Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afet hazırbulunuşluk seviyelerinin incelenmesi

Yıl 2024, Sayı: 51, 48 - 67, 25.01.2024

Tolgahan Yıldız , Özge Er , Özge Metin

https://doi.org/10.32003/igge.1333070

Öz

Bu araştırma ile sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afet hazırbulunuşluk seviyelerinin cinsiyet, sınıf düzeyi, yaşanılan coğrafi bölge, afet dersi alma, afet yaşama durumları, yaşadıkları afette can ya da mal kaybına uğramaları ve sosyoekonomik düzeyi durumlarına göre incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, nicel araştırma yaklaşımına uygun olarak tarama modeline göre yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini kolay ulaşılabilir örnekleme ile belirlenen 212 sosyal bilgiler öğretmen adayı oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak, ‘‘Genel Afet Hazırbulunuşluk Ölçeği’’ kullanılmıştır. Araştırmanın alt problemlerine yanıt aramak için parametrik testlerden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular neticesinde sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afet hazırbulunuşluk seviyelerinin yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afet hazırbulunuşluk seviyesinin en yüksek olduğu alt boyut ‘Algılanan Duyarlılık’ boyutu, en düşük olduğu alt boyut ise ‘Algılanan Engeller’ boyutunun olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen Adayı, Sosyal Bilgiler, Afet, Deprem, Hazırbulunuşluk

Investigation of disaster preparedness levels of social studies teacher candidates

Öz

The aim of this research is to examine the disaster preparedness levels of social studies teacher candidates based on gender, grade level, geographical region of residence, disaster education, experiences with disasters, whether they suffered loss of life or property in the disaster they experienced, and their socioeconomic status. The research sample consisted of 212 social studies teacher candidates selected through convenient sampling. In this research, which employed the survey model of quantitative research methods, data were collected using the "General Disaster Preparedness Scale." Parametric tests were utilized to address the sub-problems of the research. The findings revealed that social studies teacher candidates have a high level of disaster preparedness. The highest sub-dimension of disaster preparedness among social studies teacher candidates is the "Perceived Sensitivity" dimension, while the lowest sub-dimension is found to be the "Perceived Barriers" dimension.

Anahtar Kelimeler

Teacher Candidate, Social Studies, Disaster, Earthquake, Preparedness

Kaynakça

• Adanalı, R., Yıyın, F. T., & Özenel, N. (2022). Ortaokul öğrencilerinin afet bilinci. lnternational Journal of Geography and Geography Education, 47, 56-81. https://doi.org/10.32003/igge.1122725
• Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı [AFAD] (t.y.). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri sözlüğü. 8 Nisan 2023 tarihinde https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu adresinden edinilmiştir.
• Akar, S. (2013). Doğal afetlerin kamu maliyesine ve makroekonomiye etkileri: Türkiye değerlendirmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 21, 185-206. https://doi.org/10.11611/JMER197
• Akbulut, E. (2006). Müzik öğretmeni adaylarının mesleklerine ilişkin öz yeterlik inançları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 24-33.
• Al-Rousan, T. M., Rubenstein, L. M., & Wallace, R. B. (2014). Preparedness for natural disasters among older US adults: A nationwide survey. American Journal of Public Health, 104(3), 506-511.
• Avcı, G. (2023). Afet Eğitiminde Afetlere Hazırlık: Üniversite Öğrencileriyle Tehlike Avı. Afet ve Risk Dergisi, 6(1), 84-100.
• Başbuğ-Erkan, B. B., Özmen, B., & Güler, H. (11-14 Ekim 2011). Türkiye’de afet zarar azaltımını sürdürülebilir eğitimle sağlamak. 1. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, ODTÜ-ANKARA.
• Bozkurt, N. (2015). Tarih öğretmeni adaylarının özel alan yeterlik algılarının değerlendirilmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 65-86.
• Cattell, R. (1978). The scientific use of factor analysis. New York: Plenum.
• Cin, M. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının doğal afetler ile ilgili yanılgıları. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 70- 81.
• Cong, Z., Liang, D., & Luo, J. (2014). Family emergency preparedness plans in severe tornadoes. American Journal of Preventive Medicine, 46(1), 89-93. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2013.08.020
• Coşkun, Ş. (2011). İlköğretim öğrencilerine verilen afet eğitimlerinin algılanmasını ölçmek üzere bir araştırma [Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelik, A. A. (2020). İlkokul öğretmenlerinin afete hazırlık düzeyleri ile afet eğitiminin eğitim programlarındaki yerine yönelik görüşleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelik, A. A., & Gündoğdu, K. (2022). Öğretmenlerin afete hazırlık düzeyleri ile ilkokullardaki afet eğitimi uygulamalarına yönelik görüşleri. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 77-112. https://doi.org/10.31463/aicusbed.1057401
• Demirci, K. (2021). İzmir kent yerleşiklerinin temel afet bilgi ve bilinç düzeyinin ölçülmesi. Afet ve Risk Dergisi, 4(2), 395-412. https://doi.org/10.35341/afet.992596
• Dikmenli, Y., & Yakar, H. (2019). Öğretmen adaylarının afet bilinci algı düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 386-416.
• Doğanay, H. (2017). Coğrafya bilim alanları sözlüğü. Pegem Atıf İndeksi, 1-657.
• Dökmeci, A. H., & Merinç, F. (2018). Namık kemal Ünı̇versı̇tesı̇ öğrencı̇lerı̇nin temel afet farkındalığının değerlendirilmesi. Afet ve Risk Dergisi, 1(2), 106-113. https://doi.org/10.35341/afet.454340
• Dönmez, C., & Uslu, S. (2014). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının özel alan yeterliklerine ilişkin öz-yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 460-482. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2014.14.1-5000091522
• Erkal, T., & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147-164.
• Erkan, E.A. (2010). Afet Yönetiminde Risk Azaltma ve Türkiye’de Yaşanan Sorunlar. Devlet Planlama Teşkilatı Uzmanlık Tezleri, Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Fraenkel, J.R. & Walken, N.E. (2006). How to design and evaluate research in education. (6. Edition). New York: McGraw-Hill International Edition.
• Hair, J. F., Black, W. C., Tatham, R. L. ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• Işık, Ö., Aydınlıoğlu, H.M., Koç, S., Gündoğdu, O., Korkmaz, G., Ay, A. (2012). Afet yönetimi ve afet odaklı sağlık hizmetleri. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28, 82-123. Inal, E., & Dogan, N. (2018). Improvement of general disaster preparedness belief scale based on health belief model. Prehospital and Disaster Medicine, 33(6), 627-636. https://doi.org/10.21449/ijate.366825
• Johnson, V. A., Ronan, K. R., Johnston, D. M., ve Peace, R. (2016). Improving the impact and implementation of disaster education: Programs for children through theory‐based evaluation. Risk Analysis, 36(11), 2120-2135. https://doi.org/10.1111/risa.12545
• Kadıoğlu, M. (2008). Toplumda afet bilincini artırma yöntemleri, Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri’nin İçinde, (Kadıoğlu M., Özdamar E., Ed.), JICA Türkiye Ofisi, Yayın No: 2, Ankara, ss.223-242.
• Kadıoğlu, M. (2011). Afet Yönetimi Beklenilmeyeni Beklemek, En Kötüsünü Yönetmek. İstanbul: T.C. Marmara Belediyeler Birliği Yayını.
• Kahyaoğlu, M., & Yangın, S. (2007). İlköğretim öğretmen adaylarinin mesleki özyeterliklerine ilişkin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 73-84.
• Kaymak, F. (2003). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin doğal afetlerle ilgili kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgıları. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Kılıç, B. C. (2019). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarındaki doğal afetler konusunun sarmal sistem yönünden değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kırıkkaya, E. B., Ünver, A. O., & Çakın, O. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji programında yer alan afet eğitimi konularına ilişkin öğretmen görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(1), 24-42.
• Kortak, V. (2023). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik tutumlarının incelenmesi. Afet ve Risk Dergisi, 6(2), 448-463. https://doi.org/10.35341/afet.1209047
• Körükcü, M. (2019). Değişen müze eğitimi algısı çerçevesinde sosyal bilgiler ve tarih öğretmen adaylarının müze eğitimine yönelik öz-yeterlik inançları. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 759-771. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.542284
• Kurultay, T. A. (2002). Depreme karsi toplumsal hazirlikta eylem odakli bilgi. In: Erkan G., Demiroz F. and Cetin S. O. (eds) Deprem ve Sosyal Hizmet. Ankara: HU. Sosyal Hizmetler YO., Basbakanlik SHCEK Gen. Md. ve UNICEF Turkey Representation, pp. 365-375.
• Maya, İ., & Sarı B. (2016, Mayıs). Türkiye’de afet eğitimi ve MEB müfredatındaki afet eğitimi konularının değerlendirilmesi. R. Diedler vd. (Ed), 8. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi içinde (s.676-682). Çanakkale.
• Öcal, A. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde deprem eğitiminin değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 169-184.
• Öcal, A. (2007). İlköğretim aday öğretmenlerinin deprem bilgi düzeyleri üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 104-110.
• Öcal, A., Yıldırım, E., Yakar, H., & Erdoğan, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik inanışlarının incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 59-72.
• Özgen, N., Ünaldı, Ü.E., & Bindak, R. (2011). Öğretmen adaylarının doğal afetler konusuna yönelik “etkili öğrenme biçimleri” nin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(4), 303-323.
• Özgüven, B. (2006). İlköğretim öğrencilerine verilen temel afet bilinci eğitiminin bilgi düzeyine etkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Öztürk, M. K. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının deprem deneyimleri üzerine bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28-1), 308-319.
• Sevda, A. (2013). Doğal afetlerin kamu maliyesine ve makro ekonomiye etkileri: Türkiye değerlendirmesi. Journal of Management and Economics Research, 11(21), 185-206. https://doi.org/10.11611/JMER197
• Şahin, C., & Sipahioglu, S. (2002). Dogal afetler ve Türkiye. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık: Ankara.
• Şahin, Y., Lamba, M., & Öztop, S. (2018). Üniversite öğrencilerinin afet bilinci ve afete hazırlık düzeylerinin belirlenmesi. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 3(6), 149-159. Şeker, B. D., & Akman, E. (2014). Van depremi sonrası duygusal, bilişsel ve davranışsal tepkiler: polis örneklemi incelemesi. Uludağ Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(27), 215-231. https://doi.org/10.21550/sosbilder.269510
• Tabachnick, B.G &Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics (6. Edition). Boston: Pearson.
• Taş, G. (2003). Türkiye’de ortaöğretim kurumlarında doğal afetler (Deprem, kütle hareketleri, volkan, don olayı) konularının öğretiminin değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Taşkın, Ç. Ş., & Hacıömeroğlu, G. (2010). Öğretmen özyeterlik inanç ölçeğinin Türkçe'ye uyarlanması ve sınıf öğretmeni adaylarının özyeterlik inançları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 63-75.
• Tekeli-Yeşil, S., Dedeoǧlu, N., Tanner, M., Braun-Fahrlaender, C., & Obrist, B. (2010). Individual preparedness and mitigation actions for a predicted earthquake in Istanbul. Journal of Disasters Disasters, 34(4), 910-930. https://doi.org/10.1111/j.1467-7717.2010.01175.x
• Tekin, Ö., & Dikmenli, Y. (2021). Sınıf öğretmeni adaylarının afet bilinci algısı ve deprem bilgi düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 258-271. https://doi.org/10.31592/aeusbed.811043
• Tercan, B. (2022). Afete Dirençlilikte Bireylerin Afetlere Hazırlığının İncelenmesi: Erzincan İli Örneği . Afet ve Risk Dergisi, 5(1) , 261-269 . DOI: 10.35341/afet.1063790
• Turan, M., Bulut, Y., & Öztürk, G. (2015). Acil durumlar ve afetlerle ilgili kurumların ve acil çağrı numaralarının bilinilirliği; Gümüşhane örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3), 440-453.
• Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü (t.y.). Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü. 8 Nisan 2023 tarihinde http://terim.tuba.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Türk Dil Kurumu (t.y.). Türk Dil Kurumu sözlükleri. 8 Nisan 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
• Uğur A, Işık M. (2020). Türkiye’nin Afetlere Hazırlık Politikalarının Toplum Algısı Üzerinden Karşılaştırmalı Analizi: Van-Bitlis İlleri Örneği. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(1): 98-118, https://doi.org/10.21324/dacd.542528
• Ulusoy, K. (2010). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Atatürkçülük konularının öğretimi ile ilgili öz yeterlik inançları. e-Journal of New World Sciences Academy, 5(1), 332-347.
• Uşak, M., Şensoy, Ö., Yıldırım, H., & Hançer, A. (2005). İlköğretim fen bilgisi ve matematik öğretmen adaylarının deprem hakkındaki bilgi düzeylerinin bazı değişkenlere göre karşılaştırılması. Abant İzzet Baysal Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 36-46.
• Uygun, B. (2022). Fen bilgisi öğretmen adaylarının doğal afet okuryazarlığı ile afet bilinci algı düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Yaman, S., Koray, Ö. C., & Altunçekiç, A. (2004). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeylerinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 355-366.
• Yu, J., Sim, T., Qi, W., & Zhu, Z. (2020). Communication with local officials, self-efficacy, and individual disaster preparedness: A case study of rural northwestern China. Sustainability, 12(13), 5354. https://doi.org/10.3390/su12135354
• Yüksek Öğretim Kurumu [YÖK] (2018). Öğretmen yetiştirme lisans programları. Ankara Üniversitesi Basımevi Müdürlüğü: Ankara.
• Yürekli, E. (2019). Bitlis ili devlet hastanelerinde çalışan hemşirelerin afet hazırlığı ve hazırlık algısının incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Zengin, S. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının doğal afetlere yönelik görüşlerinin incelenmesi: Amasya üniversitesi örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.