BATI AKDENİZ HAVZALARI VE YAKIN ÇEVRESİNDE KURAKLIK EĞİLİMİ VE SU KAYNAKLARI İLE İLİŞKİSİ

Yıl 2021, Sayı: 43, 317 - 337, 26.01.2021

Salman Özüpekçe

https://doi.org/10.32003/igge.790949

Cited By: 4

Öz

Türkiye’de son yıllarda hem hatalı ve plansız arazi kullanımı hem de kuraklık gibi parametrelere bağlı olarak çok sayıda sulak alan yok olmuştur. Bu araştırmada, Türkiye’nin en zengin sulak alanlarını içeren Batı Akdeniz Havzalarında Thornthwaite iklim sınıflaması ve kuraklık analizi yapılmıştır. Böylelikle kuraklık eğilimi ve değişen iklim koşullarının sulak alanların yok olmasındaki etkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Elde edilen bulgular çalışma alanında yer alan Acıgöl, Eğirdir Gölü ve Burdur Göllerinin hızla daraldığını göstermektedir. Bu değişimde artan kuraklık eğiliminin ve değişen iklim koşullarının önemli bir payı söz konusudur. Batı Akdeniz’de yer alan sulak alanlar yalnızca hatalı ve plansız arazi kullanımına bağlı olarak değil kuraklaşan iklim koşullarından dolayı da hızla tükenme eğilimindedir. Bu durumun, bölge için detaylı bir iklim, kuraklık ve sulak alan ilişkisini ortaya koyan araştırmalar ile ortaya konulması gerekmektedir. Aksi takdirde Türkiye’nin güneybatısında yer alan bu havza bugün bulundurduğu zengin su kaynaklarını 50 yıl sonra büyük oranda kaybetme riski ile karşı karşıya kalacaktır.

Anahtar Kelimeler

Batı Akdeniz Havzaları, İklim Sınıflandırması, Kuraklık Eğilimi, Sulak Alan

DROUGHT ANALYSIS AND RELATIONSHIP WITH WATER RESOURCES OF WESTERN MEDITERRENEAN BASINS CLOSED AREA

Öz

Both incorrect and unplanned land use in Turkey in recent years, many wetlands have disappeared as well, depending on parameters such as drought. Thornthwaite Climatic classification in the Western Mediterranean Basin including Turkey's richest wetlands in this drought research and analysis has been done. Thus, the effect of drought tendency and changing climatic conditions on the destruction of wetlands was tried to be revealed. The findings obtained show that Acıgöl, Eğirdir Lake and Burdur Lakes in the study area are rapidly shrinking. Increasing drought tendency and changing climate conditions have an important share in this change. Wetlands in the Western Mediterranean tend to be rapidly depleted not only due to faulty and unplanned land use but also due to arid climatic conditions. This situation needs to be demonstrated with detailed researches that reveal the relationship between climate, drought and wetland for the region. Otherwise, the rich water resources that contain these basins in the southwest of Turkey today will be faced with the risk of losing a large extent after 50 years.

Anahtar Kelimeler

Western Mediterranean Basin, Climate Classification, Drought Tendency, Wetland

Kaynakça

• Akbaş, A. (2014). Türkiye üzerindeki önemli kurak yıllar (Important drought years over Turkey). Coğrafi Bilimler Dergisi/Turkish Journal of Geographical Sciences, 12(2), 101-118.
• Akkemik, Ü., Köse, N., Aras, A., & Dalfes, H. N. (2005). Anadolu’nun son 350 yılında yaşanan önemli kurak ve yağışlı yıllar. Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, Türkiye Kuvaterner Sempozyumu.
• Aksoy, T., Sarı, S. & Çabuk, A. Sulak Alanların Yönetimi Kapsamında Su İndeksinin Uzaktan Algılama İle Tespiti, Göller Yöresi. GSI Journals Serie B: Advancements in Business and Economics, 2(1), 35-48.
• Avşar, Ö. & Kurtuluş, B. (2017). Köyceğiz Gölü su ve taban sedimanlarının sıcaklık dağılımı. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 41(2), 117-136.
• Çelik, M. A (2020) Kuraklık araştırmalarında yeni eğilimler, kullanılan teknikler ve kavramlar üzerine bibliyometrik ağ analizi. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (42), 602-630.
• Çelik, M. A. (2019). Distribution of extreme wet and dry seasons (1967-2016) along Mediterranean Coast, Turkey. Akademik Platform Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 7(1), 56-66.
• Çelik, M. A. & Gülersoy, A. E. (2013). Işıklı Gölü (Çivril-Denizli) çevresindeki arazi kullanım faaliyetlerinin göl üzerine etkilerinin incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2013(29), 191-200.
• Çelik, M. A. & Gülersoy, A. E. (2016). Kaos ortamında (çağında) mekân-insan etkileşimine bütüncül bir bakış: Ekolojik toplum paradigması. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi (FLSF), (22). 163-183.
• Çelik, M. A., Kopar, İ., & Bayram, H. (2018). Doğu Anadolu Bölgesi'nin mevsimlik kuraklık analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22(3), 1741-1761.
• Demir, A. (2009). Küresel iklim değişikliğinin biyolojik çeşitlilik ve ekosistem kaynakları üzerine etkisi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1(2), 37-54.
• Doğan, S. & Tüzer, M. (2011). Küresel iklim değişikliği ve potansiyel etkileri. CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 21-34.
• Efe, R., Soykan, A., Cürebal, İ., & Sönmez, S. (2008). Türkiye’de Doğal Ortam Bozulmasına Antroposen Açısından Bakış. TÜCAUM V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu (16-17 Ekim 2008) Bildiriler Kitabı, 317-328.
• Ertürk, A. (2003). Köyceğiz-Dalyan Lagün sisteminin hidrolik modellenmesi. (Doctoral dissertation, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Gülcan, D. T. (2018). Ekolojik kriz karşısında devletin rolü üzerine ideolojik bir tartışma. Uluslararası İlişkiler/International Relations, 15(59), 49-63.
• Gürbüz, E. (2013). Jeolojik imzamız: Antroposen. Bilim ve Teknik Dergisi, 46 (546), 32-35.
• İlhan, A. & Yüce, N. (2013), Türkiye'nin sulak alanları, 02 Eylül 2020 tarihinde http://akgunilhan.blogspot.com.tr/2013/01/tuz-golu-ve flamingolar-dr.html adresinden edinilmiştir
• Karabulut, M. (2015). Drought analysis in Antakya-Kahramanmaraş Graben. Turkey. Journal of Arid Land, 7(6), 741-754.
• Karabulut, M. (2020). Standart yağış indeksi kullanılarak Sivas İl’inde kuraklık analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, 13(71), 216-230.
• Kayan, İ. (2012). Kuvaterner’de deniz seviyesi değişmeleri. Kuvaterner Bilimi, Ankara.
• Keskin, T. (2008). İklim değişikliği süreci ve Kyoto Protokolü. Mühendis ve Makina, 49 (591), 62-68.
• Kızılelma, Y., Karabulut, M., 2016. Yozgat ve Çevresinde Kuraklık Analizi, Uluslararası Bozok Sempozyumu, 5-7 Mayıs, Bildiriler Kitabı, (4), 242-251.
• Kızılelma, Y., Çelik, M. A. & Karabulut, M. (2015). İç Anadolu Bölgesinde sıcaklık ve yağışların trend analizi. Türk Coğrafya Dergisi, (64), 1-10..
• Kömüşçü, A.Ü. (1999). Using the SPI to analyze spatial and temporal patterns of drought in Turkey. Drought Network News, 11, 7–11.
• Kömüşçü, A.Ü., Erkan, A. & Turgu, E. (2003). Normalleştirilmiş Yağış İndeksi Metodu ile Türkiye’de Kuraklık Oluşum Oranlarının Bölgesel Dağılımı, III. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu Bildirileri, 19-21 Mart, İstanbul, 268-275.
• McKee, T.B., Doesken, N.J. & Kleist, J., (1994). “Drought Monitoring with Multiple Time Scales”, American Meteorological Society, Proceedings of 9th. Conference on Applied Climatology, Boston, 233-236.
• Mishra, A. K. & Singh, V. P. (2010). A review of drought concepts. Journal of Hydrology, 391(1-2), 202-216.
• Özfidaner, M., Şapolyo, D. & Topaloğlu, F. (2018). Seyhan havzası akım verilerinin hidrolojik kuraklık analizi. Toprak Su Dergisi, 7(1), 57-64.
• Öztürk, K. (2002). Küresel iklim değişikliği ve Türkiye’ye olası etkileri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 47-65.
• Özüpekçe, S. (2019a) Temporal change of Burdur province lakes due to the effect of anthropogenic pressure in the last 43 years (1975-2018). International Review of Basic and Applied Sciences, 7(11), 85-92.
• Özüpekçe, S. (2019b). Titreyen Göl (Manavgat-Antalya) çevresindeki Turizm Faaliyetlerinin Göl Çevresine Etkilerinin Uzaktan Algılama Ve Coğrafi Bilgi Sistemleri İle İncelenmesi. 2-4 Mayıs 2019 ISENSA, ss.359-363.
• Özüpekçe, S. (2020). Türkiye’de artan kuraklık ve olası sonuçları: susuzluk, kıtlık ve ekonomik problemler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 71(13), 278, 285.
• Pamuk, G., Özgürel, M. & Topçuoğlu, K. (2004). Standart yağış indisi (SPİ) ile Ege Bölgesinde kuraklık analizi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 41(1), 99-106
• Sarış, F. (2016). Porsuk Çayı havzasında düşük akım analizi. Coğrafya Dergisi, (33), 72-82.
• Sütgibi, S. (2015) Büyük Menderes Havzasının sıcaklık, yağış ve akım değerlerindeki değişimler ve eğilimler. Marmara Coğrafya Dergisi 31, 398-414.
• Svoboda, M., LeComte, D., Hayes, M., Heim, R., Gleason, K., Angel, J. & Miskus, D. (2002). The drought monitor. Bulletin of the American Meteorological Society, 83(8), 1181-1190
• Şen, Zekai (2005). İklim Değişikliği ve Su Kaynaklarına Etkisi. 22 Mart Dünya Su Günü, İklim Değişikliğinin Su ve Enerji Kaynaklarımıza Etkisi Paneli. 26 Ağustos 2020 tarihinde http://www.dsi.gov.tr/docs/iklim- degisikligi/iklim_degisikliginin_su_kaynaklar %C4%B1na_etkisi.pdf?sfvrsn=2. adresinden edinilmiştir.
• Şener, Ş. & Şener, E. (2016) Kovada Gölü’nün (Isparta) hidrojeokimyasal incelemesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 4(2 )49-58.
• Şener, Ş., Şener, E. & Gülle, İ. (2019) Çorak Gölü (Burdur) Havzasının hidrojeolojik özellikleri ve su kalitesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 7(1), 103-114.
• T.C. Tarım Ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü (2018) Batı Akdeniz Havzası Kuraklık Yönetim Planı. Ankara.
• Tatli, H. & Türkeş, M. (2011). Empirical orthogonal function analysis of the Palmer drought indices. Agricultural and Forest Meteorology, 151(7), 981-991.
• Thornthwaite, C. W. (1948). An approach toward a rational classification of climate. Geographical Review, 38 (1), 55-94.
• Topal, E., Özsoy, N. & Şahinler, N. (2016). Küresel ısınma ve arıcılığın geleceği. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(1),112-120.
• Turan, E.S. (2018) Türkiye'nin iklim değişikliğine bağlı kuraklık durumu. Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 4(1), 63-69.
• Türkeş, M. (2012) Kuraklık, çölleşme ve Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Savaşım Sözleşmesi’nin ayrıntılı bir çözümlemesi. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20(1), 7-55.
• Türkeş, M. & Tatlı, H. (2008). “Türkiye’de kuraklık olasılıklarının standartlaştırılmış yağış indisi (SPI) Kullanılarak Saptanması Ve İklimsel Değişkenlik Açısından Değerlendirilmesi”, Ormanlar Sempozyumu , Bildiriler Kitabı (Ed. Ünal Akkemik), ss. 55-62. İÜ Orman Fak, 13-14 Aralık 2007, Bahçeköy – İstanbul
• Türkeş, M. ve Tatlı, H. (2010). Kuraklık ve yağış etkinliği indislerinin çölleşmenin belirlenmesi, nitelenmesi ve izlenmesindeki rolü. Çölleşme İle Mücadele Sempozyumu Tebliğler Kitabı, 245-263. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı – Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü, 17- 18 Haziran 2010, Çorum
• Türkeş, M. & Tatlı, H. (2009). Use of the standardized precipitation index (SPI) and a modified SPI for shaping the drought probabilities over Turkey. International Journal of Climatology: A Journal of the Royal Meteorological Society, 29(15), 2270-2282.
• Türkeş, M., Akgündüz, A. S. & Demirörs, Z. (2009). Palmer kuraklık indisi‘ne göre İç Anadolu Bölgesi‘nin Konya Bölümü‘ndeki kurak dönemler ve kuraklık Şiddeti. Coğrafi Bilimler Dergisi, 7, 129-144.
• Türkeş, M., Sümer, U. M. & Çetiner, G. (2000). Küresel İklim Değişikliği ve Olası Etkileri. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Seminer Notları. 13 Nisan. İstanbul: Hava Yönetimi Daire Başkanlığı, 7-23.
• Van Loon, A. F., Gleeson, T., Clark, J., Van Dijk, A. I., Stahl, K., Hannaford, J. & Hannah, D. M. (2016). Drought in the Anthropocene. Nature Geoscience, 9(2), 89-91.
• Yerdelen, C. (2013). Susurluk Havzası yıllık akımlarının trend analizi ve değişim noktasının araştırılması. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 15(44), 77-87.
• Yıldız Karakoç, D. (2017) Türkiye'de Sulak Alanlar. 5. Çevre Günleri Uluslararası Sempozyumu- İnsanların Doğayla Kenetlenmesi, Kentte ve Doğal Alanda, Kutuplardan Ekvatora, Ankara, Türkiye, ss.100
• Zizek, S. (2012). Antroposen’e hoşgeldiniz. İstanbul: Encore Yayınları.