BECERİ ÖĞRETİMİNDE EPİSTEMOLOJİK TEMELLERİN YERİ: COĞRAFYADA DEĞİŞİM VE SÜREKLİLİK KAVRAMI

Yıl 2021, Sayı: 43, 1 - 19, 26.01.2021

Nazan Karakaş Özür

https://doi.org/10.32003/igge.819466

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın ana fikri, coğrafya derslerinde öğretilen becerilere kaynaklık eden kavramların önceden bilinmesi gerektiğidir. Beceriler Türkiye’de ilk defa 2005 yılında uygulamaya konulan Coğrafya Öğretim Programı’nda yer almıştır. Programda ana başlıklar halinde tanımlandığı halde bu becerilerin okullarda öğretilmesi konusunda uygulamaya dönük somut bir açımlama henüz yoktur. Çalışmada değişim ve sürekliliği algılama becerisi seçilmiştir. Önce tarihi süreçte değişim ve süreklilik kavramları nasıl anlamlandırılmıştır? sorusu üzerinde durulmuştur. İkinci aşamada uygulamaya temel oluşturacak kavramsal çerçeve belirlenmiştir. Daha sonra değişim ve süreklilik kavramlarının okul coğrafyası içeriğinde nasıl kullanıldığına cevap aranmıştır. Son olarak beceri öğretiminde epistemolojik temellerin yerini göstermek için uygulama önerisi hazırlanmıştır. Araştırma, nitel betimsel bir yaklaşımla iki aşamalı şekilde doküman incelemesi yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Buna göre coğrafyada değişim ve süreklilik kavramları tarihi süreçte, değişim, süreklilik, mekân, zaman, hareket, etken güç (vetire), olay, olgu, sebep, sonuç, cisim, insan, canlı, cansız, akış, döngü ve sistem kavramları ile bilinmektedir. Bu kavramlar okullarda coğrafya öğretiminde olay ve olguların, coğrafi düşüncenin, yöntem ve tekniklerin öğretilmesinde kullanılabilir. Uygulama için önce beceriye konu olan kavramların öğretilmesi gereği bir kavram haritası hazırlanmıştır. Derste üzerinde çalışılması önerilen analiz tablosu örneği verilmiştir. Coğrafya derslerinde beceri öğretiminin tam anlamıyla gerçekleşmesi için öğretmenlerin bu süreci takip etmesi önerilmiştir. Önerilerin uygulanmasına dair deneysel çalışmalara ihtiyaç vardır.

Anahtar Kelimeler

Coğrafya Öğretimi, Coğrafi Beceri, Değişim, Süreklilik

Teşekkür

Teşekkür: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü’nden Doç. Dr. Ömer Faik Anlı’ya değerlendirmeleri ve katkılarından dolayı teşekkür ederim.

THE PLACE OF EPISTEMOLOGICAL FOUNDATIONS IN SKILLS TEACHING: THE CONCEPT OF CHANGE AND CONTINUITY IN GEOGRAPHY

Öz

The main idea of this study is that the concepts that are the source of the skills taught in geography lessons should be known in advance. Skills took place in Geography Education Program implemented in 2005 for the first time in Turkey. Although they are defined under main headings in the program, there is no concrete explanation regarding the teaching of these skills in schools. The skill to perceive change and continuity was chosen in the study. First, how are the concepts of change and continuity made meaningful in the historical process? The question was emphasized. In the second stage, the conceptual framework that will form the basis of the application was determined. Later, an answer was sought for how the concepts of change and continuity are used in the context of school geography. Finally, an application proposal was prepared to show the place of epistemological foundations in skill teaching. The research was planned with a qualitative descriptive approach within the framework of phenomenology pattern, using the document analysis method. According to this, the concepts of change and continuity in geography are known in the historical process with the concepts of change, continuity, space, time, motion, effective power, event, phenomenon, cause, effect, body, human, living, non-living, flow, cycle and system. These concepts can be used in the teaching of geography in schools, events and phenomena, geographical thinking, methods and techniques. For the application, a concept map has been prepared in order to teach the concepts subject to the skill first. An example of analysis table recommended to be studied in the course is given. It is suggested that teachers should follow this process in order for the skill teaching to take place in geography lessons. Experimental studies are needed to implement the recommendations.

Anahtar Kelimeler

Geography Learning, Geography Skill, Change, Continuity

Kaynakça

• Anlı, Ö.F. ve Bekaroğlu, E. (2020). Makro epistomolojik tartışmalar ışığında coğrafya: Stiller, pradigma(lar) ve modeller. DTCF Dergisi, 60 (1), 278-311.
• Aydın, E. ve Yüksel, İ. (2020). Ortaöğretim Coğrafya 9 Ders Kitabı. Ankara: Tutku Yayıncılık.
• Balderstone, D. (2000). Teaching styles and strategies. In A. Kent (Eds.), Advanced reflective practice in geography teaching (pp.113-133). London: Paul Chapman.
• Baranaydın, M. Aydın, Y. ve Tektaş, G. (2019). Ortaöğretim Coğrafya 10 Ders Kitabı. Ankara: Ada Matbaacılık.
• Baranaydın, M. Aydın, Y. ve Tektaş, G. (2020). Ortaöğretim Coğrafya 11 Ders Kitabı. Ankara: Ada Matbaacılık.
• Barrows, H. (1985). İnsan ekolojisi olarak coğrafya. (Çev: E.Tümertekin). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 1, 153-172.
• Barzun, J. ve Graff, H.F. (2010). Modern Araştırmacı. (Çev: F. Dilber). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Başaran, İ. (2005). Eğitim Psikolojisi Gelişim Öğrenme ve Ortam. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Battersby, J. (2003). Differentiation in teaching and learning geography. In Tilbury, D. ve Williams, M. (Eds.), Advanced teaching and learning geography (pp.69-79). London UK: TaylorveFrancis.
• Blij, H. (2019). Coğrafya Neden Önemlidir Hiç Olmadığı Kadar. (Çev: F. Yavaş ve B. Kaya). Ankara: Hece Yayınları.
• Bolay, S.H. (1976). Aristo Metafiği ile Gazali Metafiziğinin Karşılaştırılması. Ankara: Milli Eğitim Yayınevi.
• Bozkurt, B.Ü. (2018). Kavram, kavramsallaştırma yaklaşımları ve kavram öğretimi modelleri: Kuramsal bir derleme ve sözcük öğretimi açısından bir değerlendirme. Dil Dergisi, 169(2), 5-23.
• Brown, L.A. (1999). Change, continuity, and the pursuit of geographic understanding. Annals of the American Association of Geographers, 89(1), 1-25.
• Bustin, R. (2019). Geography Education’s Potential and the Capability Approach. Cham Switzerland: Palgrave Macmillan.
• Butt, G. (2020). Geography Education Research in the UK: Retrospect and Prospect. Cham Switzerland: Springer.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Cevizci, A. (2006). Felsefe Ansiklopedisi. Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• Creswell, J.W. (2014). Nitel Nicel ve Karma Yöntem Araştırma Deseni. (Çev: S.B. Demir). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Creswell, T. (2015). Geographic Thought a Critical Introduction. West Sussex UK: Wiley-Blackwell.
• Çelebi, V. (2016). Michel Foucault’da arkeolojik çözümleme ve arkeolojik çözümlemenin süreksizlik tezi. Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, 993-1014.
• Dahlman, C. T. ve Renwich, W. (2015). Introduction to Geography. (6th ed.). USA: Pearson Education Limited.
• Demiralp, N. (2006). Coğrafya öğretiminde gösteri yöntemi kullanılarak harita ve küre kullanım becerilerinin geliştirilmesi. (Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
• Demircioğlu, İ. H. (2012). Zaman ve mekâna ilişkin becerilerin öğretimi. C. Öztürk (Ed.). Sosyal Bilgiler Öğretimi (3. Baskı). İçinde (s. 188-223). Ankara: PegemAkademi Yayınları.
• Doğanay, H. (2002). Coğrafya Öğretim Yöntemleri. Ankara: Aktif Yayınları.
• Erdebil, C., Düzgün, R., Bıçaklı, R., Güzel, Z. ve Bozbıyık, E. (2019). Ortaöğretim Coğrafya 12 Ders Kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayını.
• Erinç, S. (2000). Jeomorfoloji I. İstanbul: Der Yayınları.
• Farabi, (2012). Üstün Ülke El Medinetü’l Fazıla. (Çev: S. Say). İstanbul: Kurtuba Yayınları.
• Fidan, N. (2012). Okulda Öğrenme ve Öğretme. (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Foucault, M. (1999). Bilginin Arkeolojisi. (Çev: V. Urhan). İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Getis, A., Bjelland, M. ve Getis, V. (2018). Introduction to Geography. (15th ed.) USA: McGrow Hill Education.
• Harvey, D. (2015). Kozmopolitlik ve Özgürlük Coğrafyaları. (Çev: Z.C. Başeren). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• HoltJensen, A. (2017). Coğrafya Tarihi Felsefesi ve Temel Kavramları. (Çev: E. Bekaroğlu vd.). 2. Baskı. İstanbul: İdil Yayıncılık.
• İbnSina (2013). En-Necat Felsefenin Temel Konuları. (Çev: K. Şenel). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Kampourakis, K. (2019). Empirical philosophy of science. Sci ve Educ, 28, 1-3.
• Karabağ, S. ve Öztürk, M. (2013). Coğrafyada paradigmalar. Journal of European Education, 3(1), 8-32.
• Karabağ, S. (1998). Coğrafya öğretiminde anahtar sorular ve kavramlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 25-41.
• Karabağ, S. (2008). Jeopolitik Açıdan Sınırlar. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Karabağ, S. ve Şahin, S. (2006). Kuram ve Uygulamada Coğrafya Eğitimi. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Katip Çelebi. (2010). Cihannüma, Ed.Said Öztürk, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları
• Keltie, S. ve Howarth, O.J.R. (2013). History of Geography. London: WattsveCo.
• Klippel A., Worboys, M. ve Duckham, M. (2008). Identifying factors of geographic event conceptualisation. International Journal of Geographical Information Science, 22(2), 183-204.
• Kneale, P.E. (2011). Study Skills for Geography, Earth and Environmental Science Students. (3th ed.). London: Hodder Education an Hachette UK Company.
• Kuhn, T.S. (2019). Bilimsel Devrimlerin Yapısı. (Çev: N. Kuyaş). (10. Baskı). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Lane, R., Carter, J. ve Bourke, T. (2019). Concepts, conceptualization, and conceptions in geography. Journal of Geography, 118(1), 11-20.
• Laurence, S. ve Margolis, E. (1999). Concepts and cognitive science. In E. Margolis ve S. Laurence (Eds.), Advanced concepts: core readings (pp. 1-87). Cambridge: MIT Press.
• Liverman, D.M. ( 2010).Geography and the global environment. Annals of the Association of American Geographers, 89(1), 107-120.
• Livingstone, D.N. ve Witheers, C.W.J. (2010). Coğrafya ve Devrim. (Çev: D. Cenkçiler). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Mann, A.M., Hinrichs, U. ve Quigley, A. (2015). Digital pen technology’s suitability to support handwriting learning. In Hammond T., Valentine, S., Adler, A. ve Payton, M. (Eds.). Advanced the impact of pen and touch technology on education (pp.7-22 ). Cham: Springer.
• Matthews, J.A. ve Herbert, D.T. (2008). Geography a Very Short Introduction. New York: Oxford University Press.
• MEB. (2005). Ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Program Kitabı. Ankara: MEB Basımevi.
• MEB. (2018). Ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programı. 15 Nisan 2020 tarihinde http: //mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx, adresinden edinilmiştir.
• Öncül, R. (2000). Eğitim ve Eğitim Bilimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Özgüç, N. ve Tümertekin, E. (2000). Coğrafya Geçmiş, Kavramlar, Coğrafyacılar. İstanbul: Çantay Kitapevi.
• Patton, M.Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. (Çev: M. Bütün ve S.B. Demir). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Piri Reis. (1973). Kitabı Bahriye I-II, (Çev. Yavuz Senemoğlu). İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Rawling, E. (2000). National curriculum geography: new opportunities for curriculum development?. In Kent, A. (Eds.), Advanced Reflective Practice in Geography Teaching (pp.99-111). London: Paul Chapman.
• Rosenthal, M. ve Yudin, P. (1977). Felsefe Sözlüğü. (5. Baskı). (Çev: A. Çalışlar). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Ross, D. (2017). Aristoteles. (3. Baskı). (Çev: A. Arslan). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Sauer, C. O. (1941). Foreword to historical geography. Annals of the Association of American Geographers, 31(1), 1-24.
• Sauer, C.O. (1974). The fourth dimention of geography. Annals of the Association of American Geographers, 64(2), 89-192.
• Secim, O. (2019), Coğrafya dersi öğretim programı değişim ve süreklilik becerisinin değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). 01 Mart 2020 tarihinde https: //tez.yok.gov.tr/ulusaltezmerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Senemoğlu, N. (2007). Gelişim Öğrenme ve Öğretim. Ankara: Gönül Yayıncılık.
• Soja, E.W. (2017). Postmodern Coğrafyalar. (Çev: Y. Çetin). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Solari, O. M., Solem, M. ve Boehm, R. (2017). Learning Progressions in Geography Education. Switzerland: Springer.
• Stoltman, J.P. ve De Chano L. (2003) Continuity and change in geography education: Learning and teaching. In Gerber R. (Eds.), Advanced International Handbook on Geographical Education (pp.115- 137). Dordrecht: Springer.
• Strabo. (1982-1989).The “Geography” of Strabo with an English translation. (Trans: H.L. Jones). Cambridge: Harvard University Press.
• Strahler, A.H. (2011). Introducing Physical Geography. (5th ed.). USA Denver: John WileyveSons Inc.
• Şahin, K. (2013).Veri toplama teknikleri. R. Kıncal (Ed.). Bilimsel Araştırma Yöntemleri içinde (s.125-181). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Şahin, S. (2003). Coğrafya öğretiminde beş temel konu. 15-18 Ekim Antalya XII. Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı Antalya.
• Şahin, S., Karabağ, S. ve Öztürk, M. (2007). Skills education through geography curriculum in Turkey. In S. Catling ve L. Taylor. (Eds.), Advanced Changing Geographies: Innovative Curricula IGU CGE/Herodot London Conference Proceedings (pp.?) UK: Oxford.
• Şulul, C. (2003). Kindi Metafiziği. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Taş, H. İ. (2008). Coğrafi beceriler ve bunları öğrencilere kazandırma yolları. Doğu Coğrafya Dergisi, 20, 45-58.
• Tekeli, S., Kahya, E., Dosay, M., Demir, R., Topdemir, H., Unat, Y. ve Koç- Aydın, A. (2001). Bilim Tarihine Giriş. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tuna, F. ve İncekara, S. (2010). Coğrafya eğitiminde beceriler. R. Özey ve S. İncekara (Ed.), Coğrafya Eğitiminde Kavram ve Değişimler içinde (s. 263-282). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Üker, H. (2009). Coğrafya öğretiminde kazandırılması gereken becerilerin gerçekleşme düzeyinin öğrencileri açısından incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). 01 Nisan 2020 tarihinde https: //tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden edinilmiştir.
• Ülgen, G. (1983). Algılama ve eğitim. Eğitim ve Bilim, 8(46), 27-35.
• Ünlü, M. ve Yıldırım, S. (2017). Coğrafya dersi öğretim programına bir coğrafi beceri önerisi: Mekânsal düşünme becerisi. Marmara Coğrafya Dergisi, 35, 13-20.
• Ünlü, M. (2011). Coğrafya derslerinde coğrafi becerilerin gerçekleşme düzeyi nedir? Türk Coğrafya Kurumu 75.Yıl Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s. 95-126). Ankara.
• Ünlü, M. (2014). Coğrafya Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Varenius, B. (1734). A Complete System of General Geography: Explaining Nature and Proporties of Earth. (2th eds.). (Trans: S.I. Newton ve D. Jurin). London: Printed for Stephen Austen, at the Angle and Bible, in St’s Paul Church-Yard.
• Weber, A. (1993). Felsefe Tarihi. (5. Baskı). (Çev: V. Eralp). İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Wilhelm, R. (2014). I Ching ya da Değişimler Kitabı. (Çev: L. Özşar). Bursa: Biblos Yayınları.
• Williams, M. (1987). Sauer and ‘Man’s role in changing the face of earth. Geographical Review, 77(2), 218-231.
• Wulf, A. (2017). Doğanın Keşfi Alexander von Humboldt’un Yeni Dünyası. (Çev: E. Ataseven). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, C. (2004). Ansiklopedik Çağdaş Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Doruk Yayıncılık.
• Yıldırım, C. (2012). Bilim Tarihi. (16. Baskı). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Yılmaz, S. (2019). Bîrûnî’nin Coğrafya Alanındaki Çalışmalarının İncelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çankırı).