TAŞIYICI GÜÇ OLARAK THY’NİN TÜRKİYE–AFRİKA TİCARET HACMİNE ETKİSİNİN ARDL MODELİ İLE ANALİZİ

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: Küresel Ticaret ve Türkiye’nin Ulaştırma Diplomasisi Özel Sayısı, 1 - 19, 05.11.2025

Mine Sönmezay

Öz

Türkiye, 2000’li yılların başından itibaren başlattığı Afrika açılımı politikası kapsamında ulaştırma diplomasisini etkili bir araç olarak kullanarak kıtadaki varlığını artırmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’nin ulaştırma diplomasisi aracılığıyla Afrika’daki ekonomik güç projeksiyonu incelenmektedir. Çalışmada, diplomasi aracılığıyla ekonomik güç projeksiyonu teorik bir çerçeve olarak ele alınmış; Türkiye’nin Afrika’daki ulaştırma altyapı yatırımları, bayrak taşıyıcı havayolu ağının genişlemesi ve ticari ilişkilerindeki artış arasındaki bağlantılar nicel verilerle analiz edilmiştir. Çalışmada, Türk Hava Yolları (THY) verileri ve Türkiye-Afrika dış ticaret hacmi üzerinden zaman serisi analizleri yapılmıştır. Analiz, 2001–2024 dönemine ait yıllık verilerle gerçekleştirilmiştir. Model kurulumuna geçmeden önce serilerin durağanlık düzeyleri incelenmiş, ardından ARDL (Autoregressive Distributed Lag) yöntemi uygulanarak modelin tanısal testleri gerçekleştirilmiştir. Son aşamada ise Granger nedensellik analizi yapılmıştır. Sonuçlar, Türkiye’nin Afrika'ya yönelik ulaştırma temelli ekonomik açılımında ticaret hacmi, ulaştırma kapasitesi ve destinasyon ağının uzun vadeli bir ilişki içinde birlikte hareket ettiğini göstermektedir. Bu durum, ulaştırma altyapısının genişletilmesinin iki ülke arasındaki ticaret hacmini desteklediğini göstermektedir. Sonuçlar, THY’nin yolcu taşıma kapasitesinin kısa ve uzun vadede ticaret hacmini olumlu etkilediğini göstermektedir. Bu bulgular, ulaştırma diplomasisinin Türkiye’nin Afrika kıtasıyla ekonomik etkileşiminde sadece destekleyici değil aynı zamanda yönlendirici ve sürdürülebilir bir dış politika aracı olarak konumlandığını ortaya koymaktadır. Bu politikanın sürdürülebilirliği, kurumsallaşması ve politika yapıcılar için somut öneriler sonuç bölümünde tartışılmakta; Türkiye’nin orta ölçekli güç profiline uygun olarak Afrika’da daha kalıcı ve etkili bir aktör haline gelmesi için stratejik girişimler önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ulaştırma Diplomasisi , Ekonomik Güç Projeksiyonu , Türkiye-Afrika İlişkileri , Dış Ticaret ve Bağlantısallık , Genel İşletme Yönetimi ve Pazarlama

AN ARDL MODEL ANALYSIS OF TURKISH AIRLINES’ IMPACT AS A CARRIER POWER ON TÜRKİYE–AFRICA TRADE VOLUME

Öz

Türkiye has increased its presence in the continent by using transportation diplomacy as an effective tool within the scope of the African opening policy that it has initiated since the early 2000s. This study examines Türkiye’s economic power projection in Africa through transportation diplomacy. In the study, economic power projection through diplomacy is considered as a theoretical framework; the connections between Türkiye’s transportation infrastructure investments in Africa, the expansion of its flag carrier airline network and the increase in its trade relations are analyzed with quantitative data. In the study, time series analyses are conducted on Turkish Airlines (THY) data and Türkiye-Africa foreign trade volume. The analysis was carried out with annual data for the period 2001–2024. Before proceeding to model construction, the stationarity levels of the series were examined, then the ARDL (Autoregressive Distributed Lag) method was applied and diagnostic tests of the model were performed. In the last stage, Granger causality analysis was performed. The results show that trade volume, transportation capacity and destination network act together in a long-term relationship in Türkiye's transportation-based economic engagement towards Africa. This situation shows that the expansion of transportation infrastructure supports the trade volume between the two countries. These findings reveal that transportation diplomacy is positioned not only as a supportive but also as a guiding and sustainable foreign policy tool in Türkiye’s economic interaction with the African continent. The sustainability of this policy, its institutionalization and concrete suggestions for policy makers are discussed in the conclusion section; strategic initiatives are suggested for Türkiye to become a more permanent and effective actor in Africa in line with its medium-sized power profile. The results show that THY's passenger transportation capacity positively affects the trade volume in the short and long term.

Anahtar Kelimeler

Transport Diplomacy , Economic Power Projection , Türkiye–Africa Relations , Foreign Trade and Connectivity , General Business Administration and Marketing

Kaynakça

• Alhas, B. (2023, November 6). Turkish Eurasianist approach in Libya: The Mavi Vatan doctrine in action. Eurasia Peace.
• Altunışık, M. B. (2019). Türkiye’nin Afrika politikasının dönüşümü: Diplomasinin ve stratejinin sınavı. Perceptions, 24(1), 1–20.
• Aydın, M., & Akpınar, P. (2020). Afrika ile ilişkilerde çok yönlü işbirliği: Türkiye’nin Afrika açılımının dinamikleri. TASAM Yayınları.
• Baldwin, D. A. (1985). Economic statecraft. Princeton University Press.
• Banerjee, A., Dolado, J., & Mestre, R. (1998). Error-correction mechanism tests for cointegration in a single-equation framework. Journal of Time Series Analysis, 19(3), 267–283.
• Breusch, T. S., & Pagan, A. R. (1979). A simple test for heteroscedasticity and random coefficient variation. Econometrica, 47(5), 1287–1294.
• Brown, R. L., Durbin, J., & Evans, J. M. (1975). Techniques for testing the constancy of regression relationships over time. Journal of the Royal Statistical Society: Series B (Methodological), 37(2), 149–163.
• Campante, F., & Yanagizawa-Drott, D. (2018). Long-range growth: economic development in the global network of air links. The Quarterly Journal of Economics, 133(3), 1395-1458. https://doi.org/10.3386/w22653
• Cagaptay, S., Cook, C., & Soukkarieh, J. (2022). Türkiye’s strategic reach in the Red Sea: The Suakin Island project. The Washington Institute.
• Chatzky, A., & McBride, J. (2019, February 21). China’s massive Belt and Road initiative. Council on Foreign Relations. https://www.cfr.org/backgrounder/chinas-massive-belt-and-road-initiative
• Cicioğlu, Ş., & İbrahim, R. H. A. (2023). Analysis of foreign trade between Türkiye and Africa. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 10(2), 75–102. https://doi.org/10.26513/tocd.1356970
• Çelik, A., & Taşpınar, M. (2021). Türkiye’nin Afrika politikası: Dönüşüm, aktörler ve etki alanları. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 18(71), 73–92.
• DEİK. (2024). Türkiye–Afrika ekonomik ilişkileri raporu. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu. https://www.deik.org.tr/turkiye-afrika-is-konseyleri?pm=&sm=raporlar
• Denizeau, A. (2021). Mavi Vatan, the “Blue Homeland”: The origins, influences and limits of an ambitious doctrine for Türkiye. Institut français des relations internationales (Ifri).
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74(366), 427–431.
• Donelli, F. (2021). Türkiye in Africa: Türkiye’s strategic involvement in Sub-Saharan Africa. I.B. Tauris.
• Donelli, F. (2023). From humanitarianism to drones: The pragmatic flexibility of Türkiye’s policy toward Sub-Saharan Africa. Poliarchie/Polyarchies, 6(1), 4–21. https://doi.org/10.13137/2611-2914/372627
• Durbin, J., & Watson, G. S. (1950). Testing for serial correlation in least squares regression: I. Biometrika, 37(3/4), 409–428. https://doi.org/10.2307/2332391
• Enders, W. (2015). Applied econometric time series (4th ed.). John Wiley & Sons.
• Erkan, B., & Bozkurt, D. (2021). Türkiye’nin Afrika’daki lojistik stratejileri: Fırsatlar ve sınırlar. Lojistik ve Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 45–61.
• Godfrey, L. G. (1978). Testing for higher order serial correlation in regression equations when the regressors include lagged dependent variables. Econometrica, 46(6), 1303–1310.
• Granger, C. W. J. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica, 37(3), 424–438.
• Gujarati, D. N., & Porter, D. C. (2009). Basic econometrics (5th ed.). McGraw-Hill.
• Hamilton, L., & Quinlan, C. (2019). Business research methods. Cengage Learning EMEA.
• Hausman, W. H., Lee, H. L., & Subramanian, U. (2013). The impact of logistics performance on trade. Production and Operations Management, 22(2), 236–252. https://doi.org/10.1111/j.1937-5956.2011.01312.x
• Jarque, C. M., & Bera, A. K. (1980). Efficient tests for normality, homoscedasticity and serial independence of regression residuals. Economics Letters, 6(3), 255–259.
• Kardaş, Ş. (2012). From zero problems to leading the change: Making sense of transformation in Türkiye’s regional policy. TEPAV-ILPI Turkey Policy Brief Series 5 (1), 1-8.
• Kardaş, Ş. (2020). Orta Koridor girişimi ve Türkiye’nin jeoekonomik vizyonu. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 17(68), 75–93.
• Kirişci, K. (2009). The transformation of Turkish foreign policy: The rise of the trading state. New Perspectives on Türkiye, 40, 29–57.
• Ljung, G. M., & Box, G. E. P. (1978). On a measure of lack of fit in time series models. Biometrika, 65(2), 297–303. https://doi.org/10.1093/biomet/65.2.297
• Lun, Y. V., & Hoffmann, J. (2016). Connectivity and trade relativity: the case of ASEAN. Journal of Shipping and Trade, 1(11), 1-13. https://doi.org/10.1186/s41072-016-0015-1
• Luttwak, E. N. (1990). From geopolitics to geo-economics: Logic of conflict, grammar of commerce. The National Interest, 20, 17–23.
• Němečková, T., & Varkočková, M. (2024). Turkish Airlines: Facilitating Türkiye’s soft power in Africa. Canadian Journal of African Studies, 58(1), 107–124.
• Nye, J. S. (2004). Soft power: The means to success in world politics. PublicAffairs.
• Okano-Heijmans, M. (2011). Conceptualizing economic diplomacy: The crossroads of international relations and economics. The Hague Journal of Diplomacy, 6(1–2), 7–36.
• Özkan, M. (2008). Türkiye’s opening to Africa. SETA Yayınları.
• Özkan, M. (2010). What drives Türkiye’s involvement in Africa? Review of African Political Economy, 37(126), 533–540.
• Özkan, M. (2014). Türkiye’s involvement in Somalia: State-building in progress? Insight Türkiye, 16(1), 65–76.
• Özkaraşahin, B. (2023). Türkiye’nin Sahraaltı Afrika’daki altyapı ve müteahhitlik faaliyetleri. Ortadoğu Etütleri Dergisi, 15(2), 45–59.
• Parens, R., & Plichta, M. (2025, March 11). Türkiye’s return to Africa. Foreign Policy Research Institute. https://www.fpri.org/article/2025/03/turkeys-return-to-africa/
• Phillips, P. C. B., & Perron, P. (1988). Testing for a unit root in time series regression. Biometrika, 75(2), 335–346.
• Płoszaj, A., Yan, X., & Börner, K. (2020). The impact of air transport availability on research collaboration: a case study of four universities. Plos One, 15(9), 1-25. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0238360
• Ramsey, J. B. (1969). Tests for specification errors in classical linear least squares regression analysis. Journal of the Royal Statistical Society: Series B (Methodological), 31(2), 350–371.
• Shinn, D. H. (2015). Türkiye’s engagement in Sub-Saharan Africa: Shifting alliances and strategic diversification. Wilson Center Africa Program.
• Şengül, S. (2025). Economic and demographic effects of public pension expenditures: The case of Türkiye. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 257–268. https://doi.org/10.37880/cumuiibf.1608768
• Tanaka, K. (2025). Face-to-face communication and production networks: evidence from first trans-Siberian flights. Review of World Economics, 918, 1-28. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-4499673/v1
• Tepeciklioğlu, E. E. (2019). Türk dış politikasında Afrika: Temel dinamikler, fırsatlar ve engeller. Nobel Yayıncılık.
• Türk Hava Yolları (THY). (2001–2024). THY Annual Reports. https://investor.turkishairlines.com/tr/mali-ve-operasyonel-veriler/yillik-raporlar
• Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TİKA). (2023). 2022 yılı faaliyet raporu. TİKA. https://tika.gov.tr/wp-content/uploads/2024/02/TIKA-2023-Idare-Faaliyet-Raporu.pdf
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2001–2024). Dış ticaret istatistikleri, 2001–2024 [Veri seti]. TÜİK.
• Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB). (2023). Türk müteahhitlerin yurtdışı projeleri 2023 raporu. TMB. https://www.tmb.org.tr/files/doc/2024_mart_YDMH-tr.pdf
• Tüter, S. (2019). Altyapı ve ulaştırma diplomasisi: Kavramsal çerçeve ve Türkiye uygulamaları. TASAM Yayınları.
• UNCTAD. (2023). Economic development in Africa report 2023: The potential of Africa’s services trade. United Nations Conference on Trade and Development.
• Wang, F., Wang, Z., & Zhou, Z. (2021). Business flies: The trade promoting effect of air connectivity. SSRN Electronic Journal, 425, 1-46. https://doi.org/10.2139/ssrn.3884889
• Wasuge, M. (2016). Türkiye’s assistance model in Somalia: Achieving much with little. Heritage Institute. https://heritageinstitute.org/wp-content/uploads/2021/01/Turkeys-Assistance-Model-in-Somalia-Achieving-Much-With-Little1-1.pdf
• Yıldız, H. (2025). Exploring the non-linear relation between renewable energy and productivity in Türkiye. Düzce İktisat Dergisi, 6(1), 37–48.
• Yıldız, H., Köprücü, Y., & Şengül, S. (2024). Assessing competition in the Turkish cement industry: insights from the Boone indicator. Journal of Economic and Administrative Sciences. https://doi.org/10.1108/JEAS-10-2023-0280