuki niteliği hakkında yanlış tespit yapılmaktadır. Bu sebeple bu çalışmada şart muhayyerliğinin hukuki niteliği üzerine bir inceleme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Şart, Mutlak İradî Şart, Muhayyerlik, Şart Muhayyerliği, Beğenme Koşuluyla Satış, Tecrübe ve Muayene Şartıyla Satım, Fesih

Kaynakça

• Akıntürk, Turgut - Karaman, Derya Ateş. Borçlar Hukuku Genel Hükümler Özel Borç İlişkileri. İstanbul: Beta Yayıncılık, 20. Basım, 2013.
• Akman, Ahmet. “İslam Hukuku, Mecelle ve Türk Hukukunda Beğenme Şartıyla Satış Üzerine Bir İnceleme”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 63/1 (2022), 211-246.
• Akman, Ahmet. İslam Hukukunda Akdi Mesuliyet ve Tazminat (Türk Borçlar Hukuku Mukayeseli). Ankara: Adalet Yayınevi, 2019.
• Ali Haydar Efendi, Küçük. Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Antalya, Gökhan. Türk, İsviçre ve Alman Hukuklarında Tecrübe ve Muayene Şartıyla Satım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1991.
• Apaydın, Yunus. “Muhayyerlik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/25-30. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Aral, Fahrettin - Ayrancı, Hasan. Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri. Ankara: Yetkin Yayınları, 11. Basım, 2015.
• Aruçi, Muhammed. “Sâibe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/542-543. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
• Aybakan, Bilal. “İkâle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/14-16. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Aydoğdu, Murat - Kahveci, Nalan. Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri. Ankara: Adalet Yayınevi, 3. Basım, 2017.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd. el-ʿİnâye. 10 Cilt. Lübnan: Dârü’l-Fikr, ts.
• Bardakoğlu, Ali. “Delalet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/119-122. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Bardakoğlu, Ali. “Hibe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/421-426. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Bardakoğlu, Ali. “İslam Hukukunda Akit Hürriyeti ve Akdi Şartlar Açısından Bu Hürriyetin Sınırı”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (1983), 9-30.
• Baysal, Başak. “Cayma Hakkının Sözleşme Hukukundaki Yeri̇”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 75/1 (2017), 273-292.
• Bedreddin Simâvî. Câmiʿu’l-fuṣûleyn. Mısır: Matbaatü’l-Ezheriyye, 1. Basım, 1300/1882.
• Beyhakī, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukūk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kāmûsu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1970.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn. Keşşâfü’l-ḳınâʿ ʿan metni’l-İḳnâʿ. Beyrut: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1403/1983.
• Buz, Vedat. Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar. Ankara: Yetkin Yayınları, 2005.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥâvî. thk. İsmetullah İnayetullah Muhammed, Said Bektaş. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye ve Dâru’s-Sirâc, 1. Basım, 1431/2010.
• Cezîrî, Abddurrahman. Dört Mezhebin Fıkıh Kitabı. çev. Hasan Ege. İstanbul: Bahar Yayınları, ts.
• Cündî, Halîl b. İshâk b. Mûsâ. et-Tavżîḥ Şerhu Muhtasar-ı İbni’l-Hacib. thk. Ahmed b. Abdilkerîm Necîb. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 1433/2012.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. et-Ta’rîfât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1403/1983.
• Çeker, Orhan. İslam Hukukunda Akitler. Tekin Kitabevi, 2019.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer. Sünen-i Dârekutnî. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 2004.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullāh (Ubeydullāh) b. Muhammed b. Ömer b. Îsâ. Taḳvîmü’l-edille fi’l-uṣûl. thk. Halil Muhyiddîn el-Meys. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1421/2001.
• Demirbaş, Harun. Yenilik Doğuran Haklar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Derdîr, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Muhammed. eş-Şerḥu’l-kebîr ʿalâ Muḫtaṣarı Sîdî Ḫalîl.(Hâşiyetü’t-Desûkî ile beraber). Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Desûkī, Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Haşiyetü’d-Desûkî ale’ş-şerhi’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Doğan, Gül. Ön Sözleşme (Sözleşme Yapma Vaadi). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.
• Dönmez, İbrahim Kafi. “Murâbaha”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/148-152. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Durmuş, Abdullah. Fıkhi Açıdan Günümüz Para Mübadelesi İşlemleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Ebû Gudde, Abdü’s-Settar. el-Hıyâr ve eseruhû fi’l-ukûd. 2 Cilt. Kuveyt: Matbaatü Makhavî, 2. Basım, 1405/1985.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh Ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 5. Basım, 2015.
• Erdoğmuş, Belgin. Roma Borçlar Hukuku Dersleri. İstanbul: Der Yayınları, 2012.
• Eren, Fikret. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Yetkin Yayınları, 2018.
• Erkuş, Burhan. İslam Hukukunda Hukuki İşlemlerin Şarta Bağlılığı. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Gülerci, Altan Fahri - Kılınç, Ayşe. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. Ankara: Yetkin Yayınları, 2011.
• Gümüş, Mustafa Alper. Borçlar Hukuku Özel Hükümler. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 1. Basım, 2008.
• Günay, Cevdet İlhan. Türk Borçlar Kanunu Şerhi. Ankara: Yetkin Yayınları, 1. Basım, 2012.
• Hacak, Hasan. İslam Hukukunun Klasik Kaynaklarında Hak Kavramının Analizi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
• Haccâvî, Ebü’n-Necâ Şerefüddîn. el-İḳnâ fi fıkhı’l-İmam Ahmed. thk. Abdüllatif Muhammed Musa es-Sübkî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Haddâd, Radıyyüddîn Ebû Bekr b. Alî b. Muhammed. el-Cevheretü’n-neyyire. Mısır: Matbaatü’l-Hayriyye, 1322/1904.
• Hafif, Ali. İslam Hukukuna Göre Hukuki İşlemler ve Hükümleri. çev. Rahmi Yaran. İstanbul: Litera yayıncılık, 2009.
• Hatemi, Hüseyin vd. Borçlar Hukuku Özel Bölüm. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1992.
• Hattâb. Mevâhibü’l-celîl li-şerḥi Muḫtaṣarı Ḫalîl. Dâru’l-Fikr, 1412/1922.
• Hıdır Abdullah Sâlim. Ahkâmü’l hıyârâti’s-sâbitati bi’ş-şart fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye-Dirâsetün Mukârenatün bi’l Kanuni’l-Yemenî. Külliyetü’l-Hukuk-Kısmu’ş-Şerîati’l-İslâmiyye: Câmiatü’s-Suud, Doktora Tezi, 2008.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkī. Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-muḫtâr. thk. Ebû Bilal Cemal b. Abdu’l-Âl. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Alemiyye li’n-Neşr ve’t-Tevzi, 1. Basım, 1433/2012.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kāsım Muhammed b. Ahmed. el-Ḳavânînü’l-fıḳhiyye fî telḫîṣi meẕhebi’l-Mâlikiyye. thk. Macid el-Hamevî. 1 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 1434/2013.
• İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec. Şerhu’l-kebîr alâ metni’l-Muknî (el-Muğni içinde). thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. 15 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2009.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn. el-Muğnî. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. 15 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2009.
• İbn Müflih, Ebû İshâk Burhânüddîn İbrâhîm. el-Mübdiʿ fî şerḥi’l-Muḳniʿ. 10 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1423/2003.
• İbn Nüceym, Zeynüddin. el-Baḥrü’r-râʾiḳ. thk. Zekeriyya Umeyrât. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1418/1997.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân. Kavâidü İbn Receb. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âli Selmân. 4 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru İbn Affân li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 1. Basım, 1419.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed. Fetḥu’l-ḳadîr li’l-ʿâcizi’l-faḳīr. thk. Abdürrezzak Galib el-Mehdi. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1438/2017.
• Julie de Coninck. “Parsimony in Contract Law – The Case of the Potestative Condition”. European Review of Private Law 15/6 (Haziran 2007), 855-871. https://doi.org/10.54648/erpl2007049
• Kapancı, Kadir Berk. “Dönme Cezası (TBK m. 179 f.3) ve Cayma Parası (TBK m. 178) Kavramları Arasında Kısa Bir Karşılaştırma”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 22/2 (2016), 247-270.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed. eẕ-Ẕaḫîre. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslami, 2015.
• Karahasan, Mustafa Reşit. Mülkiyet Hakkının Kazanılması. 2 Cilt. İstanbul: Beta Yayınları, 1998.
• Karahasan, Mustafa Reşit. Yeni Türk Medeni Kanunu Eşya Hukuku. İstanbul: Arıkan Basım Dağıtım, 2007.
• Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslam Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 9. Basım, 2014.
• Kārî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî. Fetḥu bâbi’l-ʿinâye. Beyrut: Dâru İhyau Türasi’l-Arabi, ts.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. thk. Şeyh Ali Muhammed Muavvız, Şeyh Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 2010.
• Kılıçoğlu, Ahmed M. Borçlar Hukuku Genel Hükümleri. Ankara: Turhan Kitabevi, 2017.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr. el-Muḫtaṣar (“el-Lübâb fi Şerhi’l-Kitab” içinde). İstanbul: Asitane Kitabevi, ts.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr. et-Tecrîd. 12 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selam, 2. Basım, 1427/2006.
• Kurul. el-Fetâva’l-Hindiyye. çev. Mustafa Efe. Ankara: Huzur Yayınevi- Akçağ Yayınları, 1985.
• Kurul. el-Mevsûatü’l-fıkhiyyetü’l-Kuveytiyye. 45 Cilt. Kuveyt: Dâru’s-Selâsil, 2. Basım, 1404.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed. el-Ḥâvi’l-kebîr. thk. Şeyh Ali Muhammed Muavvız - Şeyh Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1419/1999.
• McKenzie, William Shelby. “Obligations - Potestative Conditions - Right to Terminate In Employment Contracts”. Louisiana Law Review 22/4 (Haziran 1962), 872-878.
• Molla Hüsrev. Dürerü’l-hükkâm. 2 Cilt. Dâru İhyâi Kütübi’l-Arabiy, ts.
• Muhammed Necedat Muhammed. “Hıyâru’n-nakd fi’l-fıkhı’l İslâmî ve tatbîkâtühü’l-iktisâdiyyetü’l-muâsıra”. Mecelletü Câmiati Dımaşk li’l-Ulûmi’l-İktisâdiyye ve’l-Kanûniyyye 29/1 (2013), 383-410.
• Muhammed Yusuf Musa. el-Emvâl ve nazariyyetü’l-akd fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1987.
• Mustafa Yıldırım. Mecelle’nin Külli Kaideleri. İzmir: İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 3. Basım, 2012.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Mecmûʿ şerḥu’l-Müheẕẕeb. thk. Şeyh Âdil Ahmed Abdulmevcûd vd. 27 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1438/2017.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Minhâcu’t-tâlibîn (Muġni’l-muḥtâc içinde). thk. Abdürrezzak Şuhûd En-Necm. Suriye-Dımaşk: Dârü’l-Feyha - Dâru’l-Menhe’l-Nâşirûn, 1. Basım, 1430/2009.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Ravżatü’ṭ-ṭâlibîn ve ʿumdetü’l-müttaḳīn. thk. Şeyh Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Şeyh Ali Muhammed Muavvız. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 4. Basım, 1434-2013.
• Nomer, Haluk N. Borçlar Hukuku Genel Hükümler. İstanbul: Beta Yayıncılık, 15. Basım, 2017.
• Oğuzman, M. Kemal, Öz, M. Turgut. Borçlar Hukuku Genel Hükümleri. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 16. Basım, 2018.
• Okur, Hüseyin. “Hanefî Usulcülerine Göre Nassın Delaleti ve Kıyasla İlişkisi”. Uluslarası İslam Araştırmaları Dergisi 2/1 (2016), 78-104.
• Özdemi̇r, Recep. “İslâm Hukukunda Şart Muhayyerliği”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (03 Şubat 2017), 139-172.
• Özel, Çağlar. Tüketicinin Korunması Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 7. Basım, 2021.
• Pulaşlı, Hasan. Şarta Bağlı İşlemler ve Hukuki Sonuçları. Ankara: Dayınlarlı Hukuk Yayınları, 1989.
• Rado, Türkan. Roma Hukuku Dersleri-Borçlar Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1992.
• Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2012.
• Samar, Mahmut. İslam Borçlar Hukukunda Akitlerde Ca’lî Şartlar. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Samar, Mahmut. “İslam Borçlar Hukukunda Akitlere Etkisi Bakımından Takyîdî Şartlar”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 18/2 (2018), 501-526.
• Selim Rüstem Baz. Şerhu’l Mecelle. Beyrut: Matbaatül edebiyye, 1923.
• Semerkandî, Ebu Bekr Alâeddin Muhammed b. Ahmed b. Ebi Ahmed. Tuḥfetü’l-fuḳahâʾ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Senhûrî, Abdürrezzak. Mesâdiru’l-hak fi’l-fıkhi’l-İslâmî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ-i Türâsi’l Arabî, 1. Basım, 1953.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1414/1993.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. Usulü’s-Serahsî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Serozan, Rona. Borçlar Hukuku Genel Bölüm (İfa-İfa Engelleri-Haksız Zenginleşme). İstanbul: Filiz Kitabevi, 7. Basım, 2016.
• Serozan, Rona. Sözleşmeden Dönme. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2. Basım, 2007.
• Sirmen, Lale. Türk Özel Hukukunda Şart. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1992.
• Şâzelî, Hasan Ali. Nazariyyetü’ş-şart fi’l-fıkhi’l-İslâmî. Riyâd: Dâru Kunûzi İşbiliye li’n-Neşr ve’t-Tevzî, 1. Basım, 2009.
• Şerkâvî, Ali el-Bedri Ahmed. el-Hıyârât fi’l-Bey, 1990.
• Şeybânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hasen. el-Asl. thk. Mehmet Boynukalın. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 1433/2012.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm. el-Mühezzeb (el-Mecmû içinde). thk. Şeyh Âdil Ahmed Abdulmevcûd vd. 27 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1438/2017.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. el-İḳnâʿ fî ḥalli elfâẓi Ebî Şücâʿ. thk. Mektebü’l-Buhûs ve’d-Dirâsât. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muġni’l-muḥtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâẓi’l-Minhâc. thk. Abdürrezzak Şuhûd En-Necm. Suriye-Dımaşk: Darül Feyha-Dârul Menhel Naşirun, 1. Basım, 1430/2009.
• Tahan, Duygu. “Roma Hukuku’nda Alım Satım Akdi̇ne Bağlı Pactumlar”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8/1 (2017), 199-224.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Muhtasarı’t-Tahavi. Kahire: Dâru’l-Kitabi’l-Arabi, 1986.
• Tahiroğlu, Bülent. Roma Borçlar Hukuku. İstanbul: Der Yayınları, 2005.
• Tandoğan, Haluk. Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2008.
• Tehânevî, Zafer Ahmed. İ‘lâü’s-Sünen. thk. Muhammed Takî Osmânî. 22 Cilt. Pakistan: İdêratü’l Kur’ân ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, 1418.
• Tüzüner, Özlem. Borçlar Hukuku Özel Hükümler Pratik Çalışmaları. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2014.
• Uygur, Turgut. Türk Borçlar Kanunu Şerhi. 2 Cilt. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1. Basım, 2012.
• Ünaldı, Rabia. Ön Ödemeli Konut Satış Sözleşmesinde Cayma Hakkının Kullanılması. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Yaran, Rahmi. İslam Hukukunda Borçlunun ve Alacaklının Temerrüdü. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1994.
• Yavuz, Cevdet. Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler). İstanbul: Beta Yayıncılık, 2019.
• Yavuz, Cevdet. Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2009.
• Yavuz, Nihat. Türk Borçlar Kanunu Şerhi. Ankara: Adalet Yayınevi, 1. Basım, 2013.
• Yelek, Kamil. “İslam Hukukunda Vaadin Bağlayıcılığı: Murabaha Örneği” 35 (2016), 147-186.
• Yılmaz, Hakan. Beğenme Koşuluyla Satış. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Zerkā, Mustafâ b. Ahmed b. Muhammed. Çağdaş Yaklaşımla İslam Hukuku. çev. Servet Armağan. 3 Cilt. İstanbul: Timaş Yayınları, 9. Basım, 1993.
• Zevkliler, Aydın vd. Yeni Medeni Kanuna Göre Medeni Hukuk. Ankara: Turhan Kitabevi, 7. Basım, 2012.
• Zevkliler, Aydın - Gökyayla, Emre. Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri. Ankara: Turhan Kitabevi, 17. Basım, 2017.
• Zeydan, Abdülkerim ez-. İslam Hukukuna Giriş. çev. Ali Şafak. İstanbul: Kayıhan Yayınları, ts.
• Zeylaî, Cemaluddin Muhammed bin Abdullah. Tebyînü’l-ḥaḳāʾiḳ Şerhu Kenzi’d-Dekaik (Haşiyetüş Şelebi ile birlikte). Kahire: el-Matbaatü’l-Kübra el-Emîriyye, 1. Basım, 1313/1895.
• Zürkānî, Ebû Muhammed Abdülbâkī. Şerḥu’z-Zürkânî ale Muḫtaṣarı Ḫalîl. thk. Abdüsselam Muhammed Emin. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1422/2002.