GÜVERDA BAĞLARININ COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ VE KÜLTÜREL EKOLOJİSİ (ARTVİN)

Yıl 2021, Sayı: 43, 298 - 316, 26.01.2021

Leman Albayrak , Cevdet Yılmaz

https://doi.org/10.32003/igge.782402

Cited By: 1

Öz

Türkiye’de kırsal miras zenginliğini besleyen çok çeşitli etkenler bulunmaktadır. Kısa mesafeler içinde değişen coğrafi şartlar, uzun tarihsel geçmiş ve çeşitli kültürlere ait birikimler yöresel bazda farklı kültürel zenginliklerin gelişmesinde etkili olmuştur. Fiziki coğrafya şartlarına uyum geliştirilmesi ve geleneksel ekolojik bilgiye dayalı özgün tarımsal üretimler, mikro havzalara özel yöresel ürünler ve bu iktisadi faaliyete uygun hayat tarzları bunların bir kısmını oluşturmaktadır. Bu araştırmada Artvin’de Okçular (Berta) Çayı Havzası’nda bulunan Güverda bağlarında arazi kullanımı, bağcılık ve mahsulün muhafazasında uygulanan geleneksel yöntemler incelenmiştir. Çalışmada nitel araştırma yöntemleri kullanılmış ve arazi çalışmaları yapılmıştır. Araştırma sahasında 12 kişi ile yüz yüze görüşme gerçekleştirilerek elde edilen veriler betimsel olarak analiz edilmiştir. Bulgulara göre araştırma sahasında bağcılıkla ilgili geleneksel birçok yöntemin devam ettirildiği gözlenmiştir. Güverda Bağlarında tarımsal faaliyetler yerel coğrafi şartların etkisiyle taraçalar üzerinde sürdürülmekte, üzümlerin toplanması, saklanması, korunması sürecinde yerel ekolojik bilgiden faydalanılmaktadır. Zorlu coğrafi şartlarda elde edilen mahsulün uzun süre bozulmadan saklanması ve böylelikle değerinin muhafaza edilmesi konusunda yöre insanının geliştirdiği metotlar insan - doğa uyumuna yani kültürel ekolojiye güzel bir örnektir. Söz konusu metotların tespiti ve bunların her birinin yerel kültür unsurları olarak gelecek kuşaklara aktarılması önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Ekoloji, Geleneksel Tarım Bilgisi, Artvin, Güverda, Bağcılık

GEOGRAPHICAL FEATURES AND CULTURAL ECOLOGY OF GÜVERDA VINEYARDS

Öz

There are many factors that nurture the richness of rural heritage in Turkey. Changing geographical conditions within short distances, long historical past and accumulations from various cultures, have contributed to cultural richness to flourish locally. Developing adaptation to physical geographic conditions, unique agricultural products based on traditional ecological knowledge, local products specific to micro-basins and lifestyles that are harmonious with that economic activity and the architectural texture constitute a part of this cultural wealth. In this research, land use, viticulture and traditional methods of crop protection in Güverda vineyards located in Okçular (Berta) Stream Basin in Artvin, have been studied. Qualitative research method was used in the research and field studies have been done. Face-to-face interviews were held with 12 people in the research area and the obtained data were analyzed descriptively. According to the findings, it was observed that many traditional methods of viticulture were continued in the research field. Agricultural activities in Güverda Vineyards are carried out on terraces due to local geographical conditions and local ecological knowledge is used in the process of collecting, storing and preserving of the grapes. The methods developed by local people in harvesting the resulting crops in difficult geographical conditions, long-term intact storage and thereby preserving its value is a good example of natural harmony in other words cultural ecology. Determination of these methods and passing each of them on to future generations as local cultural elements is of capital importance.

Anahtar Kelimeler

Cultural Ecology, Traditional Agriculture Knowledge, Artvin, Güverda, Viticulture

Kaynakça

• Abbona, E. A., Sarandón, S. J., Marasas, M. E. & Astier, M. (2007). Ecological sustainability evaluation of traditional management in different vineyard systems in Berisso, Argentina. Agriculture, Ecosystems & Environment, 119(3- 4), 335-345.
• Akbulak, C. (2007). İznik Gölü Havzası'nda arazi kullanımının seçilmiş köyler üzerinde incelenmesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 15, 24-48.
• Altieri, M. A. (2004). Linking ecologists and traditional farmers in the search for sustainable agriculture. Frontiers in Ecology and the Environment, 2(1), 35-42.
• Arı, Y. (2001). Visions of A Wetland: Linking Culture and Conservation at Lake Manyas, Turkey. UMI: An Arbor, U.S.A
• Arı, Y. (2003). Manyas Gölü’nün kültürel ekolojisi: Tarihi süreçte adaptasyon ve değişim. Türk Coğrafya Dergisi, 40(1), 75-97.
• Arı, Y. (2017). Çevresel determinizmden politik ekolojiye: Son 100 yılda Dünya’da ve Türkiye’de insan-çevre coğrafyasındaki yaklaşımlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 1-34.
• Atalay, İ. (2010). Uygulamalı Klimatoloji. İzmir: META Basım Matbaacılık.
• Berg, B. L. & Lune, H. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (Çev: H. Aydın). Eğitim Yayınevi, Konya.
• Berkes, F. (ed.). (1989). Common property resources: Ecology and community-based sustainable development. London: Bellhaven Press.
• Berkes, F. (1999). Sacred Ecology. (2th Editing), Routhledge, New York and London.
• Berkes, F., J. Colding, & C. Folke. (2000). Rediscovery of traditional ecological knowledge as adaptive management. Ecological Applications, 10, 1251-1262.
• Beus, C. E. & Dunlap, R. E. (1990). Conventional versus alternative agriculture: The paradigmatic roots of the debate. Rural Sociology, 55(4), 590-616.
• Boyer, J.D. (1998). Geographic Analysis of Viticulture Potential in Virginia, Masters of Science in Geography, Faculty of the Virginia Polytechnic Institue and State University, (48, 96-97) C, Blacksburg-Virginia.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (Geliştirilmiş 11. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Ceylan, S. (1995). Artvin yöresinin coğrafi etüdü .(Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum).
• Ceylan, S. (2001). Artvin yöresinde geçici yerleşmelerden olan bağevlerinin üç farklı örneği: bağevi, üzüm ambarı ve koğlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 52-70.
• Çelik, S., (2007). Bağcılık (Ampeloloji) Cilt-1. Genişletilmiş 2.Baskı. Trakya Üniversitesi, Tekirdağ: Avcı Ofset.
• Darkot, B., (1963). Türkiye İktisadi Coğrafyası. (Genişletilmiş Üçüncü Baskı). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları: No:1001.
• Demirsu, A. (1954). Çıldır-Posof-Şavşat-Kemalpaşa Bölgesinin Jeolojik Etüdü Hakkında Memuar, MTA Rapor No: 2377, Ankara.
• Dizdar, M.Y. (2003). Türkiye’nin Toprak Kaynakları. Ankara: TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Teknik Yayınları No: 2.
• Doğanay, H. & Coşkun, O. (2015). Tarım Coğrafyası, (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi, s. 488
• Doğanay, H. (1994). Türkiye Ekonomik Coğrafyası. Erzurum: Atatürk Üniv. Yay.
• Erkiletlioğlu, H. ( 2017). Bir zamanlar bağa göçme ve bağdan inme ritüelleri, Şehir Kültür Sanat Dergisi, 10. Sayı, s.53
• Faltan, V., Pírová, L. & Petrovič F. (2016). Detailed mapping of geocomplexes in the vineyard landscape. Folia Oecologia, 43(2), 138−146.
• Gök, N. (2008). Artvin Livası’nın Anavatan’a katılışı sırasındaki durumuna ilişkin belgeler. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 11(41), 89-104.
• Göktaş, A. (2008). “Üzüm Yetiştiriciliği”, Eğirdir Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Yayın No: 18, Isparta. 19 Haziran 2020 tarihinde http://www.marim.gov.tr/bilgi_kaynagi/uzumyet.pdf adresinden edinilmiştir.
• Huntington, H. P. (2000). Using traditional ecological knowledge in science: Methods and applications. Ecological Applications,10(5), 1270-1274.
• İmamoğlu, V. (2001). Kayseri Bağ Evleri. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Kapluhan, E. (2014). Ziraat coğrafyası açısından bir inceleme: Bekilli’de (Denizli) bağcılık. Coğrafya Dergisi, (28), 36-54.
• Kırzıoğlu, M. F. (1953). Kars Tarihi. İstanbul: Işıl Matbaası.
• Korkmaz, H. & Gürbüz, M. (2008). Amik Gölü’nün kültürel ekolojisi. Marmara Coğrafya Dergisi, (17), 1-26.
• Kothari, C. R. (2004). Research Methodology: Methods and Techniques. New Age International, New Delhi.
• Mertens, D. M. (2014). Research and Evaluation in Education And Psychology: Integrating Diversity With Quantitative, Qualitative, and Mixed Methods. New York: Sage.
• Özgüç, N. (1984). Beşeri Coğrafya’da Veri Toplama ve Değerlendirme Yöntemleri. (2. Baskı). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Sever, R. (2001). Berta (Okçular) Çayı Havzası’nın fiziki coğrafyası. (Yayınlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum).
• Steward, J. H. (1968). Cultural ecology. I.E.S.S., 3, 337-344.
• Supuka, J., Verešová, M. & Šinka, K. (2011). Development of vineyards landscape structure with regard to historical and cultural values. Ekológia (Bratislava), 30, 229 238.
• Şahin, F. & Gürbüz, S. (2014). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. İstanbul, Şişli: Seçkin Yayıncılık.
• Tarkan, M. T. (1973). Orta ve Aşağı Çoruh Havzası Beşerî ve İktisadi Coğrafya Bakımından Bir Bölge Araştırması. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Topçişvili, R. & Ğutidze, İ. (2019). XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), Tiflis.
• Tuncel, M. (1992). Artvin. (Cilt: 03). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
• Tümertekin, E. & Özgüç, N. (2002). Beşeri Coğrafya İnsan-Kültür-Mekân. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Türkeş, M. (2014). İklim değişikliğinin tarımsal gıda güvenliğine etkileri. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(2), 71-85.
• Türkoğlu, A. (1971). Gıda Maddeleri İktisadi Coğrafya. 1.Kitap. İst. Matbaası.
• URL-1 09 Mayıs 2020 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp- content/uploads/2020/04/KirsalKalkinmaOzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf adresinden edinilmiştir.
• URL-2 01 Ağustos 2020 tarihinde https://artvin.tarimorman.gov.tr/Belgeler/ARTVI%CC%87N%20faaliyet%20raporu%202017.pdf, adresinden edinilmiştir.
• URL-3 12 Nisan 2020 tarihinde http://www.hopam.com/icerikdetay.php?iid=1641, adresinden edinilmiştir.
• URL-4 20 Mayıs 2020 tarihinde http://www.ethno-kavkaz.narod.ru, adresinden edinilmiştir.
• Usher, P. J. (2000). Traditional ecological knowledge in environmental assessment and management. Arctic,53(2),183-193.
• Wilken, G. C. (1987). Good Farmers: Traditional Agricultural Resource Management in Mexico and Guatemala. Berkeley: University of California Press.
• Wilson, D.J. (1999). Indigenous South Americans of The Past and Present: an Ecological Perspective. Boulder: Westview Press
• Yavuz Özalp, A., Akıncı, H. & Temuçin, S. (2013). Determining topographic and some physical characteristics of the land in Artvin city and investigating relationship between these characteristics with land cover. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14(2), 292-309.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (9. Genişletilmiş Baskı) Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Zeki, M. (2010). Artvin Vilâyeti Hakkında Ma’lümât-ı Umümiye (1927), (Haz. Muammer Demirel), İstanbul: Yusufeli Belediyesi.